της Μαρίζας Ντεκάστρο
Μια ιστορία των εικόνων δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει εποχές, από τις πρώτες προσπάθειες του ανθρώπου να απεικονίσει το περιβάλλον και να επικοινωνήσει, θεματολογίες, τεχνοτροπίες, υλικά, συγγένειες και συνάφειες, το ειδικό βάρος του φωτός, τον χώρο, τη φωτογραφία, τις κινούμενες εικόνες, καθώς και σκέψεις για το μέλλον των εικόνων. Μέχρι τις λήψεις με τα smartphones. Το εγχείρημα ανέλαβαν δυο προσωπικότητες, ο ζωγράφος Ντέιβιντ Χόκνεϊ και ο τεχνοκριτικός Μάρτιν Γκέιφορντ, και συνέγραψαν, για νεαρούς αναγνώστες, ένα βιβλίο εξαιρετικής αισθητικής που κυκλοφορεί από τις εκδ. Καπόν. Και δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, καθώς ο εκδοτικός οίκος Thames&Hudson, απ’ όπου η ελληνική μετάφραση, δεν θα διανοούνταν να βγάλει μια ακαλαίσθητη έκδοση στην οποία συνυπάρχουν δύο μεγάλοι της τέχνης.
Στο βιβλίο παρακολουθούμε μια φιλική συζήτηση μεταξύ ζωγράφου και τεχνοκριτικού, με τα σχόλια των δυο δίνουν ερεθίσματα και ανοίγουν συνεχώς καινούρια ζητήματα για την τέχνη -να -φτιάχνεις- εικόνες και να τις βλέπεις, ενώ παράλληλα συνομιλούν με την εικονογράφο Ροζ Μπλέικ που προσθέτει/επισημαίνει/αποσαφηνίζει με τον δικό της τρόπο τα λεγόμενά τους. Οι Χόκνεϊ και Γκέιφορντ μιλούν ανάλαφρα με φυσικότητα για τη βιωμένη εμπειρία τους, και φαίνεται καθαρά πως γνωρίζουν τι θα πει να απευθύνεσαι σε νέους και παιδιά. Αποφεύγουν λοιπόν τον σκόπελο του ακαδημαϊσμού, και κατ’ επέκταση του διδακτισμού, παρά την απίστευτη ποικιλία των ειδικών θεμάτων που αγγίζουν.
Πρόκειται για ένα υποδειγματικό βιβλίο! Εκτός από τα προφανή για τα βιβλία αυτού του είδους -γλωσσάριο όρων, κατάλογος με τα στοιχεία των εικόνων του τόμου και ευρετήριο- ένα χρονοδιάγραμμα των «εφευρέσεων» στον χώρο της τέχνης των εικόνων προτείνει μια πολύ περιεκτική συμπύκνωση των θεμάτων πάνω στα οποία εστίασαν οι «συγγραφείς».
Μία παρατήρηση: η μετάφραση, χάριν ακριβείας, είναι σε αρκετά σημεία δύσκαμπτη, με αποτέλεσμα να χάνεται η προφορικότητα της συζήτησης.
Ένα βιβλίο που έλειπε από την νεανική βιβλιογραφία.
*****
Το ΜΟΜΑ, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, μας στέλνει, δια των εκδ. Μέλισσα, επίσης βιβλία υψηλής αισθητικής για πρωτοπόρους καλλιτέχνες και ζωγράφους οι οποίοι σήμερα είναι κλασικοί. Σε κάθε βιβλίο της σειράς η παρουσίαση των ζωγράφων είναι διαφορετική. Άλλοτε μπαίνουμε στο ατελιέ τους και σε άλλο ακολουθούμε τον ζωγράφο στις βόλτες του στην πόλη.
Για την παρουσίαση του έργου της Σόνια Ντελονέ γράφτηκε το παραμύθι Μια ζωή γεμάτη χρώμα. Η μαμά Σόνια και ο Σαρλ, ο μικρός της γιος, μπαίνουν σ’ ένα φανταστικό πολύχρωμο αυτοκίνητο και ταξιδεύουν, σταματούν εδώ κι εκεί, το παιδί παρατηρεί και συζητά με τη μαμά του. Και αρχίζει να αντιλαμβάνεται τη δύναμη των χρωμάτων. Αυτή είναι η ιδέα που προωθεί το παραμύθι, δηλαδή να καταλάβει ο αναγνώστης/θεατής των έργων της πώς η καλλιτέχνης βιώνει και δουλεύει το χρώμα. Η συγγραφέας, σε συνεργασία με τους υπευθύνους του ΜΟΜΑ, επέλεξε τέσσερις μόνο πίνακες για να δημιουργηθεί ο καμβάς πάνω στον οποίο πλέκεται το ταξίδι της Σόνια και του Σαρλ. Και είναι αρκετοί για να πάρει ο αναγνώστης μια σαφή ιδέα για τη δουλειά της καλλιτέχνιδας.
Αισθητικά το βιβλίο είναι έξοχο! Η εικονογράφος αξιοποίησε τη χρωματική παλέτα και το στιλ της Ντελονέ και ζωγράφισε ένα περιβάλλον που μοιάζει με τεράστιο πρωτότυπο πίνακα της ζωγράφου δημιουργώντας μας την εντύπωση ότι βρισκόμαστε μέσα στα έργα της.
*****
Βιβλία με λίγα λόγια και ουσία
Είναι γνωστό ότι δεκάδες από τα βιβλία για πολύ μικρά παιδιά που κυκλοφορούν, αποτελούν μεταφορές στο χαρτί αυτοσχέδιων παιχνιδιών που παίχτηκαν μεταξύ των παιδιών και των γονιών τους.
Ο Πολυπόδαρος έχασε τα παπούτσια του!, της Σουζάνας Παπαφάγου, γεννήθηκε από το παιχνίδι μαμάς και κόρης και ξεχωρίζει! Είναι ένα πολύ διασκεδαστικό βιβλίο το οποίο πραγματεύεται τις έννοιες χάνω-ψάχνω-βρίσκω, την έννοια του χώρου (πάνω- κάτω, δίπλα, κοντά- μακριά, μέσα- έξω, δεξιά-αριστερά…), τους αριθμούς, τα χρώματα, τα φρούτα, τα ζώα, κ.ά. Και ενώ το περιεχόμενο ως θέμα είναι γνωστό και συνηθισμένο, ο τρόπος που η συγγραφέας διαχειρίζεται την παρουσίαση τόσων πολλών εννοιών είναι εξαιρετικός. Συνδέει όλα με όλα, όπως συνδέονται στη ζωή: αριθμούς, χρώματα, αντικείμενα, χώρο. Τα παιδιά συναντούν έννοιες και πράγματα σε διάφορες καταστάσεις, φανταστικές μέχρι και πραγματικές, και διαβάζοντας μπρος πίσω βρίσκουν καθετί παρουσιασμένες αλλιώτικα σε άλλες σελίδες.
Πρακτικά, όσοι ασχολούνται με παιδιά, όταν είναι δημιουργικοί, βρίσκουν τρόπους να «βγουν» από το βιβλίο και να προεκτείνουν το περιεχόμενό του. Ο Πολυπόδαρος, λοιπόν ξεχωρίζει για έναν ακόμα λόγο: δίνει ερεθίσματα και ιδέες να επινοήσουν, παιδιά και μεγάλοι, πολλά νέα παιχνίδια- λεκτικά, κινητικά, ζωγραφικά, ακόμα και θεατρικά και να τα παίξουν στο σπίτι, στο σχολείο, στην αυλή, στη βόλτα. Ακούγεται υπερβολικό ίσως, όμως η συγγραφέας το πετυχαίνει μαζί με τον Μενέλαο Κουρούδη που απεικονίζει παιχνιδιάρικα τη μικρή τραγουδιστή ιστορία του Πολυπόδαρου. Η εικαστική άποψη και το στήσιμο των σελίδων οφείλουν στο design: μεγάλες λευκές σελίδες που αναπνέουν με τους χαρακτήρες που ξεπηδούν από την ιστορία σχεδιασμένους με μαύρες γραμμές και βαμμένους με ζωηρά πλακάτα χρώματα.
*****
Εντελώς διαφορετική εικονογραφική γραμμή στα βιβλία Ο μικρός κάστορας και η χαμένη φωλιά και Το μεγάλο ταξίδι στο ποτάμι, του Ολλανδού συγγραφέα και εικονογράφου Magnus Weightman. Και σ’ αυτά, όπως και στον Πολυπόδαρο, το μεγάλο μέγεθος προσφέρει χώρο για να αναπτυχθεί η εικονογράφηση η οποία, στα βιβλία του Weightman βασίζεται στην ακρίβεια της αναπαράστασης και στη λεπτομέρεια που οξύνει την παρατηρητικότητα και δίνει διέξοδο στη φυσική περιέργεια των παιδιών. Δεν πρόκειται λοιπόν αποκλειστικά για στιλιστική επιλογή αφού οι πραγματικά πολύ όμορφες εικόνες, που μιλούν στα μάτια και στο μυαλό εξυπηρετώντας το περιεχόμενο. Δηλαδή, τη μάθηση μέσω της παρατήρησης με αφορμή φανταστικά ταξίδια που κρύβουν μικρά μυστικά στις ζωγραφιές τους και τα οποία προσελκύουν και τα πιο δύσκολα παιδιά. Μαζί με τους ήρωες, τον κάστορα και τον λαγό, οι αναγνώστες ανακαλύπτουν, όπως συμβαίνει σε κάθε ταξίδι, και μαθαίνουν, στο πρώτο τις φωλιές των ζώων και στο δεύτερο τα ποικίλα φυσικά και δομημένα περιβάλλοντα που απλώνονται στις όχθες των μεγάλων ποταμών. Εξαιρετικά βιβλία.
INFO
David Hockney & Martin Gayford, Η ιστορία των εικόνων για παιδιά, Εικ. Rose Blake,Μτφρ. Καρίνα Λάμψα,Εκδ. Καπόν, 2020.
Βρες το εδώ
Κάρα Μέινς,Σόνια Ντελονέ, μια ζωή γεμάτη χρώμα,Εικ. Φατίνια Ράμος,Αποδ. Βαγγέλης Ηλιόπουλος,Εκδ. Μέλισσα, 2020.
Σουζάνα Παπαφάγου, Ο Πολυπόδαρος έχασε τα παπούτσια του!,Εικ. Μενέλαος Κουρούδης,Εκδ. Πατάκη, 2020.
Αgnus Weightman, Ο μικρός κάστορας και η χαμένη φωλιά, Μτφρ. Μαρία Παναγοπούλου,Το μεγάλο ταξίδι στο ποτάμι, Μτφρ. Λίντη Γαλάτη,Εκδ. Διόπτρα, 2020.
