Της Νίκης Κώτσιου.
Στη σύντομη νουβέλα Η Αλεπού(μτφρ. Σπάρτη Γεροδήμου,εκδ. Ερατώ), ο Ντ.Χ.Λώρενς (1885-1932) καταπιάνεται με τα πάγια, προσφιλή του θέματα, που προσέδωσαν στο έργο του ένα αναγνωρίσιμο, ανεπανάληπτο στίγμα. Ο έρωτας, οι σχέσεις, η σεξουαλική αφύπνιση, η τόσο ιδιαίτερη μεταφυσική των φύλων διαπλέκονται με τρόπο ευρηματικό σε μια μικρή, υποβλητική ιστορία που πατάει στο ρεαλισμό αλλά μοιάζει περισσότερο με μυθική παραβολή. Το μήλο της έριδος είναι μια γυναίκα, που τη διεκδικούν συγχρόνως η συγκάτοικός της και ένας νεαρός άντρας. Η σημαίνουσα φιγούρα της αλεπούς που μπαινοβγαίνει στην αφήγηση και δίνει ώθηση στην ιστορία , γίνεται ο καταλύτης για την ανάδυση μύχιων συναισθημάτων και για την εκτόνωση κρυμμένων ερωτικών φορτίων, μέχρι τότε ανύποπτων.
H Μαρτς και η Μπάνφορντ είναι δυο μεγαλοκοπέλες που ζουν μόνες τους σε μια φάρμα στην άκρη του δάσους. Είναι η εποχή μετά τον μεγάλο Πόλεμο(1918) και οι δυο γυναίκες επιδίδονται σε παραδοσιακά ανδροκρατούμενες ασχολίες για να επιβιώσουν εκτρέφοντας πουλερικά και κυνηγώντας. Όμως εξαιτίας της απειρίας, της κακοτυχίας αλλά και των αντίξοων συνθηκών, οι προσπάθειες που κάνουν μένουν πάντα άκαρπες. Τα πουλερικά αρρωσταίνουν ή παύουν να κάνουν αυγά και οι γυναίκες έχουν να αντιμετωπίσουν μια σειρά από δυσμενείς συγκυρίες, που τις οδηγούν σε οικονομική ασφυξία. Η κατάσταση επιδεινώνεται, όταν κάνει την εμφάνισή της μια αλεπού, που επιτίθεται στα κοτέτσια και αποδεκατίζει τις κότες. Η Μαρτς προσπαθεί να την πετύχει με το όπλο αλλά εις μάτην. Η αλεπού πάντα διαφεύγει και κρύβεται στο δάσος. Για την Μαρτς, η καταστροφική αλεπού παίρνει μυθικές διαστάσεις και εγγράφεται μέσα της σαν ένα πλάσμα δαιμονικό και καταχθόνιο, μια ύπαρξη διαβολική που μπορεί και μαγνητίζει με το κοίταγμά της αφήνοντας εμβρόντητους και σύξυλους όσους την κοιτάξουν. Στο όνειρο της Μαρτς η αλεπού επανέρχεται κατακίτρινη σαν καλαμπόκι και με συνδηλώσεις ερωτικές-σεξουαλικές αλλά παραμένει εσαεί αινιγματική και έτοιμη να προκαλέσει ανησυχία.
Όμως η ζωή στη φάρμα αλλάζει άρδην όταν κάνει την εμφάνισή του ο Χένρυ, ένα νεαρό αγόρι που επιστρέφοντας από τον πόλεμο αναζητεί κατάλυμα. Η Μπάνφορντ τον καλοδέχεται και του προσφέρει φιλοξενία. Το νεαρό της ηλικίας του δεν είναι ικανό να της εμπνεύσει φόβο αλλά η Μαρτς τον περιεργάζεται πάντα δύσπιστα και διερευνητικά για να διαπιστώσει αποσβολωμένη πως κατά έναν περίεργο τρόπο της θυμίζει την αλεπού. «Για την Μαρτς,(το αγόρι) ήταν η αλεπού. Είτε ήταν το προτεταμένο κεφάλι του, είτε η γυαλάδα από τις λεπτές, σχεδόν ασπριδερές τριχες στα κόκκινα μάγουλά του, ή τα φωτεινά, διαπεραστικά μάτια, δεν μπορούσε να πει κανείς. Το αγόρι πάντως στα μάτια της ήταν η αλεπού, και δεν μπορούσε να το δει διαφορετικά.»
Από την άλλη ο Χένρυ, που διακρίνεται για την πρακτική του ευφυΐα και το ανεξάρτητο πνεύμα του, αποφασίζει να σκοτώσει την αλεπού ώστε να διαλύσει οριστικά την ταύτιση που έχει παγιωθεί μέσα στο μυαλό της Μαρτς σχετικά με την υποτιθέμενη ομοιότητά του με το ζώο. Πράγματι ο Χένρι τα καταφέρνει να βγάλει από τη μέση την αλεπού και εφεξής πολιορκεί στενά την Μαρτς προτείνοντάς της γάμο. Η Μαρτς αρνείται αλλά σταδιακά υποχωρεί και κάνει τελικά δεκτό το αίτημά του, όχι χωρίς δισταγμό και δεύτερες σκέψεις. Η ενεργός ανάμιξη της Μπάνφορντ στη σχέση του ζευγαριού και η θορυβώδης επιμονή της να διαλύσει τον επικείμενο γάμο, στρέφει τον Χένρυ αμετάκλητα εναντίον της. Εφεξής ο νεαρός σχεδιάζει το θάνατο της Μπάνφορντ κι όταν του δίνεται η ανέλπιστη ευκαιρία, προκαλεί εμμέσως το θάνατό της. Ωστόσο και πάλι η Μαρτς δεν παύει να έχει αμφιβολίες για το κοινό της μέλλον με τον Χένρυ. Το τέλος μένει ανοιχτό με την Μαρτς να κλυδωνίζεται και να διερωτάται.
Σύμβολο απωθημένων φόβων και καταπιεσμένων επιθυμιών, η αλεπού εμφανίζεται ξαφνικά σαν τον αναπάντεχο έρωτα και πάλι εξαφανίζεται μυστηριωδώς, αφού πρώτα φέρει την καταστροφή. Ο τρόπος που παρουσιάζεται μπροστά στην Μαρτς με τη φουντωτή φαλλική ουρά και την επιμηκυσμένη σκιά μαζί με το σοκ που προκαλεί κάθε φορά στην κοπέλα δημιουργούν μια φορτισμένη ατμόσφαιρα υποβολής και μαγνητισμού, που ενισχύουν τις ερωτικές συνδηλώσεις. Μετά από τις συναντήσεις της με την αλεπού και τις αποτυχημένες προσπάθειες να τη σκοτώσει, η Μαρτς βυθίζεται σε μία ονειρώδη μεθυστική ρέμβη και χάνει την επαφή με την πραγματικότητα. « Αλλά όποτε βυθιζόταν στη μισο-ονειροπόλα κατάστασή της, όταν ήταν μισο-αλλοπαρμένη και μισο-ξύπνια για το τι γινόταν κάτω από τα μάτια της, τότε η αλεπού ήταν αυτή που κυριαρχούσε στο υποσυνείδητό της, έθετε υπό την κατοχή της το άγραφο μισό του ρεμβασμού της. Και αυτό κρατούσε βδομάδες, μήνες.» Τα ταυτόχρονα συναισθήματα έλξης και απώθησης που προκαλεί το αντίκρισμα του ζώου και η διαρκής διαφυγή του μέσα στο δάσος(προνομιακή και συνήθης λογοτεχνική μεταφορά για το σκοτεινό ασυνείδητο) φέρνουν την Μαρτς αντιμέτωπη με τις επιθυμίες της. Πάνω στο Χένρυ, η Μαρτς θα ξαναδεί τον ερχομό της αλεπούς, την ενσάρκωση της ερωτικής επιθυμίας. Και μετά από κάμποσες παλινωδίες, θα του παραδοθεί αλλά με επιφυλάξεις.
Πρώτα η αλεπού και μετά ο Χένρι ενσαρκώνουν κάποιες αρχέγονες πηγές της φυσικής ζωής με τις οποίες η Μαρτς έχει αποσυνδεθεί, αλλά όχι ολοκληρωτικά. Η ζωτική δύναμη της αλεπούς και η ακατέργαστη αρρενωπότητα του Χένρι φαίνεται να αγγίζουν κάποιες πρωτόγονες χορδές του θηλυκού, που ακόμα υπνώττουν μέσα στη Μαρτς. Ωστόσο, δεν παύει να ανθίσταται στην προοπτική της ολοκληρωτικής υποταγής της στο αρσενικό, δεδομένου μάλιστα ότι έχει ζήσει κάμποσα χρόνια ανεξάρτητη, χωρίς να υπάγεται στην εξουσία κανενός. Η σταδιακή μετατόπιση της θηλυκότητάς της και η αλλαγή προσανατολισμού συμβαίνει αργά και βαθμιαία, με μεγάλες δόσεις σκεπτικισμού καθώς η σύντροφός της Μπάνφορντ εξακολουθεί να ασκεί επίδραση. Πάντως η σεξουαλική ταυτότητα της Μαρτς φαντάζει εύπλαστη, αφού μπορεί και υπόκειται σε τόσο σοβαρές αλλαγές και τροποποιήσεις.
Όπως και να ‘χει, η ταυτότητα των δύο φύλων παρουσιάζεται στην Αλεπού με έναν πολύ ενδιαφέροντα τρόπο. Δεν αναδεικνύεται ως κάτι παγιωμένο και αποκρυσταλλωμένο δια μιάς αλλά υπάγεται σε μια διαρκή διαμορφωτική διαδικασία, μη-γραμμική, που, σε κάθε επόμενο στάδιο, αλλάζει και ανασυντίθεται, με πολλά πισωγυρίσματα και καθυστερήσεις. Η Μαρτς συζεί αρχικά με την Μπάνφορντ και οι δυο μαζί συγκροτούν ένα άτυπο αρμονικό ζευγάρι αλλά η εμφάνιση του Χένρι διαλύει βαθμιαία τη, μέχρι τότε ιδανική, σύζευξη των δύο γυναικών και ξαναμοιράζει την τράπουλα από την αρχή. Η Μαρτς αναθεωρεί τη σχέση της με την Μπάνφορντ και υφίσταται την επίδραση του Χένρι με πολλές διακυμάνσεις, παλινωδίες και κλυδωνισμούς. Ύστερα από πολλούς δισταγμούς και αμφιβολίες δέχεται την πρότασή του, χωρίς ποτέ να είναι βέβαιη για την ορθότητα της απόφασής της. Ο δε Χένρυ αποκτά συνείδηση του φύλου μετά από μια σειρά, μυητικού τύπου, δοκιμασιών και ανακαλύπτει το άλλο φύλο ύστερα από αρκετή αμηχανία, διερεύνηση, πειραματισμό και ανακολουθίες. Τα δύο φύλα παρουσιάζονται στην Αλεπού σε διαρκή θέση έντασης και άμυνας το ένα απέναντι στο άλλο, ασύμβατα και ανικανοποίητα, ανέτοιμα να επικοινωνήσουν. Ο Χένρι επιθυμεί να υποτάξει, η Μαρτς διστάζει να υποταχθεί. Το τέλος της νουβέλας μένει ανοιχτό. Η πάλη συνεχίζεται.
info: Ντ. Χ. Λώρενς : Η αλεπού, μτφρ. Σπάρτη Γεροδήμου,σελ.194, εκδ. Ερατώ,2016
