της Μυρσίνης Ζορμπά
Το βιβλίο του ερευνητή – δημοσιογράφου Δημήτρη Ψαρρά αποτελεί την πρώτη πολιτική βιογραφία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη που βλέπει το φως της δημοσιότητας και αποτελεί παράδειγμα ερευνητικής δημοσιογραφίας και τεκμηρίωσης. Παράλληλα, είναι ένα ωραίο συνεκτικό αφήγημα, που μας υπενθυμίζει χαρακτηριστικές σκηνές και ξεχασμένα γεγονότα από την πολιτική σκηνή της χώρας και το κλίμα των τελευταίων δεκαετιών. Ρίχνει φως στα πρώιμα χρόνια του νεαρού γόνου της γνωστής πολιτικής οικογένειας, στις σπουδές του στην Ελλάδα και το εξωτερικό, στην επαγγελματική σταδιοδρομία και στην πολιτική διαδρομή του τα τελευταία είκοσι χρόνια, από την εκλογή του ως βουλευτή ώς την προεδρία του κόμματος της Ν.Δ. και την πρωθυπουργία. Εξετάζει με προσοχή το επίσημο βιογραφικό του, τα ντοκουμέντα και τα στοιχεία που περιλαμβάνονται σε γραπτά, ομιλίες και συνεντεύξεις του, εν ολίγοις την εικόνα που ο ίδιος προβάλλει για τον εαυτό του. Κάνει, ωστόσο, τις αναγκαίες συγκρίσεις με όσα προκύπτουν από τις αναφορές τρίτων αλλά και τις πολιτικές θέσεις του, που έχουν καταγραφεί στα πρακτικά της Βουλής ή σε κείμενα και δηλώσεις του, μετρώντας με προσοχή τις αναντιστοιχίες, τις αντιφάσεις και τις υπερβολές και ερμηνεύοντάς τις με αυστηρά πολιτικά κριτήρια.
Μέσα από τη σύγκριση αυτή προκύπτουν μια σειρά από ενδιαφέρουσες αμφισημίες και αλλοιώσεις, διαψεύσεις και μεθοδεύσεις, καθώς και το πατρόν πάνω στο οποίο έγινε κάθε φορά η επεξεργασία τους. Αλλά, το κυριότερο, εντέλει, είναι πώς στο όλον αυτής της προσωπικής πορείας προκύπτει μια εικόνα διπλής πραγματικότητας. Αφενός, το είναι και, αφετέρου, το συστηματικά φιλοτεχνημένο φαίνεσθαι, η διγλωσσία που διατρέχει την προσωπική και πολιτική διαδρομή, τις επιστημονικές και επαγγελματικές επιδόσεις, τη ρητορική, τους ελιγμούς και τις συμμαχίες που χρειάστηκαν, προκειμένου ο Κ.Μ. να κερδίσει το κόμμα και να φτάσει στην πρωθυπουργία.
Το βιβλίο δείχνει απόλυτο σεβασμό στο υλικό τεκμηρίωσης, εκθέτει αναλυτικά και με σαφήνεια τα ευρήματα, παραπέμπει σε δημόσιες πηγές, ακόμη και σε ορισμένες που έχουν επιμελώς διαγραφεί, ανασυστήνοντάς τις ερευνητικά. Φτάνει, τέλος, σε συμπεράσματα και σχολιασμό που τα εξάγει αφού έχει ακολουθήσει βήμα-βήμα, συστηματικά και σχολαστικά, τα νήματα που προσφέρουν και τροφοδοτούν οι πηγές. Αποτυπώνει και δεν γενικεύει, ακριβολογεί και δεν φλυαρεί, αφήνει τα γεγονότα και τα κείμενα να μιλήσουν παραθέτοντάς τα αυτολεξεί. Θέτει στο μικροσκόπιο τις σπουδές και τα βραβεία του Κ.Μ., καθώς και το «έργο ζωής του», όπως το χαρακτηρίζει ίδιος, αν και αυτό περιορίζεται σε μια πτυχιακή εργασία του ’90 που εκδόθηκε δεκαπέντε χρόνια αργότερα στα ελληνικά και που αποτελεί το μοναδικό βιβλίο που έχει εκδώσει, με τίτλο Οι συμπληγάδες της εξωτερικής πολιτικής. Εσωτερικές και διεθνείς πιέσεις στις ελληνοαμερικανικές διαπραγματεύσεις για τις βάσεις. Θέμα που αποκτά ιδιαίτερη σημασία στις παρούσες συνθήκες, αν σκεφτούμε την πρόσφατη ανανέωση των συμφωνιών για τις βάσεις, το ταξίδι του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ, τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία με τις ανακατατάξεις στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. και, τέλος, τις σχέσεις με την Τουρκία στο νέο περιβάλλον συσχετισμών που διαμορφώνεται.
Μόνο αφού δώσει στον αναγνώστη το πρωτογενές υλικό ο Δ. Ψαρράς αποκωδικοποιεί τον τρόπο που ο Κ.Μ. διαχειρίστηκε το θέμα της πτυχιακής του εργασίας και στη συνέχεια τις αλλαγές και διαφοροποιήσεις στην έκδοση. Ο Κ.Μ. διατήρησε πάντοτε την ίδια μέθοδο και γραμμή εκ των υστέρων διορθωτικών παρεμβάσεων, όπως ακριβώς και στην πολιτική οικογενειακή κληρονομιά, όπου, παρά τις κατά καιρούς δηλώσεις του για την απόστασή του από την πολιτική, αξιοποίησε τον πραγματισμό και την πολιτική ισχύ του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, σχέσεις με διάφορα ισχυρά πρόσωπα του οικογενειακού κύκλου, τη φιλία της Μαρίκας Μητσοτάκη με τον Καρατζαφέρη και μια σειρά από άλλες περιστάσεις και ευκολίες που αναφέρονται αναλυτικά στο βιβλίο.
Μέσα από αυτή την περιγραφή διαπιστώνουμε πώς, με το πέρασμα του χρόνου, αυγαταίνει η οίηση του συγγραφέα της πτυχιακής, ενώ η ίδια η εργασία παραμένει σκονισμένη στο ράφι της βιβλιοθήκης, χωρίς να προκαλεί το ελάχιστο ενδιαφέρον, αφού οι αναγνώστες και (καυστικοί) κριτικοί, μετριούνται όλοι μαζί στα δάχτυλα του ενός χεριού στη διάρκεια μιας δεκαπενταετίας. Μια εργασία όμως που, όταν τη διαβάσουμε προσεκτικά, περιέχει απρόσμενα, όπως διαπιστώνεται, σημαντικά λάθη –τυπογραφικά, πραγματολογικά, ορθογραφικά– αλλά, κυρίως, ανακρίβειες και αστοχίες ουσίας, είτε από επιπολαιότητα και βιασύνη είτε ηθελημένα, από πολιτικό υπολογισμό και σκοπιμότητα. Σε αυτά τα τελευταία συγκαταλέγεται η παραχάραξη από το σωστό «Ενωμένη Ευρώπη» σε «Δυτικό κόσμο», όταν παραπέμπει στην επίσημη ιδρυτική διακήρυξη της Ν.Δ. ή η αποσιώπηση σημαντικών γεγονότων, όπως το δημοψήφισμα για την κατάργηση της βασιλείας, ακολουθώντας προφανώς τη φιλοβασιλική «ευαισθησία» του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που είχε προκαλέσει σάλο στον πολιτικό κόσμο με το περίφημο «unfair». Αλλοιώσεις και ηθελημένες λαθροχειρίες επίσης του φοιτητή, παραλείψεις και παραλλαγές κατόπιν του βιβλίου σε σχέση με το πρωτότυπο, αλλά και κολακευτικές προσθήκες για τον πατέρα του ή τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, διατρέχονται από πολιτικές σκοπιμότητες που μαρτυρούν ελαστική συνείδηση απέναντι στα πραγματικά δεδομένα, προκειμένου να εξαχθεί πολιτικό κέρδος ή να καλυφθούν τα νώτα του πολιτικού.
Πολλές είναι επίσης οι επισημάνσεις του συγγραφέα σχετικά με την επαγγελματική σταδιοδρομία του Κ.Μ., όπου το «εξελέγη» συγχέεται συχνά με το «διορίστηκε» και ο ιδιωτικός τομέας με τις κρατικές τράπεζες ή τα προνόμια με την ανταμοιβή κόπου. Το ίδιο ισχύει και με τις μεθοδεύσεις σχετικά με την πολιτική του καριέρα προκειμένου να αποφεύγει, μέχρι να έρθει το πλήρωμα του χρόνου, δύσκολες ερωτήσεις (τότε που οι δημοσιογράφοι τις έκαναν) περί νεποτισμού, οικογενειοκρατίας ή των σχέσεων με την Ντόρα.
Πολύ ενδιαφέρουσες είναι επίσης οι σελίδες του βιβλίου που τεκμηριώνουν τη διατύπωση των ακραία νεοφιλελεύθερων απόψεων του Κ.Μ. ως υπουργού και τη θεωρία του για το «κράτος εμπόδιο», η σχέση του με τον Σαμαρά, το σκάνδαλο δωροδοκιών της Siemens και η σχέση με τον Μιχάλη Χριστοφοράκο, η ενσωμάτωση στη Ν.Δ. των πρωτοπαλίκαρων του ΛΑΟΣ, η στάση του στο Μακεδονικό, οι τοποθετήσεις του για τα μνημόνια. Αλλά, εν μέσω όλων αυτών, είναι εντυπωσιακή και η λίστα με τις αλλεπάλληλες άδειες που ζητάει από τη Βουλή για ταξίδια στο εξωτερικό, μη παραλείποντας να επιδίδεται στην αστική καλοπέραση κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.
Η πολιτική φιλοσοφία του Κ.Μ., όπως προκύπτει από το βιβλίο, κινείται συστηματικά στις διπλές ράγες μιας επίδειξης ορθολογισμού, εκσυγχρονισμού νεοφιλελεύθερης έμπνευσης και αντιλαϊκισμού, αφενός, και, αφετέρου, στενού πολιτικού υπολογισμού και κυνικής υπεροψίας. Ακόμη και στον ευαίσθητο τομέα της εθνικής εξωτερικής πολιτικής υποστηρίζει με ακραίο πραγματισμό πως «ό,τι εθεωρείτο ορθολογικό στο διεθνές επίπεδο, κατέληξε να είναι παράλογο σε επίπεδο εσωτερικών πολιτικών υπολογισμών». Είναι η κατάκρισή του στη Ν.Δ. και την πολιτική του Κωνσταντίνου Καραμανλή την περίοδο 1974-1981, με το βάρος όχι στη διεθνή παρουσία και αξιοπρέπεια της χώρας αλλά στο πολιτικό κόστος και το γεγονός ότι το κόμμα έχασε τις εκλογές.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Κ.Μ. είναι τυχερός που το πρώτο βιβλίο για την πολιτική του διαδρομή γράφτηκε από έναν δημοσιογράφο σπάνιας σοβαρότητας και συνέπειας, τεκμηριωμένο άριστα και με κριτικό πνεύμα, αυστηρό αλλά μετρημένο. Χάρη σ’ αυτό το βιβλίο θα μπορούσε να αποφεύγει στο μέλλον όσα αρνητικά προκύπτουν προδήλως από την έρευνα και να σταθμίσει καλύτερα την ισορροπία ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι. Εκτός εάν κάνει το λάθος να εξακολουθεί να πιστεύει ότι γι’ αυτό τον ψήφισαν.
info
Δημήτρης Ψαρράς, Μια καριέρα. Η πολιτική διαδρομή του Κυριάκου Μητσοτάκη, Νήσος, 2022
Βρες το εδώ
