της Μαρίζας Ντεκάστρο
«Γιατί…, πες μου…, μπορεί να…, μήπως…, όμως…, ίσως…, δηλαδή…, αλλά…», παιδικές ερωτήσεις που περιμένουν απαντήσεις. Συχνά μας στριμώχνουν. Ας πούμε, τι να απαντήσεις όταν σε ρωτούν «Tι είναι ζωή»; Θα πεις την προσωπική σου άποψη ή θα περιγράψεις το φαινόμενο της ζωής; Θα επικαλεστείς τη φιλοσοφία ή την επιστήμη; Το βέβαιο είναι πως δεν υπάρχουν απαντήσεις passe-partout.
Ο Όσκαρ Μπρενιφιέ, συγγραφέας και δάσκαλος φιλοσοφίας για παιδιά του δημοτικού σχολείου στη Γαλλία, θεωρεί ότι κάθε συζήτηση για φιλοσοφικά θέματα είναι ένα νοητικό παιχνίδι χωρίς τέλος που προκύπτει οποτεδήποτε και οπουδήποτε και τις περισσότερες φορές αυθόρμητα και απρογραμμάτιστα.
Οι ερωτήσεις των παιδιών ξεδιπλώνονται συνειρμικά, γυροφέρνουν το θέμα, ενίοτε ανοίγονται σε άλλα πεδία (ηθική, βιολογία, τεχνολογία, κοινωνία, περιβάλλον, οικονομία, τέλος της ζωής, κ.ά.), δίνουν το έναυσμα για καινούργιες ερωτήσεις μέχρι να φτάσουν κάποια στιγμή στην ουσία που απασχολεί τον μικρό συνομιλητή. Σύμφωνα με τον Μπρενιφιέ ο ενήλικος συνομιλητής πρώτα ακούει προσεκτικά και στη συνέχεια σπρώχνει τη συζήτηση παραπέρα.
Οι συγγραφείς των βιβλίων που παρουσιάζω επιχειρούν να δώσουν την εκδοχή τους για τη ζωή, χωρίς ωστόσο να φιλοσοφούν ανοιχτά.
Κάποτε ο Αϊνστάιν είπε ότι υπάρχουν μόνο δύο δρόμοι για να ζήσεις τη ζωή σου. Ο ένας, σαν τίποτα να μην είναι θαύμα. Ο άλλος, σαν τα πάντα να είναι θαύμα. Γι’ αυτό το θαύμα που είναι η ζωή μιλάει το βιβλίο Η ζωή είναι… μέσα σ’ ένα κουτί γεμάτο εκπλήξεις! Πρωταγωνίστρια του βιβλίου είναι η ίδια η Ζωή, ένα μικρό τσαχπίνικο πλασματάκι κρυμμένο μέσα σ’ ένα μαγικό κουτί. Αν ανοίξεις το κουτί, θα ξεπεταχτεί με φόρα, και οπ! να τα απρόσμενα, τα συναρπαστικά, τα δύσκολα, τα εύκολα, τα πονετικά, τα αστεία. Η ζωή είναι σαν ένα παιχνίδι ανακάλυψης.
Δεν διαβάζουμε λοιπόν μία συγκεκριμένη ιστορία, αλλά μικρές σκηνές εικονογραφημένες χιουμοριστικά όπου η Ζωή ζει όπως όλοι τη ζωή της, με τα πάνω της και τα κάτω της. Το παιδαγωγικό νόημα είναι πώς να τη δεχτείς για να προχωρήσεις και όχι, το ουτοπικό και ακατόρθωτο, να προσπαθήσεις να την υποτάξεις στη βούλησή σου. Ουσιαστικά, μία είναι η ιδέα που διατρέχει το βιβλίο: καθένας έχει τη δική του ζωή και μόνο αν την αγαπάμε μας το ανταποδίδει!
***
Σχέδια για το κοινό μας μέλλον είναι ο εύγλωττος υπότιτλος του βιβλίου Εσύ κι εγώ, του Όλιβερ Τζέφφερς. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο συγγραφέας απευθύνεται ως πατέρας στο παιδί (του) παρουσιάζοντάς του τη ζωή από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Ξαναδιαβάζω το Βρισκόμαστε εδώ: σημειώσεις για τη ζωή στον πλανήτη, όπου ξεδιπλώνει τρυφερά τον κόσμο μέσα στον οποίο θα ζήσει κάθε παιδί, του ζωγραφίζει τον πλανήτη και τα πλάσματα που τον κατοικούν και τον χρόνο που περνάει. Και τους ανθρώπους, που όλοι είναι διαφορετικοί, αλλά είναι άνθρωποι που θα είναι πάντα κοντά του.
Στο Εσύ κι εγώ, στοχάζεται πάνω στην έννοια της συνύπαρξης, συνδετικό κρίκο της κοινωνίας, και στο κοινό μέλλον που πρώτα χτίζεται στον οικογενειακό πυρήνα και κατ’ επέκταση μεταφέρεται σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Το βιβλίο ανοίγει με δυο ζευγάρια χέρια- το παιδικό και το ενήλικο-, το εσύ και το εγώ που σκέφτονται να φτιάξουν κάτι μαζί. Με εργαλεία και συναισθήματα θα φτιάξουν υλικά και άυλα. Μια πόρτα, ένα σπίτι, μια αγάπη, ένα μέλλον κι ένα ρολόι για να μετρούν τον χρόνο που φέρνει ολοένα καινούρια πράγματα, κάστρα για να κρατούν τους εχθρούς μακριά και πύλες για να έρθουν να τους γνωρίσουν, ένα τραπέζι για να κουβεντιάσουν. Εικόνα την εικόνα παρελαύνουν η δύναμη και τα επιτεύγματα των ανθρώπων, η κοινωνία με τα μέλη της. Όλα είναι πολύτιμα! Και είναι η σχέση αγάπης, η συνεργασία που δημιουργεί αυτά τα πολύτιμα που δεν χάνονται όσο και να μένουν κρυμμένα βαθιά στην ψυχή μας. Στο τέλος, τα χέρια που δούλεψαν κι έφτιαξαν ακουμπάνε το ένα τ’ άλλο. Ό,τι χτίζουμε, το χτίζουμε μαζί!
***
Το Η ζωή είναι…, του Christian Borstlap, είναι βιβλίο με σύνθετα νοήματα (και για μεγαλύτερα παιδιά απ΄ ότι το προορίζει ο εκδότης του), με ασυνήθιστη αισθητική και δύσκολο λεξιλόγιο. Η συναναγνώστριά μου (5 χρονών) το ξεφύλλισε, οι εικόνες των πρώτων σελίδων τράβηξαν το ενδιαφέρον της- το δισέλιδο με το σύμπαν, το πτηνό πλάι σ’ ένα τεράστιο αυγό- και μου ζήτησε να το διαβάσουμε. Ξεκίνησα, όμως σκοντάφταμε συνεχώς σε έννοιες μακριά για την ηλικία της, αναγκάστηκα να σταματώ για να εξηγήσω, η απόλαυση χάθηκε και το βιβλίο έκλεισε. Οι ομολογουμένως εντυπωσιακές εικόνες, που παρουσιάζουν ένα είδος φανταστικών, παράξενων ζωντανών πλασμάτων, θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Ωστόσο όσο και να θέλει ο δημιουργός να αντιπροσωπεύουν πραγματικά πράγματα, είναι πολύ αφηρημένες και δεν επιτρέπουν την ταύτιση του παιδιού με αυτά που ήδη γνωρίζει.
«Ζωή» κατά τον συγγραφέα είναι τα «δίνω, παίρνω, αναπνέω, αντιλαμβάνομαι, αναπαράγομαι, κινούμαι, αισθάνομαι, αναπνέω, συγκρούομαι, παραιτούμαι, επιβιώνω, μικρός ή μεγάλος πεθαίνω…» έννοιες που ενώνουν τον ανθρώπινο με τον φυσικό κόσμο σε ένα αδιάλειπτο συνεχές που τα περιλαμβάνει όλα και για όλους πάνω στον πλανήτη!
Αναμφίβολα, το μήνυμα του συγγραφέα είναι «συζητήστε, όλα της ζωής είναι περίπλοκα και τίποτα δεδομένο».
Ο τίτλος Η ζωή είναι… αναιρεί τη συζήτηση που επιδιώκει ο δημιουργός του βιβλίου. Ο γαλλικός τίτλος του έργου, Á propos de la vie, είναι πιο ευρύς από τη μετάφρασή του. Το Á propos (πρόχειρα: Ας μιλήσουμε για…) περιλαμβάνει πολλές ή λιγότερες όψεις της ζωής. Το είναι, όπως το καταλαβαίνουν τα παιδιά, είναι οριστικό και αμετάκλητο.
Christian Borstlap, Η ζωή είναι…,Μτφρ. Μαρία Παπαγιάννη,Εκδ. Πατάκης, 2021.
Βρες το εδώ
Ame Dykman, Η ζωή είναι… μέσα σ’ ένα κουτί γεμάτο εκπλήξεις!,Εικ. Cori Doerrfeld,Μτφρ. Λύντη Γαλάτη,Εκδ. Διόπτρα, 2021.
Βρες το εδώ
Oliver Jeffers,Εσύ κι εγώ, Μτφρ. Φίλιππος Μανδηλαράς,Εκδ. Ικαρος, 2021.
Βρες το εδώ
