της Μαρίζας Ντεκάστρο
Η ιστορία του γιατρού Τζων Ντουλίτλ είναι μια ιστορία σαν παραμύθι που, χωρίς να ακολουθεί απαραίτητα τις σταθερές των λαϊκών παραμυθιών, περιλαμβάνει την ουσία τους: τον μαγικό κόσμο που τόσο γοητεύει, τη χαρά της προσφοράς που μόνο ανταμείβει, το νοιάξιμο για τα πλάσματα του κόσμου. Do little -να κάνεις το ελάχιστο καλό, σημαίνει το όνομα του γιατρού.
Ο Henri Gougaud (Το γέλιο του βατράχου, μτφρ. Λιλή Λαμπρέλλη, εκδ. Πατάκη, 2020), παραμυθάς, αισθαντικός ακροατής και αφηγητής παραμυθιών, μιλά στο βιβλίο του που μόλις εκδόθηκε για την καλοσύνη που διαπνέει τα λαϊκά παραμύθια, την αθωότητα με την οποία τα πλησιάζουν-τουλάχιστον τα παιδιά- και τη ‘δωρεάν’ ευχαρίστηση που προσφέρουν.
Στο ίδιο περίπου πνεύμα έγραψε ο Χιου Λόφτινγκ (Αγγλία, 1886 – ΗΠΑ, 1947) το 1920 την ιστορία του γιατρού Ντουλίτλ, την οποία ανατύπωσαν οι εκδόσεις της Εστίας στην παλιά μορφή της σε πολυτονικό και με την πρωτότυπη εικονογράφηση -σχέδια με πενάκι- η οποία διατηρεί τη φρεσκάδα της μέχρι σήμερα.
Ο χαρακτήρας του γιατρού Ντουλίτλ πρωτοεμφανίστηκε στις επιστολές που έστελνε ο συγγραφέας από το μέτωπο του Α’ Παγκοσμίου πολέμου στα παιδιά του, και απλώθηκε σε πολλά βιβλία του.
O Τζων Ντουλίτλ ήταν ένας καλοσυνάτος Άγγλος γιατρός που έμαθε τη γλώσσα των ζώων και άφησε τους ανθρώπους ασθενείς του για να αφοσιωθεί στην ανακούφιση των ζώων που κατέφθαναν απογοητευμένα από τη συμπεριφορά των κυρίων τους. Το σπίτι του μετατράπηκε σε καταφύγιο φροντίδας όπου μαζί με την παρέα του, τον παπαγάλο Πολυνησία, την Νταμπ-Νταμπ τη πάπια, τον Τζιπ τον σκύλο, το Γκαμπ- Γκαμπ το γουρουνάκι και την Του-Του την κουκουβάγια έστησαν ένα αξιοπρεπές ιατρείο και νοικοκυριό. Κι επειδή ο Ντουλίτλ πίστευε ότι η ανιδιοτελής προσφορά είναι το παν και πως τα χρήματα μόνο μπελάδες φέρνουν (τα οικονομικά του ήταν ούτως ή άλλως σε κακή κατάσταση), παράτησε τα πάντα, δανείστηκε ένα καράβι και τρόφιμα και ταξίδεψε στην Αφρική για να σώσει τις μαϊμούδες που είχαν την ανάγκη του. Εκεί, στην Αφρική, η φαντασία του συγγραφέα απογειώνεται -πώς θα περνούσαν τον γκρεμό αν οι μαϊμούδες δεν έφτιαχναν με τα σώματά τους μια μαϊμουδογέφυρα; Πώς μπόρεσε να ασπρίσει το πρόσωπο του κατάμαυρου πρίγκιπα Μπάμπο ώστε να τον αγαπήσει η εκλεκτή του; Με συμμάχους όλα τα ζώα της ζούγκλας, οι περιπέτειες της ομάδας έχουν αίσιο τέλος. Όταν επιστρέφει στην πατρίδα, πλουτίζει χάρη στο πιο παράξενο ζώο της πλάσης, το μοναδικό Συρεκέλα – ΕΛΑΤΕ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΔΙΚΕΦΑΛΟ ΖΩΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΖΟΥΓΚΛΕΣ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ. Είσοδος ΕΝΑ ΔΙΦΡΑΓΚΟ, όπως διαφημίζει περιπλανώμενος στα πανηγύρια. ‘Όμως τα μυαλά του δεν πήραν αέρα και συνέχισε τη ζωή του στο ταπεινό σπιτικό του διαβάζοντας δυνατά στα ζώα τις νύχτες του χειμώνα κομμάτια από το βιβλίο του.
Τα ζώα της ιστορίας κρύβουν μέσα τους γνωστά ανθρώπινα χαρακτηριστικά- υπεροψία, επιπολαιότητα, συμφέροντα, πονηριά, ανευθυνότητα- όμως ο γιατρός τα πήρε με το μέρος του. Ακόμα και τα μικρότερα παιδιά να μπορούν να αντιληφθούν το απλό και βαθύ μήνυμα τούτης της ιστορίας: η ειλικρινής προσφορά και η καλοσύνη προς κάθε πλάσμα μπορούν να λειάνουν προβλήματα, σχέσεις, λύπες και αγωνίες!
Όσο λοιπόν ο Ντουλίτλ ήταν καλός καγαθός και εργαζόταν για το καλό των ζώων, τόσο αδιάφοροι και σκληροί είναι απέναντί τους οι σύγχρονοι άνθρωποι.
Στο εικονογραφημένο παραμύθι Η επανάσταση των ζώων, των Michaël Escoffier και Stéphane Sénégas, τα ζώα επαναστατούν εναντίον των ανθρώπων διαμαρτυρόμενα για την κακομεταχείριση και για όλα όσα υφίστανται από τους κυρίαρχους του πλανήτη. Οργανώνονται, αντιγράφουν κάθε πιθανή ανθρώπινη συμπεριφορά, φτάνουν μέχρι του σημείου να αναλάβουν θέσεις ευθύνης στα ανθρώπινα και ανατρέπουν την τάξη. Και τελικά, υπογράφουν, κατ’ αναλογία με τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, την Παγκόσμια Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ζώων. Ο παραλληλισμός μεταξύ των δικαιωμάτων των δυο κόσμων έχει εκπαιδευτικό ενδιαφέρον: τα άρθρα των διακηρύξεων είναι περίπου κοινά, και άρα μπορούν να συζητηθούν από τους μικρούς. Παράλληλα όμως, ο συγγραφέας με ειρωνεία και χιούμορ πετάει νύξεις για τις συμπεριφορές που απόκτησαν οι νέοι κρατούντες (τα ζώα) και οι οποίες προσγειώνουν τους αναγνώστες στην ανθρώπινη πραγματικότητα.
Ο πρωτότυπος τίτλος, La Declaration (Η Διακήρυξη), υποθέτουμε πως άλλαξε επειδή δεν ‘μιλάει’ στα ελληνόπουλα όσο στους μικρούς Γάλλους που μαθαίνουν από πολύ μικρή ηλικία για τη Διακήρυξη που υπογράφηκε μετά τη Γαλλική επανάσταση. Με τον νέο παιδικό του τίτλο χάνεται ένα σημαντικό γνωστικό στοιχείο!
Το ανθρώπινο κρέας, το νοστιμότερο έδεσμα για τέρατα.
Δυο ιστορίες με κοινό παρονομαστή: Βοήθησε και τον πιο κακό και θα γίνει φίλος!
Το πιο διαδεδομένο τέρας στη Γη είναι ο Άνθρωπος. Μ’ αυτά τα λόγια ξεκινάει η ιστορία του Γιαρκ.
Το Γιάρκ, τεράστιο, μαύρο, τριχωτό με δοντάρες έτοιμες να κατασπαράξουν τα τραγανά κοκαλάκια των καλών παιδιών- έχει δυσπεψία στα κακά παιδιά- ψάχνει το κολατσιό του τριγυρίζοντας τις νύχτες σε πόλεις και χωριά. Είναι ο καινούριος μπαμπούλας; Το φοβούνται τα παιδιά; Ναι, γιατί ο φόβος έχει τη γοητεία του, αλλά και όχι! Το Γιαρκ μπορεί να είναι τρομακτικό η συμπεριφορά του όμως είναι εντελώς συμπαθητική γιατί φέρεται ανθρώπινα και εκθέτει τα σοβαρά προβλήματα της υγείας του. Η ακροβασία της αφήγηση ανάμεσα στον φόβο και τα προσωπικά προβλήματα του Γιαρκ εξισορροπούν την τρομακτική επαφή μαζί του. Επιπλέον τα έξυπνα παιδιά βρίσκουν πάντα τρόπους να το αντιμετωπίσουν: η Σάρλοτ αποφασίζει να σταματήσει να είναι καλό παιδί και κάνει σκανταλιές που του κόβουν την όρεξη. Ο καλός Λούις το ξεγελά χωρίς να το θέλει: αντί γι’ αυτόν, το Γιαρκ τρώει τον απαίσιο αδελφό του, τον Τζάκ, και αρρωσταίνει. Το τελευταίο φαγητό που πλησιάζει είναι η Μαντλέν, το μοναχικό κορίτσι στον φάρο. Η Μαντλέν το συμπονά, το περιθάλπει και το κάνει φίλο της.
Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει συχνά, που δεν αναφερόμαστε στη μετάφραση ή εντοπίζουμε μόνο πασιφανείς αστοχίες, διαβάζοντας το Γιαρκ χαμογελάμε με ευχαρίστηση!
Η Κατερίνα Φράγκου παρέδωσε μια θαυμάσια μετάφραση, ένα τραγουδιστό πεζό, σε σχεδόν έμμετρο λόγο, με δεκαεξασύλλαβους όπου χρειάζεται, και ρυθμό που κάνει την ανάγνωση και την ακρόαση, σε περίπτωση που το διαβάζουμε μεγαλόφωνα, απολαυστική!
Η Έμα Γιάρτλετ, μετά το υπέροχο Γράμματα για έναν δράκο (επίσης στις εκδ. Ψυχογιός), επανέρχεται με το Δείπνο για τέρατα. Ένα τέρας συλλαμβάνει ένα αγοράκι, το «φαγητό» του, και προσκαλεί τους φίλους του σε δείπνο. Οι φίλοι στέλνουν επιστολές καλώντας τον οικοδεσπότη να φροντίσει τις ιδιαίτερες και απίστευτες διατροφικές τους συνήθειες. Και πράγματι, το τέρας προσπαθεί να ανταποκριθεί. Το «φαγητό» είναι πανέξυπνο και για να σωθεί του δίνει ευφάνταστες εναλλακτικές. Για να γίνει αλμυρό, όπως απαιτεί η μαντάμ Καλικαντζαρί, το οδηγεί στη θάλασσα για μπάνιο. Ο γίγαντας Γκράμπο επιθυμεί φαγητό γλιτσερό και λασπερό- τι καλύτερο παιχνίδι στον βάλτο με τις λασποτσουλήθρες. Και πάει λέγοντας με παιχνίδια που τελικά συναρπάζουν τόσο το τέρας που δεν έχει πια όρεξη να φάει το «φαγητό».
Το Γιαρκ, το τέρας της Γιάρτλετ και πολλά ακόμα, δείχνουν στα παιδιά ότι το ανοίκειο δεν είναι πάντα τρομακτικό αν είσαι διατεθειμένος να το δεις από πιο κοντά!
INFO
Χιου Λόφτινγκ
Η ιστορία του γιατρού Τζων Ντουλίτλ
Μτφρ. Μαίρη Μπολάνη
Εικ. Νόρα Αρχελάου
Εκδ. Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 2020
Μπερτράν Σαντινί
Το Γιαρκ, τραγανά κοκαλάκια και ζουμερά ματάκια
Εικ. Λοράν Γκαπαγιάρ
Μτφρ. Κατερίνα Φράγκου
Εκδ. Οξύ, 2020
Michaël Escoffier- Stéphane Sénégas
Η επανάσταση των ζώων
Μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη
Εκδ. Παπαδόπουλος, 2020
Έμα Γιάρτλετ
Δείπνο για τέρατα
Μτφρ. Πετρούλα Γαβριηλίδου
Εκδ. Ψυχογιός, 2020
