του Γιάννη Μουγγολιά
Πριν από έξι περίπου χρόνια κυκλοφορούσε σε cd από τη δισκογραφική εταιρεία με έδρα τη Θεσσαλονίκη «To Pikap Records» το άλμπουμ «Piano Voices», ένας ακόμα δισκογραφικός σταθμός στην τέχνη του αυτοσχεδιασμού και της τζαζ όπως την αποτύπωσε ο πιανίστας, συνθέτης Σάκης Παπαδημητρίου, ο άνθρωπος που συνδέθηκε με τη γέννηση της σύγχρονης τζαζ στην Ελλάδα. Μια ακόμη αποκαλυπτική φανέρωση του πώς μπορούν να μετουσιωθούν στην πράξη μια ορισμένη στιγμή ιδέες, εμπνεύσεις, αυθόρμητες παρορμήσεις, δεξιοτεχνία, συνειρμοί, συναισθήματα, διαθέσεις, αποστροφές και όλη εκείνη η μαγεία της απελευθέρωσης και της έκφρασης του κόσμου του αυτοσχεδιαστή σε συγκεκριμένο χώρο και τόπο. Τίποτα δεν θα είναι πια ίδιο, τίποτα δεν θα επαναληφθεί, τίποτα δεν θα ειπωθεί-ακουστεί-ιδωθεί με τον ίδιο τρόπο όπως τότε, που στην περίπτωσή μας ήταν η ζωντανή αποτύπωση της μουσικής κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης δυο ημερών (18 και 19 Μαϊου 2017). Καθετί που προηγήθηκε, ακολούθησε ή θα ακολουθήσει είναι διαφορετικό και φέρει το βάρος των συνθηκών του.
Όποιος έχει δει τον Σάκη Παπαδημητρίου να παίζει ζωντανά στο πιάνο του είτε σόλο είτε με γκρουπ, γνωρίζει πολύ καλά την ψυχοσωματική σχέση που έχει με αυτό. Η βαθιά συναισθηματική φόρτιση, η αεικίνητη παρουσία του, οι εκρηκτικές στιγμές της έντασης και οι στιγμές της νηνεμίας ή του λυρισμού, τα μελωδικά χάδια και τα ρυθμικά ξεσπάσματα, οι εκτροπές και η έκπληξη του αυτοσχεδιασμού είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία που μπορείς να αποκομίσεις από μια πάλλουσα προσωπικότητα εντός και εκτός, που συντονίζεται σε συχνότητα μουσική. Στη συχνότητα της μουσικής του και των μεταμορφώσεων που επιχειρεί στα αγαπημένα του κομμάτια γραμμένα από άλλους. Όλα αυτά σε μια διαδικασία μύησης του ακροατή, σε μια μυσταγωγική ατμόσφαιρα που χτίζεται με τον πιο αυθόρμητο τρόπο ως αντανάκλαση ενός πολυεπίπεδου μουσικού και όχι ως σκηνοθεσία ενός ακροάματος που έχει στόχο να εντυπωσιάσει.
Αυτές τις παραμέτρους και ένα σωρό άλλες συνέβαλε και αιχμαλώτισε με τον φακό του κατά τη διάρκεια δύο συναυλιών του Σάκη Παπαδημητρίου στην Αθήνα το 2014 και το 2018 ο εκλεκτός φωτογράφος Ανδρέας Ζαχαράτος, γνωστός διευθυντής φωτογραφίας από το 1985 έως σήμερα στον κινηματογράφο και στην ΕΡΤ, σημαντικός εκπρόσωπος της καλλιτεχνικής φωτογραφίας από το 1978, με 35 ατομικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό, με ξεχωριστές διακρίσεις στο ενεργητικό του και κυρίως με ένα ευρύτατο θεματικό φάσμα φωτογραφικής δημιουργίας. Κάποιες από τις υπέροχες αυτές ασπρόμαυρες φωτογραφίες του τις συμπεριέλαβε στο υψηλής αισθητικής βιβλίο του «Sakis Papadimitriou – Piano Diary» που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε μια εξαιρετική δίγλωσση έκδοση του εκδοτικού οίκου «Τόπος» εμπεριέχοντας και το cd «Piano Voices». Το φωτογραφικό οδοιπορικό συνοδεύεται από κείμενα του Σάκη Παπαδημητρίου, περιεκτικά αλλά απόλυτα ταιριαστά στο ύφος και την ουσία του αυτοσχεδιασμού, που φωτίζουν την περιήγηση του αναγνώστη στην εικόνα. Κάπου γράφει: «Μουσικά αποτυπώματα – ίχνη που οδηγούν και ίχνη που παραπλανούν – ερεθίσματα για διαδρομές χωρίς τέρμα – πορείες φανταστικές με ήχους και ιδέες, δομές και συναισθήματα, σχεδιαγράμματα και ερωτήματα – στίγματα που περιμένουν να αποκαλυφθούν και να αποκαλύψουν πηγές ενέργειας».
Ο φωτογράφος Ανδρέας Ζαχαράτος αγκαλιάζει με περισσή αγάπη, καλλιτεχνική άποψη και δημιουργική διεισδυτικότητα τα δρώμενα του Σάκη Παπαδημητρίου επί σκηνής. Με υπαινικτικούς, σημαίνοντες φωτισμούς και διακριτές σκιές, με κίνηση και συναίσθημα «καταγράφει» τις διακυμάνσεις του προσώπου, των χεριών, του σώματος, τους αφορισμούς και τις «μικροπαραβιάσεις» του αυτοσχεδιαστή πάνω στο πιάνο σε μια διαδικασία φανέρωσης στη σκηνή. Η προσωπική εμπειρία του αυτοσχεδιαστή αποκτά ηχώ και μένει στο σήμερα μέσω της φωτογραφίας.
Προλογίζοντας την έκδοση ο συγγραφέας Γιάννης Μπασκόζος υπογραμμίζει καίρια ένα διόλου ευκαταφρόνητο στοιχείο της προσωπικότητας του αυτοσχεδιαστή Σάκη Παπαδημητρίου, τη χαρά που υπάρχει στη μουσική του, όπως φανερώνεται στις έξοχες φωτογραφίες του Ανδρέα Ζαχαράτου: «Αρκεί κανείς να δει τον Σάκη στις φωτογραφίες του Ανδρέα Ζαχαράτου, χαμογελάει πλατιά, όχι στο κοινό, αλλά στη μουσική του. Η χαρά του υπάρχει στη μουσική που σχεδιάζει παίζοντας με το πιάνο, με τα πλήκτρα, με το κέλυφος, τις χορδές, ακόμα και με το πάτωμα στο οποίο στηρίζεται το πιάνο, και με κάθε πράγμα που βρίσκεται δίπλα του και μπορεί να παράγει ήχο. Κάθε φορά με έναν μοναδικό, ανεπανάληπτο, μυσταγωγικό τρόπο».
Και από τη δική του πλευρά ο διακεκριμένος μουσικοκριτικός Γιώργος Χαρωνίτης εντοπίζει τη δημιουργική αυτή διάσταση του μουσικού στις φωτογραφίες: «Το πραγματικό πορτρέτο του καλλιτέχνη Σάκη Παπαδημητρίου ιχνογραφεί εδώ, μέσα από τα εύγλωττα φωτογραφικά του στιγμιότυπα, ο Ανδρέας Ζαχαράτος που η μηχανή του και ο φακός του πιάνουν τον Σάκη και τη μουσική του στο πιάνο σε μιαν “ώριμη” περίοδο και φάση, στην οποία, ωστόσο, είναι σε θέση να αποτυπώνει όλη τη χαρά της δημιουργίας και του παιχνιδιού. Σε στιγμές μοναχικές, όπου μπορεί να ερωτοτροπεί με τα πλήκτρα, τις χορδές, το σώμα ή να μοιράζεται με τη Γεωργία ή τον Χρήστο…». Ο λόγος βέβαια για την σπουδαία φωνητική ερμηνεύτρια Γεωργία Συλλαίου και τον αείμνηστο ντράμερ και κρουστό Χρήστο Γερμένογλου, ξεχωριστούς συνεργάτες του Σάκη Παπαδημητρίου.
Το βιβλίο «Sakis Papadimitriou – Piano Diary» είναι όπως μαρτυρά ο τίτλος του ένα ημερολόγιο. Ένα απόσταγμα καθημερινότητας δηλαδή, ένα απόσταγμα εκεί που η τέχνη αντικατοπτρίζεται στη ζωή του Σάκη Παπαδημητρίου αλλά και αντίστροφα εκεί που η ζωή αντικατοπτρίζεται στην τέχνη του, όπως τη συνέλαβε στη δική του ζωή με την τέχνη του ο φωτογράφος Ανδρέας Ζαχαράτος στις δύο συναυλίες στην Αθήνα με τέσσερα χρόνια διαφορά. Είναι η καταγραφή του τρόπου που ο Ζαχαράτος είδε τα πλήκτρα, τις χορδές, το σώμα του πιάνου σε αδιαίρετη επαφή με τα χέρια, την ανάσα, το σώμα του αυτοσχεδιαστή. Είναι η σύγκλιση φωτογραφίας και τζαζ αυτοσχεδιασμού σε μια διαρκή αμφίδρομη σχέση αλλά και στη ροή του χρόνου, έτσι όπως τα φωτογραφικά κλικ σταμάτησαν και απομόνωσαν τη στιγμή, με σεβασμό και τη δέουσα εκτίμηση παραδίδοντάς τη ως μέρος της συνεχούς και ακατάπαυστης εξέλιξης, της πορείας προς το μέλλον.
*Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο εμπεριέχονται στο βιβλίο του Ανδρέα Ζαχαράτου «Sakis Papadimitriou – Piano Diary» και παραχωρήθηκαν ευγενικά από τον φωτογράφο.
Ανδρέας Ζαχαράτος, Sakis Papadimitriou – Piano Diary, εκδόσεις Τόπος
Ο Ανδρέας Ζαχαράτος φωτογραφίζει τον Σάκη Παπαδημητρίου επί σκηνής σε μια αποκαλυπτική εμπειρία που αποτυπώθηκε στο υψηλής αισθητικής βιβλίο των εκδόσεων «Τόπος»
