Νεφέλη Ταμπάκη(*).
Ο Πατρίκ Γκιγιομάρ στο βιβλίο «Για την παιδική σεξουαλικότητα» ξεκινά τη μελέτη του για το παιδικό και το σεξουαλικό ορίζοντας το παιδικό ως την ασυνείδητη ψυχική ζωή και το σεξουαλικό ως την ψυχοσεξουαλικότητα, έτσι όπως τη διατύπωσε ο Φρόυντ. Στην τελευταία ανήκουν «όλες οι εκδηλώσεις τρυφερών συναισθημάτων που απορρέουν από την πηγή των πρώιμων σεξουαλικών συγκινήσεων». Πλαισιώνει έτσι το ευρύ πεδίο στο οποίο εργάζεται, και μιλά γι’ αυτό που αφορά στην ουσία την ψυχανάλυση και την κατανόηση του ανθρώπου.
Εκκινεί με ερωτήματα όπως: «Ποιες είναι οι ψυχικές συνθήκες ώστε να είναι ικανοποιητική μια σεξουαλική ζωή;», «Τι χρειάζεται ώστε οι λέξεις να έχουν ένα βάρος;» ή ακόμη «Τι χρειάζεται για να συναντηθούν μία μητέρα με το μωρό της;». Αυτά διατρέχουν ρητά τα κείμενά του και μας προσκαλούν να ακολουθήσουμε τη διαδρομή της σκέψης του για να μπορέσουμε να τα συλλογιστούμε με τρόπο δημιουργικό και στοχαστικό. Γίνεται έτσι σαφές πως η παρουσία του ασυνειδήτου μέσω του παιδικού και η σχέση του ψυχικού με το σεξουαλικό παίζουν σημαντικό ρόλο για την αναζήτηση των ίδιων των απαντήσεων.
Στο βιβλίο συναντάμε έναν παραδειγματικό τρόπο εργασίας και μελέτης των ψυχαναλυτικών κληροδοτημάτων από τους Φρόυντ, Λακάν, Φερέντζι και Γουίνικοτ. Παρακολουθούμε τη βαθιά γνώση των θεωριών τους και τη χρήση τους ως θεμέλιο-ορμητήριο για μια ανανεωμένη και πολλές φορές ανατρεπτική οπτική. Για παράδειγμα η σύγχυση των γλωσσών για την οποία μιλά ο Φερέντζι παρουσιάζεται ως μια προετοιμασία για κάτι που ετοιμάζεται να ειπωθεί και να έρθει στο συνειδητό, ως μια διαφοροποίηση του παιδιού από τους ενήλικους. Αλλού επισημαίνει την ανάγκη να κρατά κανείς μυστικό ένα κομμάτι του εαυτού του από τους άλλους μαζί με το δικαίωμα του στο «μη επικοινωνείν, παρουσία κάποιου άλλου». Έννοιες που μεταφέρουν κάτι καθημερινό και ανθρώπινο, ενώ συγχρόνως αποτελούν κρίσιμα σημεία για μια ψυχανάλυση που θέλει να είναι σύγχρονη, ζωντανή, ουσιαστική και αποτελεσματική.
Η συλλογή αυτών των άρθρων, που συγκεντρώνονται σε βιβλίο για πρώτη φορά στα ελληνικά, ακολουθεί μια ροή και μια συνέχεια στη σκέψη του συγγραφέα. Το φιλοσοφικής υφής ερώτημα του «τι κάνει μια ζωή να αξίζει τον κόπο να τη ζει κανείς;» φαίνεται να απασχολεί ιδιαίτερα τον Γκιγιομάρ. Επιστρατεύει τις έννοιες της επιθυμίας και της δημιουργικότητας όπως τις συνέλαβαν αντίστοιχα ο Λακάν και ο Γουίνικοτ για να διερευνήσει πώς η ψυχανάλυση μπορεί να ανταποκρίνεται σε αυτή την αναζήτηση νοήματος . Όσο ενδιαφέρον έχει η παράθεση και η επεξεργασία αυτών των εννοιών στο βιβλίο άλλο τόσο έχει και η μέθοδος με την οποία εργάζεται ο Γκιγιομάρ: διαθέτει την ελευθερία να συγκρίνει, να συνομιλεί με διαφορετικές οπτικές της ψυχαναλυτικής σκέψης και να μην χρειάζεται να επιλέξει μια από αυτές, να αποδέχεται την ομοιότητα και τη διαφορά δημιουργώντας έτσι έναν χώρο από τον οποίο αναδύεται εν δυνάμει κάτι νέο. Το άρθρο του «Τίποτα στο κέντρο» δείχνει πιο καθαρά αυτή τη στάση του.
Το βιβλίο «Για την παιδική σεξουαλικότητα» βρίσκεται στην καρδιά των ερωτημάτων που απασχολούν την αναλυτική πρακτική. Επερωτά τη θέση του αναλυτή επισημαίνοντας την ευελιξία του στη μεταβίβαση, την ανάγκη δημιουργίας ενός πλαισίου με νόημα, ενός λόγου που να συναντά τον αναλυόμενο και να μην τον υποτάσσει στις κατασκευές του αναλυτή, αφήνοντας τον χώρο να κατοικηθεί, με λόγο και σώμα, από τον αναλυόμενο. Η αναγνώριση, λέει ο Γκιγιομάρ, του τραυματισμένου παιδιού μπορεί να εισβάλλει αιφνίδια στη συνεδρία με λόγια, παιδικούς τρόπους και κινήσεις. Κάτι που γίνεται ακόμα πιο σημαντικό αν λάβουμε υπ’ όψη μας ότι « πολλές αναλύσεις εκτυλίσσονται χωρίς να είναι ουδέποτε παρόν το τραυματισμένο παιδί».
Τα δύο τελευταία κείμενα του βιβλίου, «Το διαστροφικό παιδί, το διεστραμμένο παιδί» και «Η διαστροφή ως φετίχ» μιλούν (ίσως όχι τυχαία σε σχέση με την εποχή μας) για τη διαστροφή έτσι ώστε να γίνονται κατανοητά η δομή και τα χαρακτηριστικά της. Τοποθετεί στο κέντρο όχι μόνο τη σεξουαλικότητα αλλά κυρίως την προδοσία από τον Άλλο και την κατάρρευση ενός αξιόπιστου λόγου, την καταστροφή του υποκειμένου από την αυθαιρεσία του άλλου και την επιβίωση του διαστροφικού μέσω της εκδίκησης ως τρόπου ύπαρξης. «Η διαστροφή συναντάται με το πρόβλημα του κακού», «της καταστροφής κάθε διαφοράς, των φύλων, των γενεών, του άλλου». Και όλα αυτά ώστε το υποκείμενο να αποφύγει την τρέλα.
Έτσι τα καίρια ζητήματα του νοήματος της ζωής, της επιθυμίας και της δημιουργικότητας περνούν μέσα από το παιδικό και το σεξουαλικό και με τον τρόπο που κατατίθενται στο βιβλίο του Γκιγιομάρ μας δείχνουν πως πρόκειται για ένα αναπόσπαστο όσο και αναγκαίο κομμάτι για μια ανάλυση και μια ζωή.
info: (Patrick Guyomard, Για την παιδική σεξουαλικότητα, μτφρ.: Κωνστάνς Αθανασιάδου, Ελένη Ζησοπούλου-Τσακυράκη, Βίκυ Μαλισόβα-Χατζοπούλου, Εύα Λεωνίδη, Ελίζα Νικολοπούλου, Νίκος Παυλάτος, σειρά: Γραφές της Ψυχανάλυσης, εκδόσεις Γαβριηλίδης)
(*) Η Νεφέλη Ταμπάκη είναι ψυχαναλύτρια, μέλος της Ελληνικής Ομάδας της International Winnicott Association.
