της Μαρίζας Ντεκάστρο
Πρωτοείδα την αγγλική έκδοση του Imagine στην έκθεση παιδικού βιβλίου στη Μπολόνια, και στη συνέχεια σε αθηναϊκά βιβλιοπωλεία με ξενόγλωσσα βιβλία. Η πρώτη σκέψη μου ήταν ότι θα το θέλαμε και στα ελληνικά. Όχι μόνο επειδή το τραγούδι του Λένον ( 1971) μού θύμιζε την ταραγμένη εποχή της εξέγερσης των νέων που ήθελαν να αλλάξουν τον κόσμο, των αντιπολεμικών διαδηλώσεων εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ, των κινημάτων για την απελευθέρωση των μαύρων και των γυναικών. Θαύμασα την ποιότητα της έκδοσης, την εικονογράφηση και φυσικά για το περιεχόμενο που είχε τη δύναμη να γίνει σύμβολο ελπίδας για μια κοινωνία ανεκτική και ανοιχτή που θα έχει ως πρόσημο την αλληλεγγύη. Το Imagine μιλάει για ένα όνειρο και τα όνειρα μάς χρειάζονται για να προχωρήσουμε. Και όπως γράφει στον πρόλογο η Γιόκο Όνο Λένον χρειαζόμαστε ειρήνη περισσότερο από ποτέ.
Στα χρόνια που πέρασαν, ο κόσμος όχι μόνο δεν έγινε καθόλου καλύτερος, αλλά οι οικουμενικές αξίες του τραγουδιού- ειρήνη, ανεκτικότητα, αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη- κρατιούνται με τα δόντια.
Στο εξώφυλλο ένα περιστέρι και κάτω δεξιά ένα αναμμένο κερί κλεισμένο σε συρματοπλέγματα, το λογότυπο της Διεθνούς Αμνηστίας. Το περιστέρι, μ’ ένα χλωρό κλαδάκι στο ράμφος, το αναγνωρίζουμε ως σύμβολο ειρήνης και σωτηρίας.
Το κερί μας θυμίζει, όπως έγραψε ο Peter Benenson (1921-2005), ο ιδρυτής της Διεθνούς Αμνηστίας (1961), «όλους εκείνους που αποτύχαμε να σώσουμε από τη φυλακή, για εκείνους που πυροβολήθηκαν στον δρόμο για την φυλακή, που βασανίστηκαν, που απήχθησαν, που εξαφανίστηκαν. Είναι το κερί που αντικαθιστά τον φόβο με την ελπίδα, την αδράνεια με τη δράση, την αδιαφορία με την αλληλεγγύη».
Δυστυχώς, τα λόγια του είναι πάντα επίκαιρα αφού τα ανθρώπινα δικαιώματα που αναφέρονται στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δεν γίνονται σεβαστά και παραβιάζονται συστηματικά.
Ο Γάλλος εικονογράφος Ζαν Ζουλιέν ζωγράφησε ένα περιστέρι -ταχυδρόμο, με την τσάντα του γεμάτη θετικές ιδέες, να πετά πάνω από στεριές και θάλασσες για να μεταφέρει το μήνυμα. Κάθε στίχος (στα αγγλικά και στα ελληνικά μεταφρασμένος από τον Φοίβο Δεληβοριά), αποδίδει και μια ιδέα του Λένον. Η εικόνες κάνουν το τραγούδι απτό, το εξηγούν με τα χρώματα και τη σύνθεσή τους. Γιατί τι άλλο λένε, για παράδειγμα, οι εικόνες, όπως αυτή των ευχαριστημένων ανθρώπων που χαζεύουν στην παραλία αγναντεύοντας τη θάλασσα (Καμιά κόλαση από κάτω μας, Πάνω από εμάς μόνο ουρανός…) κι εκείνη των πουλιών που μοιράζονται τη γύρη από το ίδιο λουλούδι (Μια αδελφότητα η ανθρωπότητα, Φαντάσου όλους τους ανθρώπους να μοιράζονται τη γη…);
Το Imagine του Λένον είναι ένα ποίημα που μπορεί να γίνει εργαλείο για να σπείρει ιδέες και να ανοίξει συζητήσεις. Γι’ αυτό τον λόγο το αγγλικό τμήμα της ΔΑ οργάνωσε ένα εκπαιδευτικό υλικό για το βιβλίο βασισμένο στις εικόνες:
https://www.amnesty.org.uk/files/Books/IMAGINE%20HRE%20classroom%20activity.pdf
Λίγες παρατηρήσεις για τη μετάφραση/απόδοση:
- Η απόδοση στο ρεφρέν του στίχου I hope some day you’ll join us, την πρώτη φορά που εμφανίζεται έχει το σωστό νόημα: Ελπίζω μια μέρα πως θα ’ρθεις κι εσύ μαζί μας. Όταν επανεμφανίζεται προς το τέλος, ο μεταφραστής επεμβαίνει δραστικά, του αλλάζει το νόημα και στίχος γίνεται Ελπίζω κάποια μέρα να ενωθούμε.
- Ο στίχος Imagine no possessions αποδίδεται ως εξής: Φαντάσου κτήματα να μην υπάρχουν. Χρησιμοποιείται αδόκιμα ο λόγιος τύπος κτήμα ενώ στο ποίημα του Λένον εννοείται η περιουσία, η ιδιοκτησία, δηλαδή να μην ανήκει τίποτα σε κανέναν.
- Στον πρόλογο, 2η αράδα, η πρόταση … και χαίρομαι πάρα πολύ να το βλέπω εικονογραφημένο σε αυτό το όμορφο σύνολο… κολλάει στα ελληνικά. Τι μεταφράζεται ως σύνολο; Μήπως εννοείται η έκδοση, το έργο, το βιβλίο;
Info:Τζον Λένον, Imagine (ελληνικά- αγγλικά), Πρόλογος Γιόκο Όνο-Λένον,Εικ. Ζαν Ζουλιέν, Μτφρ. Φοίβος Δεληβοριάς, Εκδ. Μίνωας- Διεθνής Αμνηστία
Η Μ. Ντεκάστρο τα λέει εξαιρετικά!
Είναι από τα βιβλία που, θεωρητικά, απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους, σε γνώστες/φαν του Λένον και του Imagine, σε μουσικόφιλους γονείς, αναρωτιέμαι τι καριέρα θα κάνει στην ελληνική αγορά.