Του Νικόλαου Κυριαζή.
Ο Guy Verhofstadt ήταν πρωθυπουργός του Βελγίου και τώρα Ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων, άρα γνωρίζει πολύ καλά από μέσα τον τρόπο λειτουργίας και τα προβλήματα της ΕΕ, όπως φάνηκε και κατά την πρόσφατη παρουσίαση της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του, όπου μεταξύ των άλλων μίλησε και ο πρόεδρος της ΝΔ κ. Μητσοτάκης. Για τον λόγο αυτό, το βιβλίο του είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και επίκαιρο.
Αρχίζει με μία ιστορική αναδρομή των προσπαθειών της ΕΕ να γίνει πραγματική ομοσπονδία πχ., όπως οι ΗΠΑ και όπως ήταν το ιδανικό των ‘”πατέρων” της, Μονέ, Σπινέλλι, Σουμάν, Σπάακ, Αντενάουερ, Τσώρτσιλ κλπ., που για λόγους κυρίως στενά εθνικιστικούς, που απότυχαν).
Στην συνέχεια αναφέρεται σε διάφορα θέματα της “ασθένειας της Ευρώπης”, που παρομοιάζει με το σύνδρομο Κόρσακοφ, που προκαλεί σοβαρή απώλεια μνήμης, και απάθεια, στην μεταναστευτική πολιτική, δηλαδή ουσιαστικά έλλειψή της, την έλλειψη θάρρους των νέων πολιτικών αρχηγών (η “δειλή” Ευρώπη), και το γενικότερο ρυθμιστικό και θεσμικό χάος, αλλά και την έλλειψη κοινής εξωτερικής πολιτικής παρά την ύπαρξη του άρθρου 42 της Συνθήκης για υποχρεωτική αλληλεγγύη που επικαλέσθηκε για πρώτη φορά η Γαλλία μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του 2016.
Γράφει (κεφ. 8) για την ψηφιακή έρημο στη Ευρώπη, όπου μόνο ενιαία αγορά δεν υφίσταται, αλλά 28 εποπτικές αρχές για θέματα πληροφορικής, τηλεπικοινωνιών κλπ. με αποτέλεσμα πολύ μεγαλύτερο κόστος για τους πολίτες (σελ. 175). Στο κεφ. 9 αναφέρεται στην παρακμή της Ευρωπαϊκής βιομηχανίας, αποτέλεσμα εν μέρει ξανά του κατακερματισμού των αγορών, της έλλειψης Ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής, παρακμής καθόλου νομοτελειακής όπως δείχνει το παράδειγμα των ΗΠΑ.
Αναλύει την έλλειψη κοινής ενεργειακής πολιτικής ,την εξάρτηση από την Ρωσία, αλλά και τον κατακερματισμό στην εναέρια κυκλοφορία, με 31 διαφορετικά συστήματα, 38 υπηρεσίες ελέγχου και 63 πύργους, σε σύγκριση με το ενιαίο Αμερικανικό σύστημα με μόνο 20 πύργους για μεγαλύτερη έκταση από την Ευρώπη. Το ίδιο ισχύει και για τους σιδηροδρόμους, με διαφορετικά συστήματα ηλεκτροδότησης ακόμη και εύρους σιδηροτροχιών.
Στο κεφ. 11 για την αγορά εργασίας αναγνωρίζει την έλλειψη ενιαίας αγοράς εργασίας κυρίως λόγω μη αναγνώρισης (μεταφοράς) κοινωνικών δικαιωμάτων .Προτείνει την δημιουργία “ευρωπαϊκής σύμβασης stage” ,για κάθε νέο Ευρωπαίο, με κωδικό “Ήφαιστος”, που θα μπορεί να κάνει stage σε μία επιχείρηση σε άλλο κράτος-μέλος. Στο κεφ. 12 αναφέρεται στο θεσμικό χάος, την επικάλυψη αρμοδιοτήτων, τους 40 διάσπαρτους σε όλη την Ευρώπη οργανισμούς ( με ιδιαίτερη δόση χιούμορ, πχ. έδρα του Ευρωπαϊκού οργανισμού τροφίμων κατά πρόταση του Μπερλουσκόνι στην Πάρμα, λόγω του προσούτο! οπότε γιατί όχι η Μόντενα λόγω ξυδιού!). Καταλήγει “Η Ευρωπαϊκή ένωση δεν υπάρχει” (σελ.230 ).
Συνεχίζει επισημαίνοντας την έλλειψη Ευρωπαϊκού προϋπολογισμού με πραγματικούς ίδιους πόρους, τα εθνικά παζάρια για κάθε είδους εξαιρέσεις και εκπτώσεις και την έλλειψη δημοκρατικής νομιμότητας (σελ.247) λόγω μη ελέγχου από το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Το κεφ. 15 αναφέρεται σε πιθανές επιπτώσεις από μία έξοδο της Μ. Βρετανίας, αλλά και για τους Έλληνες πολύ σημαντικό είναι το 14 “Grexit”. Περιλαμβάνει δριμεία κριτική για τους Έλληνες πολιτικούς, χαρακτηρίζοντάς τους κκ Σαμαρά και Βενιζέλο “δεινόσαυρους” (260) και τον κ Τσίπρα ανεύθυνο και στην αρχή να μην έχει αντιληφθεί την κρισιμότητα της κατάστασης.
“Δεν έχω ξαναδεί στη ζωή μου πιο εύθυμη παρέα Ελλήνων από εκείνη που συνάντησα στις 24 Απριλίου στη πτήση από Βρυξέλλες προς Αθήνα. Ήταν μία αντιπροσωπεία της κυβέρνησης με επικεφαλής τον Αλέξη Τσίπρα, που επέστρεφε στην Ελλάδα μετά από μία ακόμη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες. Ταξίδευαν πρώτη θέση –δεν ήταν αυτονόητο για πολιτικούς του ΣΥΡΙΖΑ. Έκαναν συνέχεια πλάκα και ξεκαρδίζονταν στα γέλια. Δεν έδιναν καθόλου την εντύπωση ότι ανησυχούσαν για κάτι ούτε ότι η Ελλάδα ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης, και μετά βίας κατάφερνε να μαζέψει τα λεφτά για να πληρώσει τους μισθούς και τις συντάξεις” (σελ. 259).
Οι Έλληνες έγιναν έτσι θύματα μιας ερειπωμένης δημοκρατίας η οποία βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στην εξαγορά ψήφων (σελ. 268).Την πρώτη διαπραγμάτευση Βαρουφάκη, την χαρακτηρίζει σκιαμαχία (269). “Απο την Ελληνική πλευρά είχαμε κυρίως έναν ανερμάτιστο υπουργό οικονομικών (Βαρουφάκης), ο οποίος αντλούσε ευχαρίστηση προκαλώντας τους πάντες και παρουσίαζε σχέδια μόνο και μόνο για να τα ανακαλέσει την επομένη” (275).
Τα τρία τελευταία κεφάλαια αποτελούν τις προτάσεις του, για το μέλλον της ΕΕ προς ομοσπονδία, με κοινή αμυντική πολιτική και Ευρωπαϊκό στρατό (ΚΕΠΠΑ), σύνταγμα και νέα θεσμικά όργανα.
Σε ένα μόνο θέμα ο Verhofstadt δεν αναφέρεται αρκετά, στο δημοκρατικό έλλειμμα αν και αναφέρεται σε ορισμένα σημεία γενικά.
Δεν επισημαίνει πως η ΕΕ είναι το λιγότερο δημοκρατικό πολιτικό μόρφωμα (χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη εφόσον στην πραγματικότητα δεν είναι ούτε ομοσπονδία ούτε ένωση). Από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ δεν επιλέγονται από τους πολίτες ούτε ο πρόεδρος της ΕΕ, ούτε ο υπουργός εξωτερικών ούτε ο πρόεδρος της επιτροπής ,του συμβουλίου Υπουργών η του EUROGROUP, ούτε βέβαια ο πρόεδρος της ΕΚΤ αλλά μόνο τα μέλη του Ευρ. Κοινοβουλίου που όπως σωστά επισημαίνει έχουν ελάχιστες αρμοδιότητες, ούτε καν για τον μικρό προϋπολογισμό της ΕΕ (1% του ΑΕΠ σε σύγκριση με 25% των ΗΠΑ).
Επίσης δεν προβλέπονται διαδικασίες συμμετοχής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων στο επίπεδο της ΕΕ πχ με πρωτοβουλίες πολιτών που οδηγούν σε αναγκαστικά δημοψηφίσματα με δεσμευτικό αποτέλεσμα όπως πχ. στην Ελβετία, Νέας Ζηλανδίας, Ουρουγουάη, ορισμένες Αμερικανικές πολιτείες κλπ. Από την συνθήκη της Λισσαβόνας προβλέπεται μόνο συμβουλευτικό δημοψήφισμα, χωρίς δεσμευτικό αποτέλεσμα, με την συλλογή 1 εκατομμυρίου υπογραφών. Δεν είναι παράξενο που δεν έχει γίνει κανένα. Ποιος θα αναλάμβανε τέτοια προσπάθεια και κόπο για ένα αποτέλεσμα που μπορεί να πεταχτεί στα σκουπίδια;
Το βιβλίο του Verhofstadt λέει πικρές αλήθειες και περιέχει σημαντικές προτάσεις για όσους πραγματικά πιστεύουν πως η Ευρώπη έχει μέλλον που μας αφορά όλους. Είναι δε πολύ καλογραμμένο και διαβάζεται εύκολα χωρίς να χρειάζονται εξειδικευμένες γνώσεις, σχεδόν σαν καλό μυθιστόρημα (θρίλερ τρόμου σε κάποια σημεία!).
INFO: Guy Verhofstadt, “H ασθένεια της Ευρώπης”, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2016.
* Ο Νικόλαος Κυριαζής είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών
