του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.
Με έναν όχι μικρό αριθμό αστυνομικών μυθιστορημάτων στο ενεργητικό του (πέρα από τις άλλες αφηγηματικές του συνθέσεις, και τις κριτικές ή τις μελέτες του για την ελληνική και την ξένη αστυνομική λογοτεχνία), ο Φίλιππος Φιλίππου δεν υπηρέτησε ποτέ ακριβώς τη δημοφιλή τις τελευταίες δεκαετίες τάση του κοινωνικοπολιτικού αστυνομικού μυθιστορήματος: πήρε στοιχεία από αυτήν, εισάγοντας στα βιβλία του στοιχεία της πολιτικής επικαιρότητας ή εικόνες της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας, την τίμησε φιλολογικά, ακόμα και την παρώδησε, αλλά ουδέποτε της παραδόθηκε καθ’ ολοκληρίαν. Περίτρανη απόδειξη, το καινούργιο βιβλίο του, που μοιάζει να κηρύσσει ένα είδος επιστροφής στην παραδεδομένη ιστορία μυστηρίου και στη γραμμή της Άγκαθα Κρίστι, του Γκαστόν Λερού, αλλά και (για να μην ξεχνάμε τα καθ’ ημάς) του Γιάννη Μαρή.
Ο κήπος με τις φράουλες, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη, αποτελεί μια καλοχτισμένη ιστορία μυστηρίου, που ενώ δεν αγνοεί το κοινωνικό παρόν (η Ελλάδα στις σελίδες του παραμένει η Ελλάδα της οικονομικής κρίσης), σπεύδει από την άλλη μεριά να αναπτύξει τη δράση και να οργανώσει την ανέλιξη των προσώπων της με τον τρόπο των κλασικών, συν μια δόση από νουάρ – μια δόση, δηλαδή, απο τον έτερο, δευτερογενή κλάδο της ιστορίας της αστυνομικής λογοτεχνίας: απομακρυσμένες τοποθεσίες (Σαρωνίδα, Λαγονήσι και Ανάβυσσος), κλειστοί χώροι, απομονωμένοι κήποι, καλοβαλμένοι αστοί, ωραίες και μοιραίες γυναίκες, μεγάλες περιουσίες, αλλά και γενναίο ποτό ή αναπεπταμένη ανθρωπολογία της μπαρόβιας κουλτούρας, χωρίς να λείπουν και κάποιες νύξεις για ναρκωτικά.
Το θανατηφόρο, μυστηριώδες ατύχημα μιας ξεπεσμένης θεατρικής σταρ, η αλκοολική φυσιογνωμία ενός πρώην ειδικού φρουρού και νυν ημιθανούς θεατρικού συγγραφέα κι ένα ζευγάρι εκβιαστών αποκαλύπτουν γρήγορα τη σκαλωσιά την οποία στήνει ο συγγραφέας προκειμένου να ξετυλίξει τον μυθοπλαστικό του μίτο. Αν προσθέσουμε στον θάνατο της σταρ, δύο εν ψυχρώ φόνους (μαζί με τους αντίστοιχους ενταφιασμούς των σκοτωμένων), ένα πλήθος από επιμέρους μυστήρια, καθώς και μιαν αναμενόμενη σειρά ψεμάτων ή αποκρύψεων, το πεδίο συμπληρώνεται ως έδει και είναι έτοιμο να μας απορροφήσει στο εσωτερικό του.
Όταν μιλάμε για αστυνομικές ιστορίες, οι λεπτομερείς επεξηγήσεις και τα πολλά λόγια καταλήγουν (περίπου αυτομάτως) εις βάρος όλων, εφόσον εκείνο που έχει πάντοτε τη μεγαλύτερη σημασία είναι να συλλάβουμε κάτι από το απώτερο βάθος των τεκταινομένων. Και το απώτερο βάθος στον Κήπο με τις φράουλες δεν είναι άλλο από την ηθική του εγκλήματος.
Σίγουρα, δεν υπάρχει αστυνομικό μυθιστόρημα που να μην αναφέρεται, έμμεσα ή άμεσα, στην ηθική του εγκλήματος. Η διαφορά με το βιβλίο του Φιλίππου είναι πως το κάνει παιγνιωδώς και ενδολογοτεχνικά, παραπέμποντας πρώτα (και εν εκτάσει) στον Ντοστογιέφσκι και ύστερα (με έναν ιδιαιτέρως σύντομο πλην απολύτως κρίσιμο τρόπο) στην Πατρίτσια Χάισμιθ. Για τον Ντοστογιέφσκι, η αντιμετώπιση του εγκλήματος ταυτίζεται με τον λόγο του Θεού: τιμωρία και, ει δυνατόν, εξιλέωση. Για τη Χάισμιθ, που είναι εντελώς εγκόσμια και αμοραλιστικη, το έγκλημα οδεύει πέρα από την απονομή οιασδήποτε δικαιοσύνης, θεϊκής ή γήινης. Δεν σκοπεύω, βεβαίως, να κοινολογήσω τον ρόλο που παίζει στον Κήπο με τις φράουλες η παράλειψη ή η επικράτηση της δικαιοσύνης (όπως μόλις το είπα, ο καλύτερος σύμβουλος προτού διαβάσουμε ένα αστυνομικό είναι το ουκ εν τω πολλώ το ευ). Θα υπογραμμίσω, ωστόσο, και με αυτό θα κλείσω, πως η διάσταση Ντοστογιέφσκι-Χάισμιθ στο βιβλίο δεν ανάγεται σε μιαν αφηρημένη, φιλοσοφική συζήτηση: συνιστά, αντιθέτως οργανικό μέρος της δράσης και των κινήτρων των ηρώων, αντιπροσωπεύοντας οπωσδήποτε το πιο συναρπαστικό κομμάτι του.
Φίλιππος Φιλίππου, Ο κήπος με τις φράουλες, Πατάκης
