Kαζαντζάκης

Της Λίλας Κονομάρα. 

Πικάσο, Βαν Γκογκ, Σεζάν αλλά και Λώρενς Ντάρελ, Ρομαίν Γκαρύ, Κοκτώ, πολλοί είναι οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών που επέλεξαν τη νότιο Γαλλία ως τόπο κατοικίας τους. Ανάμεσά τους και ο Νίκος Καζαντζάκης, ο οποίος εγκαθίσταται στην Αντίμπ της Κυανής Ακτής το 1948. Η πόλη αυτή, η γνωστή Αντίπολη που χτίστηκε τον 4^ο π.Χ. αιώνα από Φωκαείς της Μασσαλίας, διατηρεί σήμερα μία ανεξάρτητη κοινότητα, την ονομαζόμενη «Commune libre du Safranier». Στη συνοικία αυτή βρίσκεται και το σπίτι του συγγραφέα, ο οποίος  θα ζήσει εκεί μέχρι το 1957 μαζί με τη γυναίκα του Ελένη. Την εποχή εκείνη τελειώνει τη μετάφραση της Ιλιάδας, γράφει τα σημαντικότερα μυθιστορήματά του και κάποια θεατρικά έργα. Ταυτόχρονα συνεργάζεται με τον Κίμωνα Φράιερ για τη μετάφραση της Οδύσσειάς του στα αγγλικά. Ο Άγγελος Θ. Αγγελόπουλος μεταφέρει στο τεύχος της Νέας Εστίας που είναι αφιερωμένο στον Καζαντζάκη (Χριστούγεννα 1977) τις εντυπώσεις του από τη συνάντησή του με τον συγγραφέα το 1950:

«Καλοκαίρι του 1950. Βρισκόμαστε στην Αντίπολη, την επομένη που φτάσαμε από τη Γενεύη. Μας περίμενε μπροστά στη «Μανολίτα» – το όνομα της κατοικίας του. Ψηλός, με λυγερή κορμοστασιά, ντυμένος με απλότητα και γούστο, μας δέχτηκε στον κήπο, που ήταν καταπράσινος από τα δέντρα και γεμάτος λουλούδια που μοσχοβολούσαν. «Εδώ είναι το καταφύγι μου», μας είπε με το συνηθισμένο του χαμόγελο….Τριγυρνούμε στον κήπο κάτω από τα δέντρα και μας μιλάει για την Ελλάδα. Θέλει, διψάει να μάθει τα νέα της. Πονάει για τον τόπο και ραΐζει η καρδιά του για τα όσα μαθαίνει. Η Ελλάδα περνούσε μια από τις πιο κρίσιμες καμπές της Ιστορίας της. Είναι η εποχή του εμφυλίου πολέμου. Μας ρωτάει και αναρωτιέται για το πότε θα τελειώσει το μαρτύριο αυτό. «Ελπίζω φέτος» μας είπε κάποια στιγμή. «Μα πώς;» πρόσθεσε σε λίγο. «Έχω πολλούς φόβους…» Τον είχε ακόμα πικράνει την εποχή εκείνη και η στάση του Ελληνικού Κράτους. Δεν είχε διαβατήριο. Δεν μπορούσε να ταξιδέψει παρά με μεγάλες δυσκολίες. «Πράγμα πρωτάκουστο, σαν να ‘μουν κακούργος…Με πνίγει η αγανάχτηση…»

…Σε λίγο, αφού μας έδειξαν το εσωτερικό του σπιτιού, ο Καζαντζάκης μας ανέβασε στο «κελί» του, όπως το έλεγε. Ανεβαίναμε τα σκαλοπάτια, και σε κάθε σκαλοπάτι στεκόταν σαν κάτι να συλλογιόταν, σαν κάτι να σήμαινε αυτό το ανέβασμα. «Μ’ αρέσει πάντα ο Ανήφορος» μας είπε…. Ο «πύργος» όπου φτάσαμε σε λίγο, ήταν επιβλητικός παρά τις περιορισμένες διαστάσεις του, που επέτρεπαν μόνο ένα γραφείο, ένα κάθισμα και μια μικρή θέση για βιβλία. Εδώ μέσα σ’ αυτόν τον «πύργο», κλεινόταν ο Καζαντζάκης, από τα ξημερώματα ως αργά τη νύχτα και δούλευε. Ο πύργος αυτός του ταίριαζε και τον βοηθούσε στη σύνθεση και στην εξισορρόπηση του παλιού με το σύγχρονο. Από το ένα μέρος έβλεπε την Αντίπολη με όλο της το παρελθόν, και από το άλλο το Ζουάν-Λε-Πεν, την πιο μοντέρνα πλαζ της Κυανής Ακτής. «Μ’ αρέσει να περπατώ ανάμεσα στους δυο αυτούς κόσμους» είπε σε λίγο, «γιατί αναβαπτίζομαι κάθε φορά με την πραγματικότητα».

Την εποχή εκείνη ο Καζαντζάκης διατηρεί τακτική αλληλογραφία με τον Ι.Θ. Κακριδή. Ιδού μία από τις επιστολές που στέλνει στον φίλο του το 1950.

Δυστυχώς ο Καζαντζάκης δεν θα ευτυχήσει να ξαναδεί την Ελλάδα ζωντανός. Το 1957, μετά από πρόσκληση της κινεζικής κυβέρνησης, επισκέπτεται την Κίνα. Στην επιστροφή, προσβάλλεται από ασιατική γρίπη και πεθαίνει στο Φράιμπουργκ τον Οκτώβριο του 1957. Η σορός του μεταφέρεται στο Ηράκλειο όπου λίγες μέρες αργότερα γίνεται η κηδεία του.