της Μαρίζας Ντεκάστρο
Το 2002 θεσπίστηκε από τη Σουηδική Ακαδημία Τεχνών το Astrid Lindgren Memorial Award προς τιμήν της Σουηδής πρωτοπόρου συγγραφέως, ένα δώρο προς το παγκόσμιο κοινό με σκοπό να γίνει το παιδικό βιβλίο το μέσο για την ενθάρρυνση της επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων και πολιτισμού. Φέτος οι υποψήφιοι ήταν 240- συγγραφείς, εικονογράφοι και οργανισμοί προώθησης της ανάγνωσης- από 67 χώρες.
Στις 31 Μαρτίου, ανακοινώθηκε ότι το βραβείο έλαβε η Κορεάτισσα εικονογράφος Beak Heena.
Ανατρέχοντας τον κατάλογο των υποψηφιοτήτων, βρήκα τα ονόματα 15 τουλάχιστον συγγραφέων και εικονογράφων των οποίων βιβλία είναι γνωστά στους Έλληνες αναγνώστες. Ανάμεσα στα τρανταχτά ονόματα των υποψηφίων ξεχώρισα δύο των οποίων βιβλία κυκλοφόρησαν πρόσφατα στη χώρα μας: του Όλιβερ Τζέφερς, συγγραφέα/ εικονογράφου ο οποίος γράφει για μικρά παιδιά και για όλους, και του Πάτρικ Νες που απευθύνεται σε νεαρούς ενήλικες.
Η τύχη του Φάουστ, μια ζωγραφιστή ιστορία και το πολυσέλιδο μυθιστόρημα Το μαχαίρι που δεν άφηνε το χέρι- πρώτο μέρος της τριλογίας Κινούμενο χάος- είναι εντελώς διαφορετικά βιβλία. Ωστόσο, θεματικό υπόβαθρο και των δύο είναι αυτό που συμβαίνει όταν ή εάν επικρατήσει η παντοκρατορία του ενός, δηλαδή όταν η κοινωνία βρεθεί να βιώνει μία απολύτως δυστοπική κατάσταση.
Η τύχη του Φάουστο μιλάει για τον ατομικισμό και τον στενό μικρόκοσμο που ονειρεύονται να χτίσουν κάποιοι γύρω τους θεωρώντας τον εαυτό τους υπεράνθρωπο. Όπως ο Φάουστ πουλάει την ψυχή του στον Διάβολο για να πετύχει την προσωπική του ευδαιμονία, έτσι και ο Φάουστο, ως άλλος απρόσωπος μέσος όρος και παντοκράτορας, επιχειρεί να υποτάξει το σύμπαν με τη δύναμη που διαθέτει. Ο Φάουστο τα θέλει όλα δικά του: το λουλούδι, το πρόβατο, τη θάλασσα, το βουνό, τη λίμνη, το δέντρο… Προς στιγμή τα καταφέρνει, αλλά…
Αυτή η ζωγραφιστή ιστορία θα μπορούσε να διαβαστεί σαν αλληγορία για την ανθρώπινη βουλιμία και για όλα εκείνα τα οποία συστηματικά επιδιώκει για να ζει καλύτερα… καταστρέφοντας. Κάτι ανάλογο διαβάσαμε στον Ποταμό του Μarc Μartin (εκδ. Ποταμος) και στο Από ένα τίποτα του Julien Billaudeau (εκδ. Κόκκινο) (ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, 28/11/2019).
Οι μικρές κοφτές προτάσεις της ιστορίας μιλούν σε κάθε ηλικία, οι αδρές εύγλωττες φιγούρες τονισμένες με πορτοκαλί φλούο χρώμα προβάλουν τους διαλόγους του Φάουστο με τα στοιχεία της φύσης που υποκύπτουν στην εξουσία του, ενώ οι λευκές σελίδες αφήνουν χώρο και ώστε να επενδυθούν από τις σκέψεις των αναγνωστών.
Κατά βάθος λοιπόν, ο Τζέφερς προεκτείνει τον προβληματισμό ακόμα περισσότερο γράφοντας αφενός για τον παραλογισμό της ματαιότητας των ανθρώπινων επιδιώξεων και αφετέρου για τη θνητότητα, αφού ο εγωισμός των ανθρώπων για κυριαρχία σβήνει όταν αυτοί πεθαίνουν.
Η δυστοπία του Νες είναι ακόμα τρομακτικότερη.
«Ο Θόρυβος είναι θόρυβος. Είναι κρότος και πάταγος και συνήθως γίνεται ένας μεγάλος πολτός από ήχους και σκέψεις και εικόνες και τον μισό καιρό είναι αδύνατο να βγάλεις απ’ αυτόν κάποιο νόημα…. Πώς μπορείς να είσαι βέβαιος τι είναι αλήθεια και τι όχι όταν ακούς τα πάντα; …
Ο δεκατριάχρονος Τοντ Χιούιτ ζει σε μια μικρή απομονωμένη πόλη κάπου στον πλανήτη, σ’ έναν κόσμο όπου κυριαρχεί ο θόρυβος, όπου όλοι έχουν χάσει την ατομικότητά τους και όπου δεν υπάρχουν γυναίκες.
Ο Τοντ και όλοι στην Πρεντιστάουν ζουν μέσα σ’ ένα θορυβώδη εφιάλτη. Ο Θόρυβος είναι ο άνθρωπος χωρίς φίλτρο- και χωρίς φίλτρο, ο άνθρωπος είναι απλά χάος που κινείται…» Ο Θόρυβος στερεί από τον καθένα την ατομικότητά του, θολώνει τα εγώ, χειραγωγεί και υποτάσσει στη βούληση του ενός.
Ο Τοντ είναι το τελευταίο αγόρι που θα μπει στην τάξη των ανδρών. Όμως αυτό το αγόρι είναι διαφορετικό επειδή σκέφτεται και αμφιβάλλει, με αποτέλεσμα η δική του τελετή ενηλικίωσής να μετατραπεί σε μια ανηλεή καταδίωξη, σ’ ένα κυριολεκτικά αγωνιώδες ταξίδι προς τη σωτηρία και την αναζήτηση της αλήθειας για όλα όσα είχαν συμβεί και εξακολουθούσαν να συμβαίνουν στον τόπο του, την Πρεντιστάουν.
Η ζωή του Τοντ παίρνει άλλη τροπή όταν συναντά τη Βάιολα, το κορίτσι από κάπου μακριά, που του αποκαλύπτει, μαζί με το τι σημαίνει σιωπή, ένα άλλο ιδανικό για τη ζωή: την ελπίδα. Του μιλούσαν οι πατεράδες του για την ελπίδα, αλλά δεν καταλάβαινε τη σημασία της μέχρι τη στιγμή που δραπετεύει από την πόλη και προσπαθούν μαζί με τη Βάιολα να ξεφύγουν από τους διώκτες τους.
Το μυθιστόρημα του Πάτρικ Νες απέσπασε διθυραμβικές κριτικές από τον διεθνή τύπο γιατί είναι ένα συναρπαστικό θρίλερ και ένα εξαιρετικά προκλητικό μυθιστόρημα. Συναρπαστικό, με τα σκηνικά της καταδίωξης να αλλάζουν από κεφάλαιο σε κεφάλαιο, με λεπτομερείς περιγραφές της άλλοτε φιλικής και άλλοτε εχθρικής φύσης, με τη βία παρούσα κάθε στιγμή. Προκλητικό, γιατί σ’ αυτό το ταξίδι ενηλικίωσης και φυγής το παιδί που θα γίνει άντρας καλείται να σκεφτεί ποιος πραγματικά είναι, τι είναι αλήθεια και τι ψέμα, ποια είναι έννοια της ηθικής.
Χρειάζεται μεγάλη μαεστρία εκ μέρους του μεταφραστή ώστε να μη χαθεί και να αποδοθεί δυναμικά στα ελληνικά το αγχωτικό κλίμα μέσα στο οποίο κινείται ο ήρωας, η κλιμάκωση της αγωνίας του και το ιδιόμορφο λεκτικό του ιδίωμα. Αξίζουν συγχαρητήρια στον Γιώργο Μπλάνα!
INFO
Oliver Jeffers, Η τύχη του Φάουστο, μια ζωγραφισμένη ιστορία, Αποδ. Φίλιππος Μανδηλαράς,Εκδ. Ικαρος, 2020 (Όλα τα βιβλία του Τζέφερς στις εκδ. Ίκαρος)
Πάτρικ Νες, Το μαχαίρι που δεν άφηνε το χέρι, Μτφρ. Γιώργος Ν. Μπλάνας, Εκδ. Πατάκη, 2020 (Όλα τα βιβλία του Νες στις εκδ. Πατάκη)
