της Όλγας Σελλά
Η ίδια προσμονή, η ίδια συγκίνηση κάθε χρόνο, καθώς πλησιάζουμε στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Είναι αυτή που δημιουργεί το τοπίο, το θέατρο, η αναμονή του θεάματος. Κάθε χρόνο, σαν την πρώτη φορά. Την Παρασκευή 7 Ιουλίου έκανε πρεμιέρα το φετινό Φεστιβάλ Επιδαύρου ξεκινώντας με τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου από το Εθνικό Θέατρο. Μια παράσταση που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο το 1937, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Ροντήρη, με Ιππόλυτο τον Αλέξη Μινωτή και Φαίδρα την Κατίνα Παξινού. To 1953, ανέβηκε ξανά από το Εθνικό Θέατρο στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού και πάλι σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, και το καλοκαίρι του 1954 στην Επίδαυρο, με Ιππόλυτο τον Αλέκο Αλεξανδράκη και Φαίδρα την Έλσα Βεργή, εγκαινιάζοντας άτυπα τον θεσμό των Επιδαυρίων, θεσμός που καθιερώθηκε επίσημα από το 1955, με την ίδια παράσταση.
Είναι η ιστορία ενός ένοχου πάθους, η ιστορία ενός εμμονικά «αναφρόδιτου» τρόπου ζωής, η ιστορία των παρορμητικών και αδιάλλακτων αντιδράσεων που μπορεί να προκαλέσει τραγωδίες, η ιστορία των φυσικών ορίων και των θεϊκών επιταγών. Η ιστορία του Ιππόλυτου, του νόθου γιου του Θησέα και της Αμαζόνας Ιππολύτης, που έχει ορκιστεί απόλυτη πίστη στη θέα Άρτεμη και αποχή από κάθε ερωτική σαρκική απόλαυση, τον οποίο ερωτεύεται παθιασμένα και απελπισμένα η Φαίδρα, η γυναίκα του Θησέα. Είναι το πάθος που εμφύσησε στη Φαίδρα η θεά Αφροδίτη, θέλοντας να εκδικηθεί την ασέβεια του Ιππόλυτου στον έρωτα. Είναι η Αφροδίτη που σαρκάζει, ανακατεύει, κινεί τα νήματα και αδιαφορεί για το πάθος και τις άδικες κρίσεις και αποφάσεις των ανθρώπων.
Η ορχήστρα της Επιδαύρου ήταν όλη καλυμμένη από ένα ξέφωτο γης γκρίζο, μαραμένο, «που ανέδιδε το άρωμα του θανάτου», μ’ ένα μικρό ρυάκι να το διασχίζει. Η Εύα Μανιδάκη απέδωσε θαυμάσια και το πραγματικό και το ψυχολογικό σύμπαν των ηρώων του Ευριπίδη. Και η Αφροδίτη (Έλενα Τοπαλίδου) ήταν εκεί, παιγνιώδης, διεκδικητική και εκδικητική, εξουσιαστική και αποφασισμένη να στήσει και να παρακολουθήσει ένα παιχνίδι αλληλοεξόντωσης ζωών και ψυχών. Δεν το κρύβει άλλωστε: «Σας εξουσιάζω όλους» λέει με άγρια ικανοποίηση. Και μάλιστα έχει μια κάμερα μέσω της οποίας παρακολουθεί τα πάντα και προβάλλει λεπτομέρειες των προσώπων και των αντιδράσεων. Η Φαίδρα (Κόρα Καρβούνη) είναι άρρωστη και από το πάθος και από τις ενοχές, είναι καταρρακωμένη, παραιτημένη, απελπισμένη. Ο Ιππόλυτος (Ορέστης Χαλκιάς) έχει επιλέξει να ζει στο πλάι του βασιλιά πατέρα του, να μην ενοχλεί με τη νόθα ιδιότητά του τη ζωή της νόμιμης οικογένειας, είναι ταγμένος στην Άρτεμη, στο γύμνασμα του σώματός του και στο κυνήγι με τους φίλους του (Χορός Κυνηγών) και δεν έχει ιδέα για ό,τι σχεδιάζει εις βάρος του η Αφροδίτη. Μέχρι που η τροφός (Μαρία Σκουλά) του αποκαλύπτει τι νιώθει η Φαίδρα, ορκίζοντάς τον να μην πει τίποτα. Κι όταν η Φαίδρα αυτοκτονεί, αλλά ταυτοχρόνως φροντίζει να εκδικηθεί το ανομολόγητο αντικείμενο του πόθου της, κρατώντας στο νεκρό χέρι της ένα σημείωμα που δηλώνει ότι την κακοποίησε ερωτικά ο Ιππόλυτος, ώστε να το βρει ο Θησέας (Γιάννης Τσορτέκης), το νεαρό αγόρι μένει πιστό στον όρκο του και δεν κάνει τίποτα για ν’ αποδείξει την αθωότητά του.
Και το ντόμινο της καταστροφής έχει ήδη ξεκινήσει. Και το θάνατο της Φαίδρας, ακολουθεί ο θάνατος του Ιππόλυτου, που τον σκοτώνει (μέσω του Ποσειδώνα) η κατάρα του πατέρα του. Η αποκάλυψη της αλήθειας δεν μπορεί να διορθώσει τίποτα πια…
Μια τραγωδία με πολλά τραγικά πρόσωπα. Μια τραγωδία γι’ αυτό που απελευθερώνει και γι’ αυτό που εγκλωβίζει. Για κανόνες ηθικούς και θεϊκούς. Για την αγριότητα του πάθους, την επιπολαιότητα και τη βαναυσότητα των ανθρώπινων επιλογών. Για τους εύπιστους που προκαλούν τραγωδίες. Για τους ταγμένους που θυσιάζονται. Για τη σκοπιμότητα και τον φανατισμό που δολοφονούν. Για την άρνηση της συγκατάβασης, Ή για την γήινη, λαϊκή, απλή και αποενοχοποιημένη ικανοποίηση των επιθυμιών, όπως εκείνην της τροφού, που σχεδόν σπρώχνει τη Φαίδρα, προς εκείνον που επιθυμεί και διστάζει να το ομολογήσει και στον εαυτό της: «Ο Θεός δεν στο ΄στειλε; Πάρτο» ή «Πιο χρήσιμο είναι το κρεβάτι, παρά οι ηθικές».
Η Κατερίνα Ευαγγελάτου έστησε μια άψογη αισθητικά και εικαστικά παράσταση με τη συμβολή και της Εύας Μανιδάκη στο σκηνικό. Επέλεξε να συμβολοποιήσει, είτε μέσω του θεατρικού δρόμου είτε μέσω του βίντεο πολλά σημεία του έργου: αποτυπώνει την ανηδονία αλλά και την άγουρη τρυφερότητα στη σκηνή που ο Ιππόλυτος προσφέρει ένα λουλούδι-κτέρισμα στην Άρτεμη, και το αποθέτει στο ξερό κλαδί ενός δέντρου. Παρουσιάζει την απόλυτη εξάρτηση και καθοδήγηση από κάτι πέρα από μας –την Αφροδίτη εν προκειμένω- όταν βάζει στο χέρι της άβουλης και απελπισμένης Φαίδρας ένα τσιγάρο. Επισφραγίζει την υποταγή της στη θεά, με το παθιασμένο φιλί ανάμεσα στις δύο. Υμνεί τον πόθο και τη λαγνεία, με μια σκηνή αντρικών και γυναικείων σωμάτων, ανακατεμένων και παραδομένων στο πάθος του έρωτα -, «τη μεγαλύτερη χαρά και το πιο πικρό φαρμάκι». Ίσως το ξεγύμνωμα του χορού να μην πρόσθεσε κάτι παραπάνω δραματουργικά, ήταν όμως ενταγμένο αισθητικά, ενώ ήταν πολύ ωραίες οι σκηνές του Χορού των Κυνηγών, έξω και πίσω από την ορχήστρα.
Η μουσική του Αλέξανδρου –Δράκου Κτιστάκη συνόδευσε υπαινικτικά και χαμηλόφωνα όλη τη δράση, χωρίς να επιβάλλεται. Η κίνηση, κυρίως του γυναικείου χορού, δεν ήταν σε όλες τις στιγμές επιτυχημένη, σε αντίθεση με το Χορό των Κυνηγών. Όσο για τις ερμηνείες, η Έλενα Τοπαλίδου ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση και απέδωσε υπέροχα την κακομαθησιά, την εξουσία, τη δολιότητα και τη σχεδόν χαιρεκακία όταν υλοποιούνται τα σχέδιά της (η σκηνή που χοροπηδάει από χαρά ανάμεσα στο χορό ήταν απολαυστική). Η Κόρα Καρβουνη ήταν η παραιτημένη, εξουθενωμένη γυναίκα, που δεν ελέγχει τις πράξεις της και τις βουλές της. Ο Ορέστης Χαλκιάς ανταποκρίθηκε επαρκέστατα, και υποκριτικά και σωματικά, σ’ έναν μεγάλο και δύσκολο ρόλο και ήταν πολύ καλός στον τελευταίο του μονόλογο. Ο Γιάννης Τσορτέκης ήταν πιο συγκρατημένος συναισθηματικά απ’ ό,τι ανέμενα. Απόμακρος ήταν και ο Εξάγγελος του έμπειρου Δημήτρη Παπανικολάου. Τέλος η Μαρία Σκουλά, έφερε επιτυχώς την αμεσότητα, τον αυθορμητισμό, την ειλικρίνεια και την αθέλητη αδιακρισία του λαϊκού ανθρώπου, που θέλει απλώς να βοηθήσει. Όλες οι ερμηνείες ήταν ευκρινείς, σαφείς, χωρίς πολλές ρωγμές, χωρίς υπερβολές. «Βλέπαμε» όσα έκρυβαν τα μάτια τους, μέσω του βίντεο και των αδυσώπητα κοντινών πλάνων, που ήταν κάποιες στιγμές πιο ηχηρά από τον λόγο. Και ήταν ο τρόπος της χρήσης του βίντεο από τα δυνατά στοιχεία της παράστασης. Στο σύνολό της ήταν μια παράσταση και κλασική και φρέσκια, με ρυθμό και ροή που δεν έχανε στιγμή τον θεατή, που έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη σκηνική όψη της, που επέλεξε σκηνικούς συμβολισμούς, και άφησε χώρο στον θεατή να συνομιλήσει με το κείμενο ξανά και ξανά. Και τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη, έχει πολλούς λόγους κανείς να τον σκεφτεί ξανά και ξανά.
Η ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Κώστας Τοπούζης, Δραματουργική επεξεργασία-Διασκευή-Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου, Σκηνικά: Eύα Μανιδάκη, Κοστούμια: Εύα Γουλάκου, Μουσική σύνθεση-Ενορχήστρωση: Αλέξανδρος-Δράκος Κτιστάκης, Φωτισμοί: Ελίζα Αλεξανδροπούλου, Χορογραφία: Aλέξανδρος Σταυρόπουλος, Σχεδιασμός βίντεο: Παντελής Μάκκας, Ηχητικός σχεδιασμός: Κώστας Παυλόπουλος, Δραματολόγος παράστασης: Εύα Σαραγά, Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου, Βοηθός σκηνοθέτη: Γιώργος Μπραουδάκης, Βοηθός σκηνογράφου: Κατερίνα Βλάχμπεη, Βοηθός ενδυματολόγου: Αλεξάνδρα-Αναστασία Φτούλη, Βοηθός φωτίστριας: Λάμπρος Παπούλιας, Βοηθός σχεδιαστή βίντεο: Ανθή Παρασκευά Βελουδογιάννη, Σχεδιασμός κομμώσεων: Κωνσταντίνος Κολιούσης
Διανομή (αλφαβητικά)
Διαμαντής Αδαμαντίδης Υπηρέτης
Κόρα Καρβούνη Φαίδρα
Δημήτρης Παπανικολάου Εξάγγελος
Μαρία Σκουλά Τροφός
Έλενα Τοπαλίδου Αφροδίτη/Άρτεμις
Γιάννης Τσορτέκης Θησέας
Ορέστης Χαλκιάς Ιππόλυτος
ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Δάφνη Κιουρκτσόγλου, Αναστασία-Ραφαέλα Κονίδη, Ιωάννα Λέκκα, Αμαλία Νίνου, Μελίνα Πολυζώνη, Ηρώ Χαλκίδη
ΧΟΡΟΣ ΚΥΝΗΓΩΝ
Διαμαντής Αδαμαντίδης, Γιώργος Βασιλόπουλος, Κωνσταντίνος Γεωργαλής, Νίκος Γονίδης, Νίκος Γρηγοριάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Μάριος Κρητικόπουλος, Ηρακλής Κωστάκης, Αλέξανδρος Πιεχόβιακ, Αλέξανδρος Τωμαδάκης, Μάριος Χατζηαντώνη, Νικόλας Χατζηβασιλειάδης
Μουσικοί επί σκηνής
Γιάννος Γιοβάνος (τσέλο), Γιάννης Παπαδόπουλος (keyboards), Βαγγέλης Παρασκευαΐδης (βιμπράφωνο- κρουστά), Σπύρος Πολυχρονόπουλος (electronics
Φωτογραφίες παράστασης: Ανδρέας Σιμόπουλος
Βίντεο παράστασης: Παντελής Μάκκας
- Το Φεστιβάλ Επιδαύρου, ο «Ιππόλυτος» και το Εθνικό Θέατρο κινητοποίησαν περίπου 7.500 θεατές στην πρεμιέρα της Παρασκευής, ενώ ήταν sold out η παράσταση του Σαββάτου.
- Επόμενες παραστάσεις
14, 15, 16, 18, 19, 20 Ιουλίου στο «Σχολείον της Αθήνας – Ειρήνη Παππά».
29/7/23: Θέατρο Ειρήνης Παπά, Χιλιομόδι
4 και 5/8/23: Αρχαίο Θέατρο Κουρίου, Λεμεσός Κύπρου
31/8/23: Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη»
7/9/23: Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη
10/9/23: Παλαιό Ελαιουργείο, Ελευσίνα
- Την ερχόμενη εβδομάδα, 14 και 15 Ιουλίου, το Εθνικό Θέατρο θα μας περιμένει και πάλι στην Επίδαυρο με τους «Σφήκες» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Λένας Κιτσοπούλου.
