της Μαρίζας Ντεκάστρο.
Η 27η Ιανουαρίου έχει οριστεί από τη Βουλή των Ελλήνων ως Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος. Γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά αυτές τις μέρες και μεταξύ αυτών πώς μπορείς να μιλήσεις/διδάξεις αυτό το ανείπωτο γεγονός στα παιδιά.
Το Ολοκαύτωμα αποτελεί τμήμα της ευρύτερης παιδείας μας γιατί επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο και τις αξίες που μεταδίδουμε στις επόμενες γενιές και αποτελεί διαχρονικό μάθημα κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης και μόνο μέσα από τη σύνδεσή του με την καθημερινή εμπειρία των παιδιών μπορεί να λειτουργήσει ως τέτοιο.
Μ’ αυτό το σκεπτικό εκδόθηκαν βιβλία για ενηλίκους και δημιουργήθηκαν βιβλία/ εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά, όπως αυτό του Yad Vashem*, International School for Holocaust Studies που παρουσιάζουμε, για παιδιά 2-6 ετών.
Οι τρεις κούκλες
Η Κολέτ, η Γκέρτα και η Ζούζια ήταν αγαπημένες κούκλες που ανήκαν σε επώνυμα κορίτσια που επιβίωσαν της λαίλαπας. Με τη δική τους συνδρομή λοιπόν, οι αναγνώστες μαθαίνουν τι συνέβηκε εκείνα τα χρόνια. Δεν είναι τυχαία η επιλογή αυτών των παιχνιδιών από τα χιλιάδες που διασώθηκαν, ούτε οι χώρες προέλευσής τους.
Οι κούκλες συμβολίζουν την οικογένεια και τη φροντίδα, τη ζεστασιά και την ασφάλεια που γενικά νιώθουν τα παιδιά με το αγαπημένο τους παιχνίδι και περισσότερο εκείνα τα παιδιά που απεγνωσμένα προσπαθούσαν να τις διατηρήσουν. Σκόπιμη είναι η αναφορά στην προέλευσή τους από τρεις ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Ουγγαρία, Πολωνία): τα παιδιά ακούγοντας τις ιστορίες που αφηγούνται οι κούκλες μπορούν στοιχειωδώς να μάθουν για τις διαφορετικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.
Η Κολέτ ήταν η κούκλα της γαλλιδούλας Κλωντίν, η Γκέρτα της ουγγαρέζας Εύα και η Ζούζια της πολωνής Ζόφια. Μέσω κάθε κούκλας μαθαίνουμε και μια πλευρά των γεγονότων.
Η Κολέτ μας μεταφέρει στην κατεχόμενη Γαλλία και στην προσπάθεια των γάλλων Εβραίων να δραπετεύσουν στην Ελεύθερη ζώνη παρακάμπτοντας τις περιοχές που έλεγχε η κυβέρνηση του Βισύ και οι ναζί.
Η Ζούζια περιγράφει τη ζωή στο γκέτο της Βαρσοβίας και τη φυγάδευσή της απ’ αυτό.
Η Γκέρτα μιλάει για τη συγκέντρωση εβραίων ανδρών με προορισμό το τρομαχτικό άγνωστο και τον εγκλεισμό γυναικών και παιδιών σε φυλακή της Βουδαπέστης μέχρι την απελευθέρωση.
Συμπληρωματικά οι κούκλες παίζουν το ρόλο του συνεργάτη που βοήθησαν τα κορίτσια να αντέξουν.
Έτσι, η Κολέτ ήταν το κρυφό χρηματοκιβώτιο που τη βοήθησε τελικά την οικογένεια να διαφύγει, πληρώνοντας εδώ κι εκεί, η Ζούζια η κόρη που χρειαζόταν φροντίδα και η Γκέρτα η μοναδική φίλη κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού.
Διαβάζοντας αυτές τις παιδικές τις ιστορίες αντιλαμβανόμαστε ότι, ενώ περιγράφονται ρεαλιστικά οι επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή την εποχή του πολέμου (πείνα, αρρώστιες, εξευτελισμοί, διώξεις, φόβος, θάνατοι…), αλλά και η αλληλοβοήθεια μεταξύ των ανθρώπων, δεν αναφέρεται τίποτα από όλα τα υπόλοιπα τρομαχτικά, τα στρατόπεδα εξόντωσης και ο μαρτυρικός θάνατος πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων. Κι αυτό γιατί η ανάγνωση κάθε Ιστορίας προϋποθέτει ωριμότητα και σκέψη. Αντί λοιπόν να προτρέχουμε βομβαρδίζοντας τα παιδιά με τρομαχτικές πληροφορίες, ας συμπληρώνουμε το puzzle των γεγονότων σιγά σιγά μέσα στο χρόνο βοηθώντας τα να αποκτήσουν κατ’ αρχήν αξίες ζωής που τους είναι κατανοητές. Αυτή η παιδαγωγική άποψη δεν προκρίνει την αποσιώπηση όσων συνέβησαν. Αντίθετα αξιολογεί τι, πόσα και σε ποιο βάθος μπορούν να αφομοιώσουν τα παιδιά σε κάθε ηλικία.
Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου ένα λεπτομερές παράρτημα για τους εκπαιδευτικούς με χάρτες, ιστορικά στοιχεία και επιπλέον δραστηριότητες, εκτός απ’ αυτές που υπάρχουν εντός του κειμένου.
Σύντομη βιβλιογραφία για παιδιά
Ιρέν Κοέν-Ζανκά, Το δέντρο βλέπει, Εκδ. Κοκκινο, 2012
Μαρούλα Κλιάφα, Μια μπαλάντα για τη Ρεβέκκα, εκδ. Μεταίχμιο, 2010
Karen Livine, Η βαλίτσα της Χάννα, εκδ. Σαββάλας, 2005
Τζον Μπόιν, Το αγόρι με τη ριγέ πυτζάμα, εκδ. Κέδρος, 2006
Φρεντ Ούλμαν, Ξαναβρήκα το φίλο μου, εκδ. Πατάκη, 2001
Τζόζεφιν Πουλ/Άντζελα Μπάρετ, Άννα Φρανκ, Εμπειρία Εκδοτική, 2005
Stewart Ross, Τα σπίτια με το αστέρι, Μια ιστορία από το Ολοκαύτωμα, εκδ. Σαββάλας, 2005
Σπύρος Τσίρος, Οι πήλινες μούσες, εκδ. Κέδρος, 1988
Άννα Φρανκ, Το ημερολόγιο, εκδ. Μίνωας, 2004
Τζάκι Φρεντς, Η κόρη του Χίτλερ, εκδ. Πατάκης, 2005
Για νεαρούς ενηλίκους
Σάρα Κοέν-Σκαλί, Μαξ, εκδ. Πατάκη, 2014
Αρτ Σπίγκελμαν, Μάους, εκδ. Zoobus, 2008
Annette Wieviorka, Το Άουσβιτς, όπως το εξήγησα στην κόρη μου, Εκδ. Πόλις, 2012
Κρυμμένα παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής, εκδ. Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδας, 2004
Irit Abramski
Three dolls
Εκδ. Yad Vashem, International School for Holocaust Studies, 2007
*Το Yad Vashem είναι το Κέντρο για την Έρευνα και τη Μελέτη του Ολοκαυτώματος, με έδρα την Ιερουσαλήμ.
Ηλεκτρονική διεύθυνση www.yadvashem.org.il
