Κατερίνα Γούλα (Γαλλία).
Εμβληματική φιγούρα των δεκαετιών 60 και 70, βιβλιοπώλης, εκδότης, μεταφραστής και συγγραφέας, ο François Maspero έφυγε στις 11 Απριλίου 2015, σε ηλικία 83 χρόνων. Ο Maspero γεννήθηκε στο Παρίσι το 1932 και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχασε τους δύο γονείς του και τον αδερφό του. Γίνεται αρχικά βιβλιοπώλης και το βιβλιοπωλείο του, La Joie de lire, στο 5ο διαμέρισμα του Παρισιού γίνεται σημείο συνάντησης πριν και μετά το Μάη του 68. Με τον François Maspero και τις ομώνυμες εκδόσεις Maspero ξεκινούν ουσιαστικά στη Γαλλία το 1959 οι πολιτικές εκδόσεις του 20ου αιώνα. Ο εκδοτικός οίκος Maspero, στον οποίο δίνει το όνομά του για να πάει κόντρα σε μια εποχή που όπως θα ισχυριστεί αργότερα όλοι κρύβονταν και αποποιούνταν τις ευθύνες τους, γίνεται ένα πρωτοφανές μοντέλο ακροαριστερού εκδοτικού οίκου που εκδίδει για πρώτη φορά στη Γαλλία κείμενα για τον ισπανικό πόλεμο ή την αλγερινή επανάσταση. Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 60 πολλές μηνύσεις καταβάλλονται εναντίον του ενώ το βιβλιοπωλείο του το υπόγειο του οποίου έχει μετατρέψει σε εκδοτικό οίκο είναι μόνιμος στόχος επιθέσεων.
Εντούτοις, ο ίδιος ο Maspero ισχυριζόταν ότι ένας εκδοτικός οίκος δε χτίζεται πάνω σε ένα δομημένο πρόγραμμα και δεν εξυπηρετεί συγκεκριμένες ανάγκες ενός πολιτικού κόμματος, αλλά είναι, αντίθετα, μια δραστηριότητα η οποία εξ ορισμού δεν μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό της να θεσμοποιηθεί αλλά πρέπει να παραμείνει ένας χαλαρός ιστός δυνάμεων συχνά αντίθετων μεταξύ τους. Και ο Maspero δείχνει ακριβώς το δρόμο που οραματίζεται : πώς γίνεται να ασχοληθεί κανείς με τις πολιτικές εκδόσεις χωρίς να γίνει υποχείριο πολιτικών κομμάτων. Αληθεύει ότι έκτοτε, ο μαχόμενος πολιτικός εκδοτικός χώρος τήρησε την παράδοση αυτή και υιοθέτησε μια στάση μάλλον κριτική απέναντι στην αριστερά, ακόμη και στις πιο ριζοσπαστικές μορφές της, αντί να σπεύσει να γίνει φερέφωνο των ιδεών της. Η περίοδος 1960-1975 χαρακτηρίστηκε από μια επιτάχυνση και μια ριζοσπαστικοποίηση της πολιτικοποίησης στο χώρο των διανοούμενων γύρω από τα γεγονότα του Μάη του 1968. Η σύγκλιση των καλλιτεχνικών και των πολιτικών διεκδικήσεων εκείνης της περιόδου αρθρώθηκε αρμονικά στο πεδίο των πολιτικών εκδόσεων που εξερεύνησε από την αρχή τις κοινωνικές επιστήμες, τα κλασσικά πολιτικά κείμενα και την πολιτική φιλοσοφία. Όλοι αυτοί οι τομείς γνωρίσαν μια θεωρητική και ιδεολογική άνθιση άνευ προηγουμένου γύρω από στοχαστές όπως ο Foucault, ο Deleuze, ο Lacan, ο Bourdieu, ο Illich, ο Barthes, τη στιγμή μάλιστα που τα πανεπιστήμια ανοίγαν τις πόρτες τους σε επιστημονικά πεδία όπως η αισθητική, η ψυχανάλυση, η γλωσσολογία και η σημειολογία. Οι συζητήσεις γύρω από το μαρξισμό και τα διάφορα ρεύματά του έδιναν κι έπαιρναν, με συνέπειες που αντηχούσαν σε ολόκληρο το εκδοτικό πεδίο. Καινούργιοι εκδότες έκαναν την εμφάνισή τους με στόχο να διαδόσουν αυτές τις επιστημονικές και επιστημολογικές, πολιτικές και θεωρητικές διαμάχες. Παράλληλα, οι ήδη μεγάλοι εκδοτικοί όπως ο Gallimard και ο Flammarion δημιούργησαν κι αυτοί συλλογές με συγκρουσιακά πολιτικά βιβλία και ηχηρά ονόματα.
Ο Maspero αποσύρθηκε από το επάγγελμα και του εκδότη και του βιβλιοπώλη το 1982 και ο εκδοτικός του έγινε οι σημερινές εκδόσεις La Découverte, αφού πρώτα αγοράστηκαν από τον όμιλο Vivendi και έγιναν έτσι μέλος της Editis κι έπειτα πέρασαν στο Wendel Investissement και σήμερα πια στον όμιλο Planeta… Ο François Maspero, αυτός ο ιστορικός εκδότης του ακροαριστερού χώρου κατά τις δεκαετίες 60 και 70, αυτοπροσδιορίζοταν σαν « ένας αστός που προδίδει την αστική τάξη» γιατί γνώριζε πολύ καλά ότι τα βιβλία του, ακόμη κι όταν μιλούν για τα προβλήματα της εργατικής τάξης, των μειονοτήτων και των μη προνομιούχων, δεν απευθύνονταν σε αυτούς μιας και η ανάγνωση πολιτικών κειμένων απέχει πολύ από το να μπορεί να ενταχθεί στη σφαίρα των κοινωνικών πρακτικών τους και της σχόλης τους. Αντίθετα, τα βιβλία αυτά, όσο ειρωνικό κι αν είναι, και όπως άλλωστε συμβαίνει και σήμερα, απευθύνονταν πρωτίστως στην αστική τάξη και στη διανόηση. Και όσο για τον ενάρετο χαρακτήρα των μαχόμενων πολιτικών εκδοτικών οίκων, ο Maspero ομολογούσε: «Αυτό που έμαθα είναι ότι και ο μικρότερος εκδοτικός οίκος είναι ένας τόπος συγκρούσεων και φαντασιώσεων εξουσίας τεραστίων διαστάσεων».
( *) στη φωτό ο Μασπερό το 1967
