της Ελένης Γεωργοστάθη
Συχνά πυκνά ακούω γονείς σε βιβλιοπωλεία κι εκθέσεις να ζητούν για τα παιδιά τους βιβλία σωστά, ωφέλιμα, χρήσιμα. Εκείνα που δε θα τους φάνε τον χρόνο, που θα χτίσουν μέσα τους αξίες, που θα αφήσουν πάνω τους ένα κάποιο γνωστικό αποτύπωμα. Με δυο λόγια, βιβλία καλά. Παρότι ανάγνωσμα καλό, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι εκείνο στο οποίο ο ειδικός σκοπός επικρέμαται άτεγκτος κι ανελέητος πάνω από τα κεφάλια των μικρών αναγνωστών, αλλά αυτό που τους πείθει ότι δεν έχει φτάσει στα χέρια τους με την πρόθεση να παρατείνει τις ώρες της σχολικής μελέτης, να νουθετήσει, να διδάξει. Εκείνο που η ανάγνωσή του τους γεννά αισθήματα ελευθερίας, χαράς, απόλαυσης, που τους σπρώχνει σε μια ενσυναισθητική βουτιά στο άλλο, που τους χαρίζει μια απροκατάληπτη ματιά στο μέσα τους και στον κόσμο που τους περιβάλλει. Και τα σημερινά παιδιά, πολυδιασπασμένα σε πλήθος δραστηριοτήτων, αντιμέτωπα με πληθώρα ετερόκλητων ερεθισμάτων, υποχρεωμένα να διαχειριστούν άπειρες πληροφορίες, ατάκτως ερριμμένες και αναφομοίωτες οι περισσότερες μες στα κεφάλια τους, αυτές ακριβώς τις ευεργετικές συνέπειες της ανάγνωσης έχουν ανάγκη. Τον τελευταίο καιρό, διαβάζοντας τον έναν πίσω από τον άλλο τους πέντε τόμους της σειράς Αντέλ η τρομερή, αισθάνθηκα πως το γαλλικό κόμικ που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος, σε ωραία μετάφραση της Πετρούλας Γαβριηλίδου, είναι τέτοιου είδους ανάγνωσμα.
Ποια είναι όμως η Αντέλ; Μαθήτρια δημοτικού, όπως καταλαβαίνουμε, η ηρωίδα του Κυρίου Ταν και της Κυρίας Πρίκλι, όπως συστήνονται οι δημιουργοί της, Antoine Dole και Diane Lefeye, είναι ένα κορίτσι κάπως διαφορετικό και ταυτόχρονα τόσο ίδιο με το μέσο παιδί. Μπορεί το ντύσιμό της, έξω από τις επιταγές της μόδας, να παραπέμπει σε άλλες εποχές, μπορεί ο φανταστικός της φίλος να έρχεται από το μακρινό παρελθόν, μπορεί το κατοικίδιο των ονείρων της να είναι ένα λιοντάρι κι ας της προέκυψε στην πραγματική ζωή γάτα, η ίδια πάντως δεν παύει να είναι άλλο ένα παιδί που δεν τα πηγαίνει ακριβώς φανταστικά στο σχολείο, που κάνει άπειρες σκανταλιές κι άλλες τόσες γκάφες, που τρώει μπούλινγκ, που πειραματίζεται επικινδύνως, που παιδεύει και παιδεύεται από τους γονείς της.
Ο στρογγυλεμένος κόσμος που φτιάχνουν οι μεγάλοι για τα παιδιά δεν της ταιριάζει καθόλου. Γι’ αυτό κι αρνείται να αποδεχτεί, για παράδειγμα, τον γάτο της τον Αζάξ, που οι γονείς της της τον σέρβιραν για λιοντάρι όταν ήταν μικρή. Γι’ αυτό και τρολάρει αλύπητα κάθε απόπειρά τους να υποτιμήσουν τη νοημοσύνη της, ακόμα κι αν κάποιες φορές κι η ίδια μεγαλοπιάνεται, με ξεκαρδιστικά αποτελέσματα. Κυνική φαινομενικά, ως ηρωίδα κόμικ που σέβεται τον εαυτό της, η Αντέλ δεν παύει να είναι γεμάτη κραυγαλέες αντιφάσεις, διασκεδαστικές όσο κι αποφορτιστικές για τον αναγνώστη: από τη μια, για παράδειγμα, ψάχνει μανιωδώς τρόπους να ξεφορτωθεί τον ταλαίπωρο Αζάξ, από την άλλη θρηνεί γοερά για την απώλεια μιας κατσαρίδας. Από τη μια «τρέχει» αλύπητα τον αιώνιο θαυμαστή της Ζοφρουά, από την άλλη πέφτει στα πατώματα για χάρη του μυστηριώδους Λουδοβίκου. Αλλά ποτέ, σε καμία περίπτωση, δε διεκδικεί κάποιου είδους τελειότητα, δεν εγκαταλείπει την πανοπλία του δηλητηριώδους της χιούμορ, δεν ψάχνει να αποδείξει σε κανέναν πόσο ατσαλάκωτα καλό παιδί είναι.
Και μπορεί ο δημιουργός της Αντέλ να μη διατυμπανίζει σε όλους τους τόνους την πολιτική της ορθότητα, η μοντέρνα και χαριτωμένα αντισυμβατική ηρωίδα του όμως δεν παύει να διαδηλώνει με όλο της το είναι το δικαίωμα στο διαφορετικό: από το ντύσιμο και τα ενδιαφέροντά της ως την ανυποχώρητη και καυστική στάση της απέναντι σ’ εκείνους που την εμπαίζουν, την κοροϊδεύουν, την υποτιμούν. Η πολυθρύλητη διαφορετικότητα, έτσι τουλάχιστον όπως μοιάζουμε να την αντιλαμβανόμαστε εμείς εδώ, δεν έχει ανάγκη να κραυγάσει την παρουσία της στις σελίδες της Αντέλ της τρομερής, γεγονός ενδεικτικό ίσως και της ωριμότητας της γαλλικής κοινωνίας σε σύγκριση με τη δική μας. Έτσι, για παράδειγμα, το γεγονός ότι ο θείος της ηρωίδας επισκέπτεται μια μέρα εκείνη και τους γονείς της μαζί με τον σύντροφό του δε συνιστά κάτι το αξιοπερίεργο αλλά μια φυσιολογική οικογενειακή στιγμή.
Τα παιδιά, μοιάζει να λέει η ανεξάντλητη σε εμπνεύσεις και ατάκες Αντέλ, δεν έχουν ανάγκη τις προστατευτικές γυάλες που τα κρατούν μακριά από την πραγματικότητα, ούτε τις στρογγυλεμένες μισές και βολικές για τους μεγάλους αλήθειες, ούτε τις συνταγές που φιλοδοξούν να τα μετατρέψουν μεθοδικά σε ατσαλάκωτους ενήλικες. Στον σημερινό πολυσύνθετο κι από πολλές απόψεις σκληρό κόσμο, αυτό που ζητούν είναι μια τίμια, ειλικρινής και αυθεντικά τρυφερή αντιμετώπιση. Το δικαίωμα στη σκανταλιά, στο αβίαστο γέλιο, στην απογοήτευση που γεννούν η απόρριψη κι η αποτυχία, στον θυμό που πυροδοτούν η χλεύη κι η αδικία, το δικαίωμα, με δυο λόγια, στη βίωση μιας παιδικής ηλικίας που, όσο κι αν εμάς που έχουμε ξεμακρύνει σε βαθμό λήθης από αυτή μας ξενίζει, δεν παύει να είναι το μόνο ασφαλές και δυναμικό εφαλτήριο για ένα υγιές μέλλον.
