Της Έλενας Χουζούρη.
Την Λατινική Αμερική σε όλο σχεδόν το πολιτιστικό και δημιουργικό της φάσμα, με έμφαση στην ανεξάρτητη θεατρική σκηνή, θα έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε από τις 18 έως τις 30 Νοεμβρίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Πρόκειται για τις TRANSITIONS 2 , δηλαδή «Μεταβάσεις» ελληνιστί- προσωπικά δεν καταλαβαίνω την όλο και συχνότερη χρήση αγγλικών τίτλων αντί των ανάλογων ελληνικών- που γίνονται για δεύτερη χρονιά μετά την επιτυχία των περσινών «Μεταβάσεων», με αναφορά στα Βαλκάνια. Την ανεξάρτητη θεατρική σκηνή της Λατινικής Αμερικής- όπως έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε τις χώρες της Νοτίου Αμερικής- εκπροσωπούν θεατρικά σχήματα από το Μπουένος Άιρες, το Σαντιάγο, το Σάο Πάολο, την Μπογκοτά με παραστάσεις εξαιρετικού ενδιαφέροντος, με έκδηλο το κοινωνικό και πολιτικό στοιχείο με την ευρύτερη έννοια. Όπως, συγκεκριμένα, αναφέρει η εμπνεύστρια και καλλιτεχνική διευθύντρια της διοργάνωσης Κάτια Αρφαρά, οι δημιουργοί αυτοί έρχονται στην Αθήνα με αντισυμβατικές παραστάσεις, στα όρια μεταξύ του θεάτρου και του κινηματογράφου, του χορού και της εγκατάστασης, τις αφηγήσεις και τις ποιητικές γραφές, το ριζοσπαστικό θέατρο-ντοκουμέντο και πραγματεύονται θέματα μνήμης και ιστορίας, αιχμηρές νατουραλιστικές φόρμες που καταπιάνονται με σύγχρονα ζητήματα όπως η πολιτική και κοινωνική βία ή η διαφθορά. Πρόκειται, όπως μας πληροφορεί η Κάτια Αρφαρά, για καλλιτέχνες που μεγάλωσαν στα χρόνια των ολοκληρωτικών καθεστώτων και της κρατικής τρομοκρατίας, έγιναν μάρτυρες της προοδευτικής μετάβασης στη δημοκρατία τη δεκαετία του 1980, για να βρεθούν, στη συνέχεια, αντιμέτωποι με κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά αδιέξοδα καθώς και με το ανεκπλήρωτο αίτημα της απόδοσης ευθυνών για τους χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενος των δικτατοριών. Οι επισημάνσεις αυτές κάνουν αντιληπτό ότι άξονας αυτών των διοργανώσεων είναι να διευρυνθεί και να γίνει βαθύτερος ο πολιτιστικός και πολιτικός- ας μην φοβόμαστε τον όρο όσο κι αν έχει φθαρεί- διάλογος με κοινωνίες που κλυδωνίζονται τις τελευταίες δεκαετίες από ραγδαίες πολιτικές, οικονομικές αλλαγές και συγχρόνως αντιμετωπίζουν ακραία κοινωνικά φαινόμενα.
ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ
Έξι είναι τα θεατρικά σχήματα που κυριολεκτικά μονοπωλούν το ενδιαφέρον μας. Τα περισσότερα βασίζονται πάνω στο δίπολο «μνήμη και ιστορία» με εξαιρετικά ριζοσπαστικό τρόπο, συνδυάζοντας τη θεατρική πράξη με το ντοκουμέντο. Η αυλαία σηκώνεται στις 18 και 19 του μηνός με την μουσικοθεατρική παράσταση της Lola Arias «Η ζωή μου μετά» βάζοντας το ερώτημα για την ζωή του λαού της Αργεντινής μετά την δικτατορία. Μιας εξαιρετικά σκληρής, φονικής δικτατορίας, για την οποία το «Σχέδιο Κόνδορας», οι «Πτήσεις θανάτου», οι εξαφανίσεις αντιφρονούντων και οι απαγωγές βρεφών ήταν και σε μας γνωστά. Αυτά λοιπόν ανασυνθέτονται στην παράσταση «Η ζωή μετά» από την καταξιωμένη, εναλλακτική συγγραφέα, σκηνοθέτιδα και τραγουδοποιό Lola Arias και την ομάδα της. Συγκεκριμένα τέσσερις ηθοποιοί, μία χορεύτρια κα ένα παιδί ανασυνθέτουν τις ζωές των γονιών τους φορώντας τα ρούχα τους, ακούγοντας μαγνητοταινίες, διαβάζοντας απόρρητα έγγραφα. Για την παραγωγή της παράστασης συνεργάστηκαν εκτός της Αργεντινής, τέσσερις ευρωπαικές χώρες. Να σημειωθεί ότι μετά το τέλος της πρώτης παράστασης η Lola Arias θα συνομιλήσει με το κοινό.
Ωστόσο εκείνος που εκπροσωπεί το σύγχρονο πολιτικό θέατρο της Λατινικής Αμερικής με κυρίαρχα τα θέματα που άπτονται της μνήμης και της ιστορίας είναι ο 43χρονος Χιλιανός σκηνοθέτης Guillermo Calderon ο οποίος έρχεται στην Αθήνα με μια παράσταση που σίγουρα θα συζητηθεί. Τίτλος της: «Το σχολείο». Θέμα της: Το αντάρτικο των πόλεων. Συγκεκριμένα, αναφέρεται στη δράση μιας ομάδας Χιλιανών ακροαριστερών που εκπαιδεύονται για ανατρέψουν τη δικτατορία του Πινοσέτ, στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Πέντε ηθοποιοί, βασισμένοι σε ντοκουμέντα εποχής και αληθινές μαρτυρίες υποδύονται τους εκκολαπτόμενους αντάρτες πόλης οι οποίοι μυούνται στον ένοπλο επαναστατικό αγώνα. Κατά τη διάρκεια της «μαθητείας» τους μάλιστα φορούν μάσκες –όπως και οι πραγματικοί αντάρτες- ώστε να μην αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλον σε περίπτωση σύλληψής τους. Οι μάσκες όμως δεν εμποδίζουν την εμφάνιση των προσωπικών εντάσεων. «Το Σχολείο» θα παρουσιαστεί στις 19 και 20 του μηνός στις 7 το απόγευμα. Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Χιλιανό σκηνοθέτη.
Τρεις εποχές, τρεις ιστορίες, μια οικογένεια στροβιλίζονται σε μια διαρκώς περιστρεφόμενη σκηνή στην παράσταση «Ο κήπος» που φέρνει στην Αθήνα, στις 23 και 24 του μηνός, η νεανική και ήδη πολυβραβευμένη βραζιλιάνικη ομάδα Hiato, με επικεφαλής τον 31χρονο σκηνοθέτη Leonardo Moreira. Με τον δικό του “ Κήπο” ο νεαρός σκηνοθέτης και συγγραφέας αποτίει φόρο τιμής στον «Βυσσινόκηπο» του Τσέχωφ.
Με τον φαινομενικά…αλλόκοτο πλην εύγλωτο τίτλο «Το παρελθόν είναι ένα ζώο αλλόκοτο [grotesco]» έρχεται από το Μπουένος Άυρες να μας μιλήσει για την Αργεντινή των τελευταίων δεκαπέντε ετών ο Mariano Pensotti. Πίσω στην Αργεντινή του 1999, τέσσερις νέοι στέκουν σαστισμένοι μπροστά στο τέλος των ουτοπιών. Η ζωή τους από κει και πέρα θα καθοριστεί από την οικονομική και θεσμική χρεωκοπία της χώρας τους. Εξαιρετικά επίκαιρο θέμα που μας θυμίζει οικεία κακά σε μια παράσταση στημένη με νεωτερικούς τρόπους και με την χρήση πολλών εκφραστικών μέσων, από το ντοκουμέντο, έως την νουβέλ βαγκ και την εναλλακτική ροκ μουσική. Η παράσταση είναι συμπαραγωγή τεσσάρων ευρωπαικών χωρών πλην της Αργεντινής. Ο σκηνοθέτης θα συνομιλήσει με το κοινό μετά την παράσταση της 26ης Νοεμβρίου.
Από την Κολομβία και συγκεκριμένα από την πατρίδα του αείμνηστου Γκάμπο [Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές] την Μπογκοτά προέρχονται οι δύο επόμενες θεατρικές παραστάσεις που κλείνουν αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον θεατρικό λατινοαμερικάνικο πανόραμα. Και οι δύο αποτελούν μέρος της θεατρικής τριλογίας του Jorge Hugo Marin που φέρει τον γενικό τίτλο «Σχετικά με κάποια οικογενειακά ζητήματα». Η πρώτη, που θα δούμε στις 26 και 27 Νοεμβρίου, τιτλοφορείται «Ο διανοούμενος συγγραφέα» και η δεύτερη στις 29 και 30, με τίτλο «Οι δράστες». Η πρώτη έχει πραγματικά σχέση με οικογενειακά ζητήματα, η δεύτερη όμως είναι ένα είδος θρίλερ δωματίου αφού βασίζεται στην ταινία του Άλφρεντ Χίτσοκ «Η θηλειά» [1948]. Δύο κολεγιόπαιδα δολοφονούν έναν συμφοιτητή τους μόνον και μόνον για να αποδείξουν ότι υπάρχει o… τέλειος φόνος. Η διαφορά με την ταινία του Χίτσκοκ είναι ότι η παράσταση προσαρμόζεται στα σημερινά δεδομένα της Κολομβίας. Τίτλος της: “Οι δράστες”. Πάντως…δράστες και των δύο παραστάσεων είναι η θεατρική ομάδα « La Maldita Vanidad Company.”
Θα σταθώ και στην ιδιαίτερα κοινωνικά και πολιτικά ευαισθητοποιημένη χορευτική παράσταση της Βραζιλιάνας χορογράφου Lia Rodrigues και της ομάδας της Companhia de Dancas, “Pindorama”, που παρουσιάζεται στις 29 και 30 του μηνός. Η Βραζιλιάνα χορογράφος έχει στο ενεργητικό της δημιουργίες και δράσεις από τις φαβέλες της πατρίδας της και η παράσταση που θα δούμε αναφέρεται στο «πριν» της Βραζιλίας. Με το «πριν» η Ροντρίγκεζ μας πηγαίνει στο παρελθόν της Βραζιλίας πριν την κατάκτησή της από τους Πορτογάλους, τότε που η χώρα ονομαζόταν Πιντόραμα στη γλώσσα των ιθαγενών Τούπι.
Στον κύκλο των χορευτικών παραστάσεων συγκαταλέγεται και η παράσταση “Loop3” του Jose Vidal στις 22 και 23 Νοεμβρίου.
Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μας θεωρώ, ότι θα έχει η συζήτηση «Η Λατινική Αμερική μετά τη δεκαετία του 1980. Μετάβαση προς ποια δημοκρατία» που διοργανώνεται στο πλαίσιο του κύκλου «Λέξεις και Σκέψεις», στις 20 Νοεμβρίου στις 7μμ. Συμμετέχουν οι πανεπιστημιακοί: Οlivier Compagnon, Nancy Nicholls Lopeandia, Daniel Arao Reis. H είσοδος είναι δωρεάν με σειρά προτεραιότητας.
To λατινοαμερικάνικο αφιέρωμα περιλαμβάνει ακόμα κινηματογράφο, εικαστικά και μια σειρά workshops.
Υ.Γ.
ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΙΑ ΛΑΤΙΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές, «Εκατό χρόνια μοναξιάς»(Λιβάνης)
Γκαμπριέ Γκαρσία Μαρκές, «Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας», (Λιβάνης)
Ερνέστο Σαμπάτο, Περί ηρώων και τάφων (Εξάντας)
Χούλιο Κορτάσαρ , Το κουτσό (Εξάντας)
Μάλκομ Λόουρυ, Κάτω από το ηφαίστειο (Αστάρτη)
Εντουάρντο Γκαλεάνο, «Οι λέξεις ταξιδεύουν» (Πάπυρος)
Εντουάρντο Γκαλεάνο, «Οι μέρες αφηγούνται» (Πάπυρος)
Kάρλος Φουέντες «O θάνατος του Aρτέμιο Kρουζ»(ΑΓΡΑ)
Mάριο Bάργκας Λιόσα «H πόλη και τα σκυλιά», (Καστανιώτης)
Mάριο Bάργκας Λιόσα, «Η θεία και ο γραφιάς» (Καστανιώτης)
Nτανιέλ Tσαβαρία, «Χαιρετίσματα στο θείο», (OPERA)
Πάκο Iγνάσιο Tάιμπο II, «H σκιά της σκιάς», (ΑΓΡΑ)
Γκιγιέρμο Aριάγα («Mια γλυκιά μυρωδιά θανάτου»(Κέδρος)
