της Όλγας Σελλά
Οι ηθοποιοί μετά τον Δεκαπενταύγουστο λένε «καλό χειμώνα», γιατί από τότε και μετά ξεκινούν τις πρόβες για τη χειμερινή σεζόν. Και φέτος, μετά από δύο δύσκολα χρόνια, το ένα με κλειστά τα θέατρα και το δεύτερο με περιορισμούς και αναβολές λόγω covid, οι μηχανές είναι στο φουλ. Και οι προτάσεις είναι πολλές και διαφορετικές. Σκεφτήκαμε να καταγράψουμε τις θεατρικές παραστάσεις που θα βασιστούν, στη σεζόν 2022-2023, στα λογοτεχνικά κείμενα. Δεν είναι καινούργια τάση, δεν είναι ελληνική τάση. Φαίνεται όμως ότι αρχίζει να κυριαρχεί, κι όχι μόνο στις ελληνικές σκηνές. Και ξένοι μεγάλοι σκηνοθέτες (Ιβο βαν Χόβε, Τόμας Οστερμάγιερ, κ.ά.) στρέφονται στη λογοτεχνία για να βρουν τα κείμενα που θα περιγράψουν τον κόσμο. Κούρασε η επανάληψη κλασικών θεατρικών κειμένων; Είναι λιγότερα τα δικαιώματα (κυρίως όταν πρόκειται για παλαιότερα λογοτεχνικά κείμενα); Διευρύνει η λογοτεχνία τις παρεμβάσεις των σκηνοθετών και τον τρόπο που θέλουν να σχολιάσουν τον σύγχρονο κόσμο; Κάτι απ’ όλα αυτά ή όλα αυτά μαζί. Πάντως συμβαίνει.
Καταγράψαμε όσα είναι μέχρι στιγμής γνωστά, και σας προτείνουμε θεατρικές παραστάσεις βασισμένες σε κλασική ή σύγχρονη λογοτεχνία, ελληνική ή ξένη, για ν’ αρχίσετε να κάνετε το πρόγραμμά σας. Οι επιλογές πολλές και ενδιαφέρουσες.
Επαναλήψεις
- Οι παραστάσεις είχαν διακοπεί απότομα, όπως όλες, το χειμώνα του 2020, λόγω της πανδημίας. Όσοι την είχαμε δει εκείνη την παράσταση θυμόμαστε ακόμα πώς συνομιλήσαμε με την ποίηση, την αρμονία, την αισθητική. «Δόξα κοινή», μια παράσταση που ο Δημήτρης Τάρλοου εμπνεύστηκε από του ποίημα του Ανδρέα Εμπειρίκου «Εις την οδόν των Φιλελλήνων» και ο Στρατής Πασχάλης συνθέτει έξοχα την ποίηση με το θέατρο. Με τους Μάιρα Γραβάνη, Θανάση Δόβρη, Βίκυ Κάτσικα, Αυγουστίνο Κούμουλο, Λήδα Μανιατάκου (που υπογράφει και τη μουσική), Διονύση Πιφέα, Αρετή Τίλη, Σίσσυ Τουμάση, Ορέστη Χαλκιά, από 9 Ιανουαρίου 2023 στο θέατρο «Πορεία» και πάλι.
Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι έγραψε αυτό το μικρό διήγημα τέσσερα χρόνια πριν από το θάνατό του, το 1877. «Το όνειρο ενός γελοίου» συμπυκνώνει τη φιλοσοφία του μεγάλου Ρώσου κλασικού για τη ζωή. Ο ανήσυχος Γιώργος Κουτλής, που γνωρίζει και αγαπά τη ρωσική λογοτεχνία, το μετέφερε επί σκηνής την περασμένη άνοιξη στην Κρήτη (μια συμπαραγωγή του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, του Θεάτρου Πορεία και της Apparat Athen), με τον Νικόλα Χανακούλα επί σκηνής και τον jazz συνθέτη Αλέξανδρο Δράκο Κτιστάκη. Τον ερχόμενο Οκτώβριο «Το όνειρο ενός γελοίου» έρχεται στη σκηνή του Θεάτρου «Πορεία» για λίγες μέρες. Από 19 ως 30 Οκτωβρίου, Τετάρτη ως Κυριακή στις 9μ.μ.
Κέρδισε τις εντυπώσεις πέρυσι, επανέρχεται και φέτος: η νουβέλα του Παύλου Μάτεσι «Αφροδίτη» παρουσιάζεται στη σκηνή του Bios σε σκηνοθεσία Κατερίνα Κλειτσιώτη και Σοφίας Κορώνη. Παίζουν: Σοφία Κορώνη, Γιώργος Ντούσης, Βασίλης Χατζηδημητράκης. Από τις 29 Οκτωβρίου ως 27 Νοεμβρίου, από Πέμπτη έως Κυριακή.- Για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων έχει ήδη ξεκινήσει στην Κεντρική Σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά η επανάληψη της παράστασης «Ματωμένα Χώματα» σε σκηνοθεσία Γιώργου Παλούμπη, βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο της Διδώς Σωτηρίου, με πρωταγωνιστές τον Νικήτα Τσακίρογλου και τον Μιχάλη Σαράντη. (Από Τετάρτη έως Κυριακή).
Βασισμένη στο διήγημα του Φραντς Κάφκα «Αναφορά σε μια Ακαδημία» είναι η παράσταση που σκηνοθέτησε την περυσινή σεζόν ο Σάββας Στρούμπος. Φέτος επαναλαμβάνει την ιστορία του Ροτπέτερ, ενός πρώην πιθήκου και νυν πιθηκάνθρωπου και ηθοποιού, που αφηγείται την αιχμαλωσία και τον βίαιο εξανθρωπισμό του. Μαζί του μια ομάδα που εκφράζει σωματικά αυτή την ιστορία: Ελλη Ιγγλίζ, Έβελυν Ασουάντ, Ρόζυ Μονάκη, Άννα Μαρκά-Μπονισέλ, Μπάμπης Αλεφάντης, Γιάννης Γιαραμαζίδης, Ντίνος Παπαγεωργίου. Στο θέατρο «Αττις –Νέος Χώρος» από τις 5 Νοεμβρίου.
H «Σεροτονίνη», το ανατρεπτικό κείμενο του Μισέλ Ουελμπέκ παρουσιάστηκε την περασμένη χρονιά και επαναλαμβάνεται και φέτος, από την ομάδα Elephas tiliensis. Μια «βαθιά υπαρξιακή και ανορθόδοξα ρομαντική» όπως λένε οι Δημήτρης Αγαρτζίδης και Δέσποινα Αναστάσογλου, που το συν-σκηνοθετούν. Παίζουν: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Μαρία Γκιώνη, Μαρία Κωνσταντάκη, Άρη Λάσκο, Θεοδώρα Τζήμου και special guest τη Δήμητρα Βλαγκοπούλου. Στο Bios, από τις 14 Νοεμβρίου μέχρι τις 10 Ιανουαρίου 2023.
Παρουσιάστηκε μόνο για δέκα μέρες τον Μάρτιο του 2020. Σε λίγες μέρες η θεατρική μεταφορά του διηγήματος του Γιώργου Χειμωνά «Μυθιστόρημα» ανεβαίνει και πάλι στη σκηνή, σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Εξαρχέα, με τους Ελίνα Ρίζου και Κωνσταντίνο Γώγουλο. Το «Μυθιστόρημα» γράφτηκε «απνευστί μέσα σε είκοσι μέρες», εκδόθηκε το 1966 και σύμφωνα με τον συγγραφέα του «προσπαθεί να απομονώσει ό,τι πιο σπουδαίο μπορεί να συμβεί σε μια κατάσταση ανθρώπινη». Στο Μικρό Θέατρο Κεραμεικού (Ευμολπιδών 13) από τις 11 Οκτωβρίου.- «Σέρρα, η ψυχή του Πόντου» έχει τίτλο το μυθιστόρημα του Γιάννη Καλπούζου, με αφηγήτρια τη Λεμονιά, που αφηγείται στο κοινό την ιστορία του πατέρα της, Γαληνού Φιλονίδη και της εποχής του και σκηνοθέτησε ο Σωτήρης Χατζάκης, με τη Χρύσα Παπά στο ρόλο της Λεμονιάς. Μια ιστορία που ξεκινάει από το 1915 και ολοκληρώνεται το 1962, στην Τραπεζούντα και σε άλλες περιοχές του Πόντου. Η παράσταση επαναλαμβάνεται φέτος στη σκηνή του θεάτρου «Μικρό Άνεσις» (Λεωφ. Κηφισίας 14), από τις 14 Οκτωβρίου.
Για δεύτερη χρονιά παρουσιάζεται η παράσταση «Όπου κι αν πας μη χαθείς», βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Νίκου Σκορίνη, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μυλωνά και δραματουργική επεξεργασία Άννας Ελεφάντη. Ένας πολυταξιδεμένος ήρωας, μια σύγχρονη Οδύσσεια στην οποία ξετυλίγεται η ιστορία της νεότερης Ελλάδας από τη δεκαετία του 1950 ως τις μέρες μας. Στο «Από Μηχανής Θέατρο», από τις 2 Οκτωβρίου.
Πρεμιέρες
Με ένα σημαντικό και αγαπημένο βιβλίο, το «Βερολίνο Αλεξάντερπλατς» του Άλφρεντ Ντέμπλιν θα καταπιαστεί φέτος ο σκηνοθέτης Στάθης Λιβαθινός στη σκηνή του Θεάτρου της οδού Κυκλάδων. Ένα μυθιστόρημα που εκδόθηκε το 1929, απευθυνόταν σε όσους «αναζητούν απ’ τη ζωή κάτι περισσότερο από ένα κομμάτι ψωμί» και το 1933 παραδόθηκε στις φλόγες από τους Ναζί. Ένα βιβλίο που έκανε 15ωρη ταινία το 1980 ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, έρχεται σε μια ιστορική σκηνή της Αθήνας. Είναι ασφαλώς από τις πλέον αναμενόμενες παραστάσεις της ερχόμενης σεζόν, με πρωταγωνιστές μερικούς από τους σταθερούς συνεργάτες του Στάθη Λιβαθινού: Βασίλης Ανδρέου, Νίκος Καρδώνης, Δημήτρης Παπανικολάου, Δημήτρης Φιλιππίδης, κ.ά. Η ημερομηνία της πρεμιέρας δεν έχει ανακοινωθεί.
Έναν διαφορετικό Ρασκόλνικοβ, μια διαφορετική προσέγγιση όλων όσων πραγματεύτηκε ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι στο «Έγκλημα και τιμωρία» υπόσχεται ο Βασίλης Μπισμπίκης, που σκηνοθετεί και παίζει στην παράσταση της Στέγης. Τι σημαίνει εν έτει 2023 η αυτοδικία που διαπράττει ο νεαρός φοιτητής όταν δολοφονεί τη γριά τοκογλύφο Αλιόνα Ιβάνοβνα και την αδελφή της Λιζαβέτα; Συνομιλεί με το σήμερα το κορυφαίο έργο του Ντοστογιέφκσι; Ο Θοδωρής Σκυφτούλης στο ρόλο του Ρασκόλνικοβ, ο Βασίλης Μπισμπίκης στο ρόλο του ανακριτή Πορφύρη και ο σκηνοθέτης Τσέζαρις Γκραουζίνις στο ρόλο του αλκοολικού Μαρμελάντοφ. Από τις 18 Μαρτίου ως τις 9 Απριλίου 2023, στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.
Μια νουβέλα γραμμένη το 1912, που ενέπνευσε πολλούς: «Θάνατος στη Βενετία» του Τόμας Μαν. Ένας συγγραφέας, ο Άσενμπαχ, που διανύει την έκτη δεκαετία της ζωής του, έλκεται από έναν νεαρό που παραθερίζει στο ίδιο ξενοδοχείο μ’ εκείνον, στη Βενετία. Μια φιλοσοφική αναζήτηση του Τόμας Μαν για την αναζήτηση του Κάλλους σκηνοθετεί ο Γιώργος Παπαγεωργίου στο «Θέατρο Πορεία», σε διασκευή του Στρατή Πασχάλη. Παίζουν: Νίκος Χατζόπουλος, Γιάννης Λεάκος, Ορέστης Χαλκιάς, Γρηγορία Μεθενίτη. Από τις 28 Φεβρουαρίου 2023.
Μία από τις σφοδρότερες ιστορίες αγάπης και εκδίκησης του 19ου αιώνα παρουσιάζεται φέτος στην Κεντρική Σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά: «Τα Ανεμοδαρμένα Ύψη» της Έμιλι Μπροντέ, σε μετάφραση, διασκευή και σκηνοθεσία Γιάννη Καλαβριανού. Είχε παρουσιαστεί τη σεζόν 2016-2017 στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, αλλά στην Αθήνα παρουσιάζεται πρώτη φορά και με αρκετούς διαφορετικούς ηθοποιούς. Παίζουν οι: Γιώργος Γλάστρας, Μαρία Κατσιαδάκη, Ιωάννα Κολλιοπούλου, Μαρία Κωνσταντά, Γιώργος Μακρής, Λυγερή Μητροπούλου, Γιώργος Μπένος, Άγγελος Παπαδημητρίου, Δημήτρης Πασσάς, Σταύρος Σβήγκος, Νιόβη Χαραλάμπους. Από τις 25 Ιανουαρίου 2023.
Έγινε ταινία, αγαπήθηκε και έκανε το συρτάκι γνωστό σ’ όλο τον κόσμο. Η ιστορία του Αλέξη Ζορμπά συγκινεί πάντα και φέτος ανεβαίνει στο «Θέατρον», στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα, με τον Γιάννη Στάνκογλου στο ρόλο του Ζορμπά, την Όλια Λαζαρίδου ως Μαντάμ Ορτάνς και τον Αιμιλιανό Σταματάκη στο ρόλο του συγγραφέα και με την πρωτότυπη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Από τις 19 Οκτωβρίου.
- Έχει ήδη μεταφερθεί δύο φορές στον κινηματογράφο (η μία από τον Αντρέι Ταρκόφσκι) και θεωρείται ως μια φιλοσοφική κριτική στη δυνατότητα του ανθρώπου να κατανοήσει τον κόσμο. Πρόκειται για το «Solaris» του Στάνισλαβ Λεμ, το οποίο παρουσιάζεται στο Άσυλο Ανιάτων σε σκηνοθεσία και διασκευή Θοδωρή Αμπαζή, ως σκηνική σύνθεση-παράσταση, σε μετάφραση Γιώργου Τσακνιά. Ερμηνεύουν: Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Νέστωρ Κοψιδάς, Δανάη Σαριδάκη. 28, 29, 30 Σεπτεμβρίου, 1, 2, 5, 5, 7, 8, 9, 17, 18, 24, 25 Οκτωβρίου στις 8.30μ.μ.
- «Η μητέρα του σκύλου» είναι από τα πιο γνωστά και πιο αγαπημένα λογοτεχνικά κείμενα του Παύλου Μάτεσι. Δεν είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται στη σκηνή. Αυτή τη φορά τη σκηνοθεσία αναλαμβάνει η Χριστίνα Ματθαίου, σε διασκευή Θεοδώρας Καπράλου, με την Μαρία Καβογιάννη στο ρόλο της Ραραού. Μαζί της παίζουν οι: Άννα Καλαϊτζίδου, Σύρμω Κεκέ, Γιάννης Λεάκος, Ειρήνη Μπούνταλη, Κωνσταντίνος Γεωργαλής, Μελίνα Βαμπούλα, Θεοδώρα Γεωργακοπούλου. Από τις 28 Νοεμβρίου στο θέατρο «Ιλίσια».
«Ο ξένος», ένα από τα πιο ανήσυχα λογοτεχνικά κείμενα του 20ού αιώνα, που έγραψε ο Αλμπέρ Καμύ παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Αλεξάνδρας Καζάζου, με δύο ηθοποιούς επί σκηνής (Σπύρος Δέτσικας και Βασίλης Τρυφουλτσάνης) να αφηγούνται την ιστορία του «Ξένου» μέσα από τις ρωγμές της μνήμης. «Θησείον – Ένα θέατρο για τις Τέχνες», από 10 Οκτωβρίου ως 15 Νοεμβρίου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη.
- Ένα από τα εμβληματικότερα κείμενα της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας, «Η ιστορία ενός αιχμαλώτου» του Στρατή Δούκα, φόρος τιμής στα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή αλλά και στα 40 χρόνια (το 2023) από το θάνατο του συγγραφέα. Τη σκηνοθεσία, αλλά και τη σκηνογραφική και μουσική επιμέλεια υπογράφει ο Μανώλης Γιούργος. Στο ρόλο του «Αιχμαλώτου» ο Νεκτάριος Παπαλεξίου. Στο ρόλο του συγγραφέα ο Γιάννης Παπαθύμνιος. Στον Χώρο Τέχνης Ιδιόμελο (Ελευθερίου Βενιζέλου 17, Μαρούσι, κοντά στον ΗΣΑΠ) από τις 24 Σεπτεμβρίου ως τις 16 Οκτωβρίου, κάθε Σάββατο και Κυριακή.
«Αλκίνοος», του Γιάννη Ευθυμιάδη. Ένα σκηνικό ποίημα ή αναζητώντας τον άλλο εαυτό. Ένα πεζόμορφο ποίημα, με τον ήρωα, που υποδύεται ο ηθοποιός Βαγγέλης Παπαδάκης, να είναι εγκλωβισμένος σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο και να αναζητά τον βαθύτερο εαυτό του και την καθαρότητα της αλήθειας του. Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Σκηνή Ω, 21 ως 25 Σεπτεμβρίου.
- Ανήσυχος καλλιτέχνης με δικό του προσωπικό ύφος, ο Παντελής Φλατσούσης, θέλει να βρει απαντήσεις για τη σύγχρονη κοινωνία. Πώς είναι οι σχέσεις των ανθρώπων μετά τα χρόνια της κρίσης; Πώς μπλέκονται τα ατομικά με τα συλλογικά βιώματα και πώς μπορεί να τα αφηγηθεί μια κοινωνία; Έχει τελειώσει η περίοδος της κρίσης ή μήπως την έχει διαδεχθεί μια νέα περίοδος με κυρίαρχη την ανασφάλεια; Τις απαντήσεις τις αναζητά στο μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη «Η Άκρα Ταπείνωση» (εκδόσεις Καστανιώτης) στο οποίο βασίζεται τη νέα του παράσταση, που θα έχει τον ίδιο τίτλο. Στη σκηνή οι Βαγγέλης Αμπατζής, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Λάμπρος Γραμματικός, Μαριάμ Ρουχάτζε. Στο «Θησείον, ένα θέατρο για τις τέχνες», από την 1η Φεβρουαρίου 2023.
Ένα πεζογράφημα θεατρικής μορφής, από αυτά που ξέρει να φτιάχνει ο Παντελής Μπουκάλας, έρχεται στο θέατρο. «Το μάγουλο της Παναγίας» (εκδ. Αγρα) ο τίτλος του και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης είναι ο πρωταγωνιστής στις σελίδες του. Θα το δούμε στον Κάτω Χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, με τους Δημήτρη Δρόσο και Αμαλία Τσεκούρα. Από τις 15 Φεβρουαρίου 2023.
Η ιστορία ενός μικρού γενναίου παιδιού, του Όσκαρ, που αψηφά το θάνατο με το χιούμορ και τη φαντασία, είναι η νουβέλα που έγραψε ο Eric-Emmanoyel Schmitt, με τίτλο «Φιλιά, Όσκαρ…» (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις opera σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη). Ο Τσέζαρις Γκραουζίνις θα τη σκηνοθετήσει τον φετινό χειμώνα και ο Θανάσης Τσαλταμπάσης θα είναι ο Όσκαρ. Μαζί του οι: Αγοραστή Αρβανίτη, Ισαβέλλα Κασιμάτη, Τάσος Θεοφιλάτος, Ελένη Νάτση, Edgen Lame. Στο θέατρο «Αθηνών» από τις 9 Οκτωβρίου.
Τον Εμμανουήλ Ροϊδη επιλέγει ο σκηνοθέτης Γιάννης Λεοντάρης για τη φετινή του παράσταση και συγκεκριμένα τη νουβέλα «Ψυχολογία Συριανού συζύγου», το οποίο διασκευάζει η Αιμιλία Βάλβη, βάζοντας και τη σύζυγο του Συριανού συζύγου στο προσκήνιο. Έτσι, ο πλήρης τίτλος της παράστασης θα είναι «Ψυχολογία Συριανού συζύγου: Χριστίνα», με τους Αιμιλία Βάλβη και Κωνσταντή Μιζάρα επί σκηνής. Στο θέατρο «Σταθμός», τη Μεγάλη Εβδομάδα (10, 11, 12 και 13 Απριλίου).
- Ένα από τα πιο δημοφιλή μυθιστορήματα της
Ζωρζ Σαρρή, «Ο θησαυρός της Βαγίας» ανεβαίνει για πρώτη φορά στο θέατρο «Αλάμπρα». Η Αθανασία Καλογιάννη σκηνοθετεί τις περιπέτειες μιας παρέας παιδιών στην Αίγινα. Από 23 Οκτωβρίου, κάθε Κυριακή στις 12 το μεσημέρι.
