του Φίλιππου Φιλίππου
Συγγραφέας ιστορικών βιβλίων, αρθρογράφος και συνεργάτης των Τάιμς του Λονδίνου, ο Μπεν Μακιντάιρ (1963) έχει ασχοληθεί συστηματικά με τον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών. Επίσης, έχει εργαστεί ως ανταποκριτής της εφημερίδας στη Νέα Υόρκη, το Παρίσι και την Ουάσινγκτον, ενώ παρουσιάζει τακτικά στο BBC σειρές που βασίζονται σε έργα του. Το βιβλίο Πράκτορας Σόνυα είναι η βιογραφία μιας Σοβιετικής κατασκόπου, της Ούρσουλα Κουτσίνσκι, η οποία χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Σόνια στις σχέσεις της με ανθρώπους ανά τον κόσμο. Ήταν συνταγματάρχης του Κόκκινου Στρατού, αφοσιωμένη κομμουνίστρια, αξιωματούχος των στρατιωτικών μυστικών υπηρεσιών της Σοβιετικής Ένωσης. Άριστα εκπαιδευμένη κατάσκοπος, είχε πάρει μέρος σε κατασκοπικές επιχειρήσεις στην Κίνα, την Πολωνία, και στην Ελβετία προτού καταλήξει στη Βρετανία με εντολή της Μόσχας.
Στην Εισαγωγή του παρόντος βιβλίου τη βρίσκουμε στην Αγγλία, στο γραφικό χωριουδάκι Γκρέιτ Ρόλραϊτ, το 1945. Ζούσε εκεί σε μια πλινθόκτιστη αγροικία με τα τρία της παιδιά και τον σύζυγό της, τον Λεν, ο οποίος εργαζόταν σε ένα εργοστάσιο αλουμινίου εκεί κοντά. Ήταν προσηνής αλλά επιφυλακτική, και μιλούσε τα αγγλικά με μιαν αμυδρή ξενική προφορά. Οι γείτονές της δεν γνώριζαν πολλά γι’ αυτήν, την ήξεραν απλώς ως κυρία Μπέρτον.
Δεν γνώριζαν πως ήταν μια ικανότατη κατάσκοπος, όπως άλλωστε κατάσκοπος ήταν κι ο άντρας της Αγνοούσαν πως ήταν Γερμανοεβραία, φανατική πολέμιος του ναζισμού, πως είχε δράσει κατά του φασισμού ως μέλος μυστικών υπηρεσιών στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και πως τώρα, στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου, κατασκόπευε τη Βρετανία και την Αμερική. Δεν ήξεραν πως είχε φροντίσει να διεισδύσουν μερικοί κομμουνιστές κατάσκοποι σε μια αμερικανική επιχείρηση στο θνήσκον Τρίτο Ράιχ.
Και το σημαντικότερο: δεν ήξεραν πως η πιο σημαντική αποστολή της κυρίας Μπέρτον ήταν η βοήθεια που πρόσφερε στη Σοβιετική Ένωση για να δημιουργήσει τη δική της ατομική βόμβα. Η Ούρσουλα Κουτσίνσκι διεύθυνε ένα δίκτυο κομμουνιστών κατασκόπων, οι οποίοι είχαν διεισδύσει στο ερευνητικό πρόγραμμα ατομικών όπλων της Βρετανίας, μεταφέροντας στη Μόσχα χρήσιμες πληροφορίες που επέτρεψαν στους σοβιετικούς επιστήμονες να κατασκευάσουν ένα σοβιετικό πυρηνικό όπλο.
Η δραστήρια πράκτορας ζούσε στο αγγλικό χωριό και ήταν ονομαστή για τα νόστιμα κεκάκια της που τα ζήλευαν οι συγχωριανοί της. Όταν την έβλεπαν να καβαλάει το ποδήλατό της για να πάει για ψώνια με τσάντες και το δελτίο τροφίμων που της είχε δώσει το κράτος δεν μπορούσαν να φανταστούν πως πήγαινε να ψωνίσει θανάσιμα μυστικά, εκείνα της κατασκευής ατομικών όπλων.
Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, η Ούρσουλα Κουτσίνσκι ήταν μητέρα, νοικοκυρά, μυθιστοριογράφος, εκπαιδευμένη διαβιβάστρια, αρχικατάσκοπος, μεταφορέας απόρρητου υλικού και μηνυμάτων, ειδική στη δολιοφθορά, κατασκευάστρια βομβών, μαχήτρια του Ψυχρού Πολέμου. Το κωδικό της όνομα ήταν «Σόνυα» και ο Μπεν Μακιντάιρ αφηγείται την ιστορία της σαν να ήταν μυθιστόρημα.
Αυτή η ιστορία στο παρόν βιβλίο αρχίζει την 1η Μαΐου του 1924, όταν η 17χρονη Ούρσουλα Κουτσίνσκι, ήταν επικεφαλής μιας ομάδας κομμουνιστών νεολαίων στη διαδήλωση για την εργατική Πρωτομαγιά. Φορούσε τραγιάσκα κι ήταν ενθουσιασμένη καθώς κρατούσε το πλακάτ της γιατί αυτή ήταν η πρώτη της διαδήλωση. Μαζί με τους συντρόφους της τραγουδούσε το ύμνο «Auf, auf, zum Kampf»: «Παιδιά, σηκωθείτε να βγούμε στους δρόμους». Τη φώναζαν Αναμπουμπούλα και καθώς βάδιζε στους δρόμους του Βερολίνου τραγουδώντας επαναστατικά τραγούδια έμοιαζε να χορεύει.
Εκείνη η διαδήλωση σημάδεψε τη ζωή της. Ξαφνικά, καθώς η πορεία των διαδηλωτών έστριβε ε μια γωνία επιτέθηκαν εναντίον τους αστυνομικοί και τη διέλυσαν. Ένας αστυνομικός σήκωσε το κλομπ του και το κατέβασε με δύναμη στην πλάτη της, κάνοντάς της να νιώσει οδυνηρό πόνο σε βαθμό που δεν μπορούσε να ανασάνει. Όταν επέστρεψε στο σπίτι της, οι γονείς της τη μάλωσαν που ήταν μέλος της κομμουνιστικής νεολαίας και κινδύνευε στους δρόμους, αλλά εκείνη ήταν ανένδοτη. Έγινα κομμουνίστρια, τους είπε, για να μάχομαι ενάντια στην εκμετάλλευση. Εκείνοι ήταν με το μέρος των εργαζομένων, αλλά δεν ήθελαν να εμπλακεί στους αγώνες η κόρη τους.
Οι πλούσιοι Εβραίοι γονείς της ανήκαν στην αστική τάξη του Βερολίνου, όπου το 1924 ζούσαν 160.000 Εβραίοι, χοντρικά το ένα τρίτο του εβραϊκού πληθυσμού της Γερμανίας. Ο πατέρας Κουτσίνσκι που είχε μια τεράστια βιβλιοθήκη ήταν φίλος του Άλμπερτ Αϊνστάιν. Τότε οι Κουτσίνσκι με τα έξι παιδιά τους δεν μπορούσαν να διανοηθούν πως λίγα χρόνια αργότερα ο Χίτλερ, οι ναζιστές, ο πόλεμος και η συστηματική γενοκτονία θα κατέστρεφαν τη ζωή τους. Η ήττα και ο εξευτελισμός της Γερμανίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σήμανε την αρχή του τέλους της ευημερίας τους. Σφοδρές πολιτικές αντιπαραθέσεις ξέσπασαν σε όλη τη χώρα. Η παραίτηση του Κάιζερ και μια κομμουνιστική εξέγερση που κατεστάλη βίαια οδήγησαν στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης.
Μεγαλώνοντας, η Ούρσουλα γινόταν μάρτυρας της τερατώδους ανισότητας ανάμεσα στους φτωχούς της πόλης και τους εύπορους της αστικής τάξης. Καταβρόχθιζε τα έργα του Λένιν και ης Ρόζας Λούξεμπουργκ, εντρυφούσε στα ριζοσπαστικά μυθιστορήματα του Τζακ Λόντον και του Μαξίμ Γκόρκι. Η μητέρα της της απαγόρευσε να κάνει πανεπιστημιακές σπουδές, την προτιμούσε σύζυγο και νοικοκυρά. Γράφτηκε σε μια σχολή για δακτυλογράφους και τις νύχτες έγραφε ποιήματα, διηγήματα , περιπετειώδη αφηγήματα και ερωτικές ιστορίες.
Στα δεκαέξι της μπήκε Κομμουνιστική Ένωση Νέων της Γερμανίας και έζησε ως κομμουνίστρια ολόκληρη τη ζωή της. Ταξίδεψε στις ΗΠΑ, παντρεύτηκε, πήγε στη Μόσχα, έφθασε στην Κίνα, εγκαταστάθηκε στη Σαγκάη, όπου γνώρισε και ερωτεύτηκε τον περίφημο σοβιετικό κατάσκοπο Ρίχαρντ Ζόργκε (Γερμανό και κομμουνιστή), πάνω στην προσωπικότητα του οποίου ο Ίαν Φλέμινγκ έφτιαξε τον Τζέιμς Μποντ –ήταν πλέον και μητέρα. Η προσφορά της στη Σοβιετική Ένωση ήταν σημαντική, ώσπου το 1939 γνώρισε στην Ελβετία τον Λεν Μπέρτον, επίσης κατάσκοπο των Σοβιετικών, τον οποίο παντρεύτηκε για να πάρει τη βρετανική υπηκοότητα– πρώτος της σύζυγος βρισκόταν στην Κίνα.
Άκρως μυθιστορηματική, η ζωή της Ούρσουλα Κουτσίνσκι μπορεί να γοητεύσει τον αναγνώστη, ο οποίος διαβάζει μια καθηλωτική ιστορία με δράση, κινδύνους, πολιτική και έρωτες –ο Μπεν Μακιντάιρ είναι άριστος αφηγητής.
Ben Macintyre, Πράκτορας Σόνυα,Μετάφραση Γιώργος –Ίκαρος Μπαμπασάκης, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2021, σελ.568, τιμή 18,80 ευρώ
Βρες το εδώ
