του Θανάση Μήνα
«Αυτός είναι από χριστιανική οικογένεια, εγώ από μουσουλμανική, αλλά είμαστε σοσιαλιστές κι έτσι όλα αυτά δεν έχουν σημασία. Ο σοσιαλισμός είναι αυτό που κάνει εφικτή την ανθρωπιά στον άνθρωπο».
Στα έργα του Ζοζέφ Αντράς (Joseph Andras, Νορμανδία, 1984) κυριαρχούν οι παρίες, οι αδικημένοι και οι απανταχού εξεγερμένοι. Σε κάθε βιβλίο του, αναζητά την ετερότητα με δραματική ένταση. Οι θεματικές στα έργα του μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Στο “Για τα πληγωμένα μας αδέλφια” (2016) καταπιάστηκε με τον βρώμικο πόλεμο της Αλγερίας σε ένα βιβλίο που διαβάζεται και σαν επιστολή αληλλεγύης προς τους Αλγερινούς μαχητές. Στο “Κανακύ” (2018) ασχολήθηκε με την αντίσταση στη γαλλική αποικιοκρατία στην περιοχή του Ειρηνικού. Στο “Έτσι τους κάνουμε πόλεμο” (2021) μελέτησε τις ακραίες φιλοζωικές οργανώσεις που φτάνουν στα όρια του τερρορισμού, όπως η Animal Liberation Front. Στο “Μακρυά, ο Ουρανός του Νότου” (2022), ασχολήθηκε με τα νεανικά χρόνια ενός από τους κορυφαίους επαναστάτες του 20ού αιώνα, του Χο Τσι-Μινχ. Όλα τα έργα του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Στο παρόν ιβρυδικό κείμενο, που κινείται στο μεταίχμιο του δοκιμίου και της λογοτεχνίας, ο Ζοζέφ Αντράς ασχολείται με τους αγώνες του κουρδικού λαού για την αυτοδιάθεσή του, εστιάζοντας στην προσωπικότητα της φυλακισμένης επαναστάτριας-τραγουδοποιού Νουντέμ Ντουράκ.
Δεν πρόκειται για βιογραφία, ούτε καν για μονογραφία ∙ πρόκειται περισσότερο για μια ιχνηλάτηση. Το 2015, η τραγουδίστρια Νουντέμ Ντουράκ, είκοσι δύο ετών, καταδικάζεται σε δεκαεννιά χρόνια κάθειρξη από το τουρκικό καθεστώς. Το έγκλημά της; Υποστήριξε με τη μουσική της τον αγώνα και τον πολιτισμό του λαού της – των Κούρδων. Η Νουντέμ Ντουράκ βρίσκεται μέχρι σήμερα στη φυλακή, κατηγορούμενη ψευδώς ως μέλος μιας υποτιθέμενης «τρομοκρατικής οργάνωσης», και προβλέπεται να παραμείνει έγκλειστη έως το 2034: στο πρόσωπό της εκφράζεται η πάλη ενός ολόκληρου λαού για την ελευθερία του.
Στο βιβλίο αυτό, ο Ζοζέφ Αντράς συνεχίζει την εργασία λογοτεχνικής έρευνας που δίνει χαρακτηριστική πνοή στα γραπτά του, με στόχο πάντα να φέρει στο φως τους αγώνες των καταπιεσμένων και τα κρίματα των καταπιεστών. Με αφήγηση ζωντανή, ευαίσθητη και τεκμηριωμένη, καρπό τεσσάρων χρόνων έρευνας, αναπλάθει, μέσα από τη ζωή και τα λόγια της Νουντέμ Ντουράκ, την ιστορία μιας αδικίας ατομικής όσο και συλλογικής, τόσο κοντινής σ’ εμάς αλλά και τόσο άγνωστης.
Το ”Νουντέμ Ντουράκ” είναι ένα ρεπορτάζ-πεδίου, που αποκαλύπτει τις διώξεις που υπέστησαν οι Κούρδοι στην Τουρκία. Συνδυάζοντας έρευνα, μαρτυρία και αυτοβιογραφία, ο Ζοζέφ Αντράς βρίσκει μια πρωτότυπη μορφή, ικανή να προσεγγίσει την αγωνίστρια του που η φυλάκιση έκανε απρόσιτη.
Είκοσι δύο ετών, όταν συνελήφθη το 2015, η Νουντέμ Ντουράκ καταδικάστηκε σε δεκαεννέα χρόνια φυλάκιση για «συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση», δηλαδή στο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK). Το σαθρό κατηγορητήριο βασίστηκε αποκλειστικά σε μια συναυλία της, όπου η σκηνή ήταν διακοσμημένη με τα χρώματά του κόμματος – σε μια περίοδο διαπραγματεύσεων που τα εμβλήματα του κόμματος δεν ήταν παράνομα. Οι μαρτυρίες των συγγενών της, τους οποίους ο συγγραφέας γνώρισε στην Τουρκία, εξηγούν ότι καταδικάστηκε παραδειγματικά, λόγω της δραστηριότητάς της σε ένα κουρδικό πολιτιστικό κέντρο και για να περικόψει την εκκολαπτόμενη δημοτικότητά της. Μέσα από πολλαπλές υποθέσεις, το βιβλίο αποκαλύπτει ότι η σύλληψη απειλεί όποιον ισχυρίζεται ότι έχει κουρδική ταυτότητα. « Αν σκεφτούμε, αν δεσμευτούμε, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε όλοι στη φυλακή. Δεν μπορώ να σκεφτώ το μέλλον: Λέω στον εαυτό μου ότι θα καταλήξω να με συλλάβουν », είπε μια φεμινίστρια ακτιβίστρια στον συγγραφέα.
Ο συγγραφέας τοποθετεί το βιβλίο του στην παράδοση της «Τζαμίλα Μπουμπασά», το έργο της Σιμόν ντε Μποβουάρ και της δικηγόρου Ζιζέλ Αλιμί για την βασανισμένη ακτιβίστρια του FLN στην Αλγερία.
Γράφει:
«Οι προσπάθειες που γίνονταν για να προσελκυστεί η προσοχή στην περίπτωσή της θα έχαναν τον στόχο τους αν δεν κατόρθωναν να “προκαλέσουν αποστροφή” – με πολιτικούς όρους». Να «ξυπνήσουν την εξέγερση».
Δεν απεικονίζει τη Νυντέμ Ντουράκ ως ηρωίδα, αλλά ως μια εμβληματική αλλά και τυπική φιγούρα αυτού που βιώνουν οι Κούρδοι, κυρίως στην Τουρκία αλλά και στη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν. Δίνει στη δίωξη των Κούρδων μια ενσάρκωση, αυτή μιας τραγουδίστριας που μπορεί να δει και να ακούσει στο διαδίκτυο, αλλά της οποίας τα οκτώ χρόνια φυλάκισης έχουν βλάψει την υγεία και τη φωνή της. Η Νουντέμ Ντουράκ συνιστά μια εντυπωσιακή αλληγορία για το τι επιδιώκει η κυβέρνηση της Τουρκία: να φιμώσει τους Κούρδους.
Ο συγγραφέας στηλιτεύει επίσης τη σιωπή της Δύσης. Σιωπή, για την παραβίαση των συνόρων της Συρίας και του Ιράκ, για την απαγόρευση εξάσκησης της κουρδικής γλώσσας, για τις εξωδικαστικές εκτελέσεις, τις μαζικές φυλακίσεις. 45.000 δολοφονίες Κούρδων σε σαράντα χρόνια. Όμως οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν ασκούν πίεση στην Τουρκία για να μην δυσαρεστήσουν το εμπορικό εταίρο τους – ο οποίος αγοράζει αδρά οπλισμό από την Ευρώπη και από το Ισραήλ (παρά τους λεονταρισμούς του Ερτογάν κατά των Ισραηλινών για το Παλαιστινιακό).
Στο “Νουντέμ Ντουράκ”, ο Ζοζέφ Αντράς διατρανώνει τον ελευθεριακό σοσιαλισμό του. Εμπνευσμένος από τον κομουναλισμό και τον δημοκρατικό συνομοσπονδισμό του περιβαλλοντιστή φιλοσόφου Murray Bookchin (1921 -2006), υπενθυμίζει ότι η Ροζάβα, που εγκαταλείφθηκε από τους Δυτικούς όταν το Ισλαμικό Κράτος έπαψε να τους φαίνεται ως σοβαρή απειλή, είναι θύλακας σοσιαλιστικής αυτονομίας, παρόμοια με την Τσιάπας στο Μεξικό. Εστιάζει επίσης στην τεράστια σημασία που αποδίδουν οι Κούρδοι επαναστάτες στη χειραφέτηση της Γυναίκας. Ένα από τα βασικά συνθήματά τους είναι: «Ζιν, Ζιγιάν, Αζαντί», «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία».
Πέρα από την πολιτική στράτευση, η “Νουντέμ Ντουράκ” είναι πάνω απ’ όλα ένα σπουδαίο λογοτεχνικό έργο, που συνομιλεί συγχρόνως με τα γραπτά του Ζιντ, του Ουγκώ, του Ζενέ και του Σαρτρ. Η μορφή του είναι δομημένη με υπομονή και το ύφος του με ταπεινότητα. Έτσι πετυχαίνει τον στόχο του. Μέσα από τις λέξεις, απελευθερώνει συναισθήματα, με τον ίδιο τρόπο που τα απελευθέρωνε η μουσική της φυλακισμένης Κούρδισσας. Κάθε κεφάλαιο περιλαμβάνει αριθμημένες παραγράφους που είναι γεγονότα και προβληματισμοί για την κατάσταση στο Κουρδιστάν ή βιογραφικά στοιχεία. Αυτές τις παραγράφους ακολουθεί ένα κείμενο με πλάγιους χαρακτήρες, γραμμένο στη φυλακή από την ίδια τη Νουντέμ Ντουράκ και μεταφρασμένο από τα τουρκικά με τη συγκατάθεσή της. Αυτή η μορφή αυτοβιογραφίας ανιχνεύει τη διαμόρφωση μιας ταυτότητας και, ταυτόχρονα, τη συνειδητοποίηση ότι αυτή την ταυτότητα αρνείται το τουρκικό κράτος. Καθώς το κείμενο της Νουντέμ Ντουράκ και αυτό του Ζοζέφ Αντράς απαντούν το ένα στο άλλο, η προσωπική ιστορία και το συλλογικό πεπρωμένο, τα οικογενειακά γεγονότα και η κοινωνική και πολιτική ανάλυση διασταυρώνονται.
Το ”Νουντέμ Ντουράκ” δίνει φωνή σε αυτούς που αγωνίζονται ενάντια στην αδικία: «Οι ενέργειές μου ήταν διεξοδικές και γεμάτες οργή. Αναζήτησα τη φωτιά ενός ανθρώπου που κουβαλούσε την αρχαία φωτιά των αντιφρονούντων, νομίζω πως την άγγιξα, θέλω να μεταδώσω τη θέρμη της: αυτό είναι όλο».
