Της Έλενας Χατζηγιωργάκη.
Εκατοντάδες νεαρά κορίτσια τον περίμεναν έξω από το Μέγαρο Μουσικής. Είναι φανερό, δεν είναι οι φανατικοί του αστυνομικού μυθιστορήματος αλλά οι fans του ρόκ σταρ Jo Nesbo. Αδύνατος, με στενό παντελόνι, άσπρο ασιδέρωτο μακό, κοντά ξανθά μαλλιά και γαλανά μάτια δεν θυμίζει καθόλου τους αστυνομικούς συγγραφείς που ξέρουμε, τον Καμιλέρι, τον Μονταλμπάν ή τον δικό μας Μάρκαρη. Είναι ένας συγγραφέας που γράφει αστυνομικά σα να ροκάρει στο χαρτί. Τι θα μείνει από αυτόν δεν ξέρουμε. Αλλά σήμερα το άστρο του διαγράφεται λαμπρό στο εκδοτικό στερέωμα. Τα βιβλία του νορβηγού συγγραφέα Jo Nesbo εκδίδονται σε περισσότερες από 40 χώρες, έχουν πουληθεί πάνω από 25.000.000 αντίτυπα και στη χώρα μας κάθε νέα έκδοση προκαλεί ενθουσιασμό στους αναγνώστες αστυνομικής λογοτεχνίας. Στην Ελλάδα τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, και πιο αγαπητή είναι η σειρά με πρωταγωνιστή τον ντετέκτιβ Χάρι Χόλε. Τον συναντήσαμε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, άνετος, προσιτός, ευγενικός, χαμογελαστός, χωρίς μεγάλες φιλοσοφίες απαντάει στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες φοβίες σας, σαν συγγραφέας και σαν άνθρωπος;
Σαν συγγραφέας με τρομάζει το “writer’s block”, δηλαδή το να μην μπορώ να γράψω. Σαν άνθρωπος παρότι σωματικά νοιώθω δυνατός (πρώην ποδοσφαιριστής που λόγω ατυχήματος αποφάσισε να αλλάξει καριέρα) όταν ήμουν πιο μικρός φοβόμουν τις ταινίες τρόμου. Επίσης φοβάμαι την διολίσθηση στην τρέλα.
Πότε αποφασίζετε να σκοτώσετε έναν ήρωα στα βιβλία σας;
Το σημερινό αναγνωστικό κοινό «καταναλώνει» 10 φορές περισσότερα βιβλία απ’ ότι οι γονείς μας. Συνεπώς σε έναν καλά διαβασμένο αναγνώστη δημιουργούνται οι ανάλογες προσδοκίες. Οι αναγνώστες μέσα από την πλοκή των βιβλίων μου περιμένουν ότι κάποιος χαρακτήρας με κάποιο τρόπο θα πεθάνει. Επενδύω στους χαρακτήρες και η ίδια η πλοκή με οδηγεί στο να τους σκοτώσω. Μου αρέσει να παίζω με τις προσδοκίες των αναγνωστών. Στα βιβλία μου μπορεί να συμβεί οτιδήποτε. Έτσι ο αναγνώστης δεν γνωρίζει τι να περιμένει απ’την πλοκή.
Οι συγγραφείς συνήθως δίνουν κάτι από τον εαυτό τους σε έναν χαρακτήρα. Συμβαίνει με εσάς αυτό;
Όταν ξεκίνησα να γράφω για τον Χάρι Χόλε, ο χαρακτήρας του δεν είχε σχέση με μένα. Στην πορεία όμως διαπίστωσα κάτι που δεν είχα συνειδητοποιήσει στην αρχή: είναι αναπόφευκτο όταν γράφεις για κάποιον χαρακτήρα αναγκαστικά υπεισέρχονται και δικά σου βιωματικά στοιχεία. Έτσι λοιπόν ο πρωταγωνιστής μου έχει αρκετά στοιχεία του χαρακτήρα μου.
Δεν έχετε τελειώσει ακόμα με τον Χάρι Χόλε…έχετε σκεφτεί το τέλος του;
Θα γράψω άλλο ένα (τελευταίο) βιβλίο της σειράς του Χάρι Χόλε. Είναι κοντά στο τέλος του, δεν έχει αιώνια ζωή, δεν θα αναστηθεί.
Θα πεθάνει τελικά;
(Γελώντας). Όλοι μας θα πεθάνουμε.
Το όνειρό σας ήταν να γίνετε επαγγελματίας ποδοσφαιριστής. Στα 19 σας όμως είχατε ένα ατύχημα (στους χιαστούς). Πώς αντιμετωπίσατε μια τόσο δραματική εξέλιξη στη ζωή σας;
Η πραγματικότητα σε χτυπάει απρόβλεπτα. Το όνειρό μου ήταν να γίνω επαγγελματίας ποδοσφαιριστής. Όμως μετά το ατύχημα απλά το πήρα απόφαση ότι πρέπει να αλλάξω καριέρα. Έτσι σπούδασα οικονομικά. Επίσης έπαιζα μπάσο σε ένα συγκρότημα. (Αυτοσαρκαζόμενος)…Το συγκρότημα ήταν χάλια…παίζαμε μουσική σε ένα μαγαζί μόνο και μόνο επειδή γνωρίζαμε τον ιδιοκτήτη του. Κάθε εβδομάδα αλλάζαμε το όνομα του συγκροτήματος για να ξανάρθει ο κόσμος! Μετά από αυτό το πήρα απόφαση. Οικονομικά και μετά συγγραφή!
Για τα βιβλία της Αγκάθα Κρίστι έχει προταθεί ένας συγκεκριμένος τύπος υπολογισμού (Whodunnit formula) του δολοφόνου. Υπάρχει ένας παρόμοιος τύπος για τα βιβλία σας;
Όταν έγραφα μουσική είχα μια θλιβερή εμπειρία. Είχα την αίσθηση ότι αντιγράφω κάποιον. Τελικά διαπίστωσα ότι αντιγράφω τον εαυτό μου. Θέλω να πω ότι όπως και στη μουσική, έτσι και στη συγγραφή υπάρχουν επαναλαμβανόμενα πρότυπα. Αν φυσικά βρεθεί ένας τέτοιος τύπος για τα βιβλία μου σας παρακαλώ να μην τον μάθω. (Γελώντας) Αν συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να σταματήσω να γράφω!
Λένε ότι υπάρχουν δύο τύποι εγκληματιών: αυτοί που έχουν έμφυτη τάση να γίνουν εγκληματίες και αυτοί που από κάποια εμπειρία γίνονται (δυνητικά) εγκληματίες. Ποια είναι η γνώμη σας;
Θα έλεγα ότι η επικρατούσα άποψη είναι συνδυασμός των δύο θεωριών περί εγκληματικότητας. Σίγουρα υπάρχει μια δυνατή σχέση με το περιβάλλον που μεγαλώνει κανείς. Παιδιά εγκληματιών έχουν την τάση να γίνουν εγκληματίες. Όμως στη Σκανδιναβία, που το μορφωτικό επίπεδο συνεχώς ανεβαίνει, ο δείκτης εγκληματικότητας πέφτει.
Πόσο έχει αλλάξει η Νορβηγική κοινωνία μετά το τρομοκρατικό χτύπημα του Anders Behring Breivik στο νησί Utøya τον Ιούλιο του 2011;
Θα έλεγα ότι δεν έχουν αλλάξει πολλά. Λίγο μετά τη μαζική ανθρωποκτονία η κοινή γνώμη είχε στραφεί εναντίον της μετανάστευσης και υπήρξε άνοδος του ακροδεξιού συντηρητικού κόμματος. Όμως στις επόμενες εκλογές αυτό το ποσοστό μειώθηκε, συνεπώς η νορβηγική κοινωνία ξεπέρασε κατά κάποιον τρόπο αυτή την κρίση.
Πώς νοιώθετε με την ιδέα της μεταφοράς των βιβλίων σας σε ταινίες; (Κυνηγοί Κεφαλών – 2011 και ο Χιονάνθρωπος προσεχώς)
Με ρώτησαν αν θα άλλαζα κάτι στην ταινία Κυνηγοί Κεφαλών; Όχι! Ας την αφήσουμε ως έχει! Οι ταινίες βασίζονται στα βιβλία, δεν μπορούν να τα αλλάξουν ποιοτικά. Δίνω έμφαση στη συγγραφή των βιβλίων και όχι στη μεταφορά τους στον κινηματογράφο.
Στη Σκανδιναβία πιστεύετε ότι ένας συγγραφέας μπορεί να μιλήσει στα παιδιά για το οτιδήποτε, π.χ. το bullying ; (Ο Jo Nesbo έχει γράψει και παιδικά βιβλία – οι ιστορίες του Δόκτωρα Πορδαλού – τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, την ερώτηση απευθύνει μια μικρή μαθήτρια από ιδιωτικό σχολείο.)
Προσπαθώ να είμαι ο εαυτός μου. Δεν χρησιμοποιώ μια διαφορετική φωνή όταν απευθύνομαι σε παιδιά. Φυσικά γράφοντας παιδικά βιβλία προσπαθώ να αποφεύγω λέξεις που εικάζω ότι δεν θα γίνουν κατανοητές.
Ποιοι συγγραφείς σας έχουν επηρεάσει;
Διάβαζα από πολύ μικρός. Θυμάμαι τον Τομ Σόγιερ του Μαρκ Τουέιν. Αργότερα ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, ο Τζιμ Τόμσον (συγγραφέας pulp λογοτεχνίας), ο Λόρενς Μπλοκ, ο Ναμπόκοφ, ο Ντοστογιέφκι καθώς και ο Τσαρλς Μπουκόφσκι. Επίσης η Sigrid Undset (Νορβηγία, Νόμπελ λογοτεχνίας 1928).
Πώς σχετίζεται το σκανδιναβικό αστυνομικό μυθιστόρημα με την σκανδιναβική κοινωνία;
Θεωρώ ότι είναι σημαντικό ένα συγκεκριμένο είδος λογοτεχνίας να σχολιάζει, να κριτικάρει κάποια κοινωνικά φαινόμενα στη Σκανδιναβία. Δεν υπάρχει πολιτική ατζέντα. Όμως υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στην κοινωνία και τα βιβλία που γράφονται.
Γιατί ο Χάρι Χόλε γίνεται τόσο αγαπητός στο τέλος;
Ίσως έχει ανάγκη από αγάπη. Στην αρχή δεν ήταν τόσο δημοφιλής χαρακτήρας. Στη Νυχτερίδα (πρώτο βιβλίο της σειράς του Χάρι Χόλε) κάνει έρωτα με μια πόρνη. Είναι ένας χαρακτήρας που έχει την ανάγκη να σωθεί. Το μητρικό ένστικτο κάνει τις γυναίκες να τον αγαπούν!
