Της Γεωργίας Οικονομοπούλου.
Νέες λογοτεχνικές φωνές αναζητούνται. Η εποχή το καλεί, τα σημεία αυτό δείχνουν. Η σκυτάλη πρέπει να αλλάξει χέρια, το ξετύλιγμα του μίτου να εξασφαλίσει συνέχεια. Στο άλμα πάνω από το χάσμα, όταν εκδοτικά έχουμε ολοκληρωμένη την εικόνα της μεταπολιτευτικής γενιάς πεζογράφων, μια εν πολλοίς χαρτογραφημένη στο σύγχρονο αντίληψη της αξίας τους και ασφαλείς ενδείξεις για την επιδραστικότητα των έργων τους, ενώ το απολύτως σύγχρονο δυνάμει εγκυμονεί, στον κενό χώρο βρισκόμαστε ∙ στο ανοιχτό ενδεχόμενο της επόμενης σελίδας.
Αργή αντανακλαστική προσαρμογή στη διεθνή τάση της δυτικής λογοτεχνικής πρακτικής ή gimmick, ένα εύστοχο εμπορικό εύρημα για την οικονομική ενίσχυση των εκδοτικών επιχειρήσεων, η εξάπλωση και δημοφιλία των εργαστηρίων δημιουργικής γραφής δείχνει όμως κυρίως ότι δεξαμενή υφίσταται όπως και η διάθεση να αναδειχθούν αξιόλογα δείγματα γραφής. Ενδιαφέροντα κείμενα προκύπτουν από τους διαγωνισμούς διηγήματος, περισσότεροι από ποτέ, με εκατοντάδες συμμετοχές. Το διαδίκτυο, με τα καινούρια δεδομένα που έχει εισάγει και στον χώρο της εκδοτικής παραγωγής, βρίθει φωνών και, αν έχεις ευαίσθητο μπούσουλα ή και τύχη, είναι συχνά αποκαλυπτικό. Παράλληλα, σοβαρή προσπάθεια γίνεται από κάποιους, λίγους, επαγγελματίες των εκδόσεων, επιμελητές και συγγραφείς, να προωθήσουν και να γνωρίσουν στο κοινό νέους έλληνες πεζογράφους που αφήνουν ισχυρό στίγμα. Το κουβάρι δεν έχει λυθεί, αλλά ο προβληματισμός έχει τεθεί.
Αυτή η αγωνία –αγωνία για την τέχνη της πεζογραφίας, αγωνία για τη συνέχεια και το ρόλο των «βετεράνων» πεζογράφων σε αυτή- διακρίνει την ανθολογία «15 βγαίνουν με κόκκινο». Πέντε αναγνωρισμένοι συγγραφείς επέλεξαν ο καθένας από τρεις νεότερους πεζογράφους. Στην ανθολόγηση ετέθησαν κριτήρια [οι νεότεροι είναι κάτω των 45 ετών, με μικρή αλλά αξιοπρόσεκτη εκδοτική παρουσία, «με τον όρο ότι τα έργα τους δεν είναι πυροτεχνήματα πρόσκαιρων εντυπώσεων (που επιζητούν τη γρήγορη ανταμοιβή τους στο λογιστήριο) αλλά έχουν το νόημά τους για τη συγκυρία και τους αναγνώστες»] αλλά ρευστά, ευπροσάρμοστα. Ενώ, για παράδειγμα, όλα τα κείμενα προέρχονται από ήδη εκδομένες δουλειές των νεότερων, μόνο η Λητώ Πυτίρη έγραψε Το 57 ειδικά για την ανθολογία. Ή, τον Κωνσταντίνο Τζαμιώτη δεν θα τον χαρακτηρίζαμε ακριβώς πρωτοεμφανιζόμενο, αν και βεβαίως του αξίζει η «σκυτάλη». Από τους πέντε βετεράνους, μόνο ο Βασίλης Αλεξάκης δεν προλόγισε τις επιλογές του («συνειδητά», γράφει ο Άρης Μαραγκόπουλος σε υποσημείωση στην εισαγωγή του βιβλίου «δεν θελήσαμε να τις μορφοποιήσουμε με ενιαίο τρόπο»). Το απάνθισμα, ετερόκλητο κι ενδιαφέρον, λειτουργεί συγκριτικά, ανάμεσα στις γενιές και μεταξύ των κειμένων, τέρπει τον αναγνώστη και δίνει εναύσματα για περαιτέρω αναγνώσεις.
Η δημιουργική, ας την αποκαλέσουμε, ασάφεια που χαρακτηρίζει το εγχείρημα, εγείρει ζητήματα που χρονίζουν αξεκαθάριστα στις ελληνικές εκδόσεις και μπορεί να προκαλέσει γόνιμες συζητήσεις. Το δόκιμο είδος (genre) «Ανθολογία», με την έννοια της απόδοσης μιας λογοτεχνικής περιόδου ή των πολλαπλών φωνών, γιατί παραμένει παραγνωρισμένο στην Ελλάδα; Από τους Σκόκο, Αποστολίδη και τις αναδρομές του Κεχαγιόγλου μέχρι την «Ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ου αιώνα» από τον Θανάση Νιάρχο στον Καστανιώτη το 2009, δε μεσολαβούν παρά ελάχιστα έργα αναφοράς. Τι χρήση επιφυλάσσεται στην επιμέλεια και, ειδικά, ποιος είναι ο ρόλος του επιμελητή στις ελληνικές εκδόσεις;
Όσο για τη σκυταλοδρομία, που εικονίζεται και στο εξώφυλλο του «15 βγαίνουν με κόκκινο», αυτή, γράφει ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος στον δικό του πρόλογο στην έκδοση, «συμβαίνει μάλλον ερήμην όλων όσοι παίρνουν μέρος- ίσως δεν πρόκειται καν περί επιλογής, [αφού] στο βάθος, είναι η ίδια η ζωή που κάνει την επιλογή».
INFO: 15 βγαίνουν με κόκκινο. Ιάκωβος Ανυφαντάκης, Γιάννης Αστερής, Νεοκλής Γαλανόπουλος, Χρίστος Κυθρεώτης, Μαρία Ξυλούρη, Χρήστος Οικονόμου, Γιάννης Παλαβός, Μαριλένα Παπαϊωάννου, Λητώ Πιτυρή, Γαλάτεια Ριζιώτη, Κωνσταντίνος Τζαμιώτης, Βάσια Τζανακάρη, Γιάννης Τσίρμπας, Πάνος Τσίρος, Μαρία Φακίνου. Ανθολογούν οι: Βασίλης Αλεξάκης, Μένης Κουμανταρέας, Άρης Μαραγκόπουλος, Δημήτρης Νόλλας, Βαγγέλης Ραπτόπουλος. Εκδόσεις Τόπος, 105,5 FM στο κόκκινο, 2014
