του Γρηγόρη Αζαριάδη.
Μετά την επιτυχημένη τριλογία «Στοκχόλμη νουάρ», ακολούθησε το «Αίθουσα VIP». Και τώρα το «Στοκχόλμη» (εκδόσεις «ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ», σελίδες 660 σε μετάφραση του Γρηγόρη Κονδύλη) Ο Jens Lapidus γεννημένος το 1974, εργάζεται ως συνήγορος υπεράσπισης και κατά καιρούς έχει εκπροσωπήσει κάποιους σημαίνοντες εγκληματίες στην χώρα του. Μιά εμπειρία, που είναι μάλλον προφανής μέσα στις σελίδες των μυθιστορημάτων του.
Πολλοί από τους σύγχρονους Σκανδιναβούς αστυνομικούς συγγραφείς είναι προιόντα της έκρηξης πωλήσεων των ασυνομικών μυθιστορημάτων. Γράφουν με τον ίδιο σχεδόν τρόπο, ακολουθούν τα ίδια σχετικά μοτίβα της πλοκής και στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στον κινηματογραφικό, καταιγιστικό ρυθμό της αφήγησης. Κάποιοι βέβαια ξεχωρίζουν επειδή, χωρίς να αποκλίνουν σε μεγάλο βαθμό από την επιτυχημένη εμπορική συνταγή, δημιουργούν τις προυποθέσεις γιά την καθιέρωση ενός προσωπικού στυλ γραφής…Ξεχωρίζουν από την αγέλη και δίνουν την προοπτική ενός μέλλοντος με ονοματεπώνυμο. Θεωρώ ότι ο Lapidus ανήκει στην τελευταία κατηγορία.
Η υπόθεση ξεκινάει όταν ανακαλύπτεται ένα πτώμα, σ’ένααπό τα νησιά του αρχιπελάγους της Στοκχόλμης. Ένας σοβαρά τραυματισμένος νεαρός, που βρίσκεται κοντά στον τόπο του εγκλήματος, σχεδόν σε κώμα, συλλαμβάνεται ως βασικός ύποπτος. Η νεαρή δικηγόρος Έμελυ Γιάνσον αναλαμβάνει την υπεράσπιση του, συνεπικουρούμενη από τον προσφάτως αποφυλακισθέντα Τέντι Μάκσουμιτς, πρώην μέλος της Σέρβικης μαφίας τηςΣτοκχόλμης. Το πρώτο σημείο καμπής έρχεται όταν εξακριβώνεται η ταυτότητα του νεαρού υπόπτου. Είναι ο γιός του Ματς Εμάνουελσον, τον οποίο είχε απαγάγει ο Μάκσουμιτς εκτελώντας εντολές των αφεντικών του. Πράξη, που του στοίχισε κάμποσα χρόνια στην φυλακή. Ο Μάκσουμιτς θεωρεί ότι «χρωστάει» στην οικογένεια του απαχθέντος και προσφέρεται να βοηθήσει την δικηγόρο Γιάνσον να υπερασπιστεί τον νεαρό ύποπτο.
Ταυτόχρονα σχεδόν, ο ανηψιός του Μάκσουμιτς Νίκολα θεωρεί τον θείο του ως πρότυπο και φιλοδοξεί να ακολουθήσει μιά ανάλογη «καριέρα». Το περιβάλλον του νεαρού ισορροπεί επικίνδυναανάμεσα στην Σέρβικη μαφία και την αντίστοιχη των Σύριων. Κι ο Νίκολα ανά πάσα στιγμή κινδυνεύει να επαναλάβει τα λάθη, που έκανε ο θείος του και να βρεθεί γιά πολλά χρόνια στην φυλακή.
Το δεύτερο σημείο καμπής έρχεται όταν καταρρέει η ιστορία της δήθεν επιτυχημένης απόπειρας αυτοκτονίας του Ματς Εμάνουελσον. Το θύμα της απαγωγής του Μάκσουμιτς τελικά δεν έχει αναχωρήσει γιά το Βασίλειο των Νεκρών. Ζει, κρύβεται, αλλά συνεχίζει να έχει επαφές με τα παιδιά του.
Η υπόθεση εξελίσσεται σε δυό παράλληλες ιστορίες. Η πρώτη αφορά την έρευνα γιά την υπεράπιση του νεαρού Εμάνουελσον από την κατηγορία της δολοφονίας. Και συμμετέχουν η Γιάνσον, ο Μάκσουμιτς, με την βοήθεια του νεαρού Νίκολα. Χρόνος το παρόν. Η δεύτερη πηγαίνει πίσω στο παρελθόν. Ο Τέντυ Μάκσουμιτς γυρίζει τον χρόνο πίσω. Στην απαγωγή του Ματς Εμάνουελσον. Και προσπαθεί να βρει την πραγματική αιτία, γιά την οποία κάποιοι ανέθεσαν την απαγωγή στον κουμ, το μεγάλο αφεντικό της Σέρβικης μαφίας. Στην προσπάθεια του ο Τέντυ θα φέρει τα πάνω κάτω και θα φτάσει μέχρι την μετωπική σύγκρουση με τον κουμ, που διατηρεί τα προνόμια του, αλλά βρίσκεται πλέον σε μιά διαδικασία «τιμητικής αποστρατείας».
Στην πορεία εξέλιξης των δύο ιστοριών, οι τρεις ήρωες θα βυθιστούν στο απειλητικό σκοτάδι του υπόκοσμου της νυχτερινής Στοκχόλμης και του βρώμικου κόσμου της διεφθαρμένης Σουηδικής αστυνομίας. Η διερεύνηση του σκοτεινού παρελθόντος του Ματς Εμάνουελσον, η προσπάθεια εξακρίβωσης της ταυτότητας του νεκρού, που βρέθηκε στο νησί του αρχιπελάγους, το γεμάτο ένταση αλισβερίσι με τους αρχηγούς των παράνομων οργανώσεων και τα τσιράκια τους σε συνδυασμό με την απειλη των εξωνημένων αστυνομικών θα τους φέρει αντιμέτωπους με το πρόσωπο του θανάτου αρκετές φορές …Μέχρι το τελικό ξεκαθάρισμα.
Ο Lapidus, κι εδώ φαίνεται ότι η εμπειρία του ως νομικού τον βοήθησε πολύ, στήνει ένα εφιαλτικό σκηνικό όπου τίποτε δεν είναι αυτό που φαίνεται σε πρώτο επίπεδο. Η πλοκή υπακούει ευπειθώς στα κελεύσματα της σύγχρονης Σκανδιναβικής σχολής. Πέρα απο την κλασική προσέγγιση του whodunit (η συνεχής αναζήτηση του ενόχου) υπάρχει μιά διάχυτη αίσθηση thriller, όπως εκφράζεται μέσα από την συνεχή και αδιάλειπτη κλιμάκωση της έντασης, που ακολουθεί ένα αυξανόμενα καταιγιστικό κινηματογραφικό ρυθμό. Εδώ κυριαρχεί η αίσθηση του «τι γίνεται στην επόμενη σκηνή». Όσο απίθανα κι αν φαίνονται αυτά που συμβαίνουν, ο αναγνώστης δεν έχει τον χρόνο να εξετάσει την αληθοφάνεια τους. Σε τελική ανάλυση, δεν τον απασχολεί. Το μόνο που τον τραβάει από το μανίκι είναι τι θα ακολουθήσει.
Όπως λέει στην εξαιρετική ανάλυση του και ο συγγραφέας και σκηνοθέτης Ανδρέας Αποστολίδης, οι Σκανδιναβοί μαιτρ στην δημιουργία και κλιμάκωση της έντασης του thriller, είναι βαθειά επηρεασμένοι από την νέα πραγματικότητα των σύγχρονων τηλεοπτικών σειρών από την πρώτη προβολή του «Wire» και των «Sopranos» μέχρι και των πλέον πρόσφατων «Killing», «Trapped» και «Fortitude». Ενσωματώνουν λοιπόν αυτή την νέα τηλεοπτική προσέγγιση, απογειώνοντας τον ρυθμό και δημιουργώντας τα page turner’s μυθιστορήματα τους.
Ο Lapidus επί πλέον έχει μεγάλη ικανότητα στην σκιαγράφηση των χαρακτήρων του. Οι αμφιβολίες και οι ενοχές του Τέντυ Μάκσουμιτς περιγράφονται παραστατικά. Η πίστη στην οικογένεια και τις παλιές φιλίες, η αίσθηση της τιμής, κατάλοιπο από την εποχή όπου οι γκάνγκστερς έμοιαζαν με τζέντλεμεν, η επιμονή του να φτάσει μέχρι το τέλος με οποιοδήποτε κόστος αναδύονται μέσα από την καθημερινή πρακτική του. Η Έμιλυ Γιάνσον δείχνει με χαρακτηριστικό τρόπο την αντίδραση της στο κατεστημένο των υψηλά αμειβόμενων νομικών εκπροσώπων της Στοκχόλμης, επιλέγοντας να συνεχίσει την εκπροσώπηση του νεαρού Εμάνουελσον μέχρι την τελική αθώωση του. Ο ανηψιός του Μάκσουμιτς Νίκολα είναι ένα κλασικό πρότυπο νέου, που ισορροπεί επικίνδυνα στις παρυφές της μαφίας, φλερτάροντας στα λεπτά όρια παρανομίας και ένταξης στην κοινωνία. Αλλά και οι δευτερεύοντες χαρακτήρες έχουν σάρκα και οστά. Οι άνθρωποι του υποκόσμου, με την εντελώς προσωπική και άκρως αμφισβητούμενη ηθική, η οικογένειατου Εμάνουελσον, η πρώην δεσμοφύλακας και αγαπημένη του Μάκσουμιτς, η Σάρα.
Υπάρχουν πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία στην αφήγηση του Lapidus. Γιά παράδειγμα, τα πρακτικά των ανακρίσεων του Ματς Εμάνουελσον από τον διεφθαρμένο αστυνομικό Γιουακίμ Σουντέν παρεμβάλλονται με ιδιαιτέρως ευφυή τρόπο και ουσιαστικά αποτελούν ένα επίκαιρο σχολιασμό, διαφωτίζοντας σημαντικά το παρελθόν του και δίνοντας επιπρόσθετα στοιχεία ενός από τους εξαιρετικά ενδιαφέροντες χαρακτήρες οικονομικού εγκληματία των τελευταίων χρόνων …σχεδόν μεγαλοφυίας του χώρου.
Σημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, που υπονοούν σοβαρή έρευνα του συγγραφέα, αποτελούν πρώτον οι περιγραφές γιά την ανάγλυφα πειστική εικόνα του υποκόσμου με τον τρόπο λειτουργίας των μειονοτικών μαφιών. Κατά τον συγγραφέα, η Σέρβικη και η Συριακή μαφία βρίσκονται πίσω από το μεγαλύτερο μέρος των παράνομων δραστηριοτήτων στην Στοκχόλμη. Από την πορνεία και τα ναρκωτικά, μέχρι το εμπόριο όπλων, τις απαγωγές και τα συμβόλαια θανάτου. Δεύτερον, ο εξοντωτικός και απάνθρωπος τρόπος λειτουργίας των νομικών εταιρειών, που επιχειρούν με αποκλειστικό στόχο την συσσώρευση κερδών γιά τους μεγάλους εταίρους. Και τρίτον, η ζοφερή ανάλυση υπόγειων οικονομικών δραστηριοτήτων (βασικά, ξέπλυμα χρήματος), που αποτελεί πλέον σύνηθες φαινόμενο στις αναπτυγμένες, ευημερούσες κοινωνίες των Σκανδιναβικών, και όχι μόνο, χωρών.
Όλα αυτά, θεωρώ ότι δικαιολογούν την «διαφορετικότητα» και το προσωπικό ύφος του Lapidus. Και την ξεχωριστή θέση, που φαίνεται να καταλαμβάνει δικαιωματική, στην σύγχρονη σκηνή του Σκανδιναβικού αστυνομικού μυθιστορήματος.
Μιά τελευταία παρατήρηση γιά την μετάφραση του ικανότατου Γρ.Κονδύλη. Χωρίς να διαβάσω το πρωτότυπο, πιστεύω ότι ο μεταφραστής έχει αποδώσει με εξαιρετικό τρόπο την σκληρή γλώσσα του συγγραφέα, που θα ακουστεί πολύ οικεία και ευχάριστα στο κοινό των νεότερων αναγνωστών.
info: Lapidus, «Στοκχόλμη», Γρηγόρης Κονδύλης, εκδόσεις «ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ»
