Τέο Βότσος.
Με την πρώτη της αυτή κινηματογραφική εμφάνιση η Ευαγγελία Κρανιώτη συμμετείχε στο πρόγραμμα του Φόρουμ του Διεθνούς Νέου Κινηματογράφου, σε εκείνο δηλαδή το τμήμα της Μπερλινάλε, το οποίο ανέκαθεν εστιάζει σε αβανγκάρντ και πειραματικά σχήματα κινηματογραφίας στην παραμεθόριο μεταξύ τέχνης και σινεμά. Το Exotica, Erotica, Etc. εκπληρώνει τις αισθητικές και κινηματογραφικές απαιτήσεις του Φόρουμ και με το παραπάνω. Με τις σαγηνευτικά όμορφες εικόνες της –εξ ιδίας χείρας, μια και ήταν η ίδια πίσω από την κάμερα– και χρησιμοποιώντας συνεπώς ένα συνειρμικό τρόπο αφήγησης η Κρανιώτη κάνει το θεατή να βιώσει τη θάλασσα ως χώρο του νόστου, που αν και υπαρκτός, εξίσταται συνάμα της πραγματικότητας. Οι επιβλητικές λήψεις των συναρπαστικών θαλασσινών τοπίων και των μεγάλων εμπορικών πλοίων, που με τα διεθνή τους πληρώματα διασχίζουν τους ωκεανούς της υφηλίου, καθώς και οι εντυπωσιακές ματιές στον άσεμνο κόσμο μέσα στα σκοτεινά καταγώγια των λιμανιών κυρίως της Λατινικής Αμερικής, συνδυάζονται με τον εσωτερικό μονόλογο (με φωνή off) ενός Έλληνα καπετάνιου, τις υπερχειλίζουσες ρομαντικές αναμνήσεις από τη ζωή και τους έρωτες της Σάντυ, παλιάς πόρνης του λιμανιού, καθώς και μια τέλεια μουσική φόντου, για να δημιουργήσουν όλα ένα μοναδικό συνολικό έργο τέχνης με θέμα τη λαχτάρα του ταξιδιού και την ελευθερία, τον έρωτα, τη λαχτάρα και την επιθυμία.
Αναμφίβολα, ο θεατής μεταφέρεται συνειρμικά στον κόσμο των αισθησιακών στίχων των μεγάλου θαλασσινού ποιητή Νίκου Καββαδία (1919-1975). Η ποίηση του Καββαδία, όπως και άλλα λογοτεχνικά πρότυπα, που ανατρέχουν μέχρι και την ομηρική Οδύσσεια, ήταν άλλωστε και οι πηγές που ενέπνευσαν την Κρανιώτη να ξεκινήσει το φιλόδοξο εγχείρημα της, δημιούργημα εννιά χρόνων. Όμως, για αρκετό καιρό δεν ήταν σίγουρο ποια μορφή θα προσέδιδε η 35χρονη πια νομικός (hic!), πιανίστρια, καλλιτέχνης που εργάζεται με εγκαταστάσεις και βίντεο, και προ πάντων φωτογράφος, στην καλλιτεχνική αυτή αναμέτρηση με μια τόσο απαιτητική θεματική. Στην αρχή ταξίδευε απλά με την φωτογραφική της κάμερα σε διάφορα λιμάνια της Μεσογείου για να μιλήσει με γυναίκες ναυτικών για μια ζωή που σφραγίζεται από τη μοναξιά. Στη διάρκεια αυτών των συνομιλιών έγινε λόγος και για εκείνες «τις άλλες γυναίκες», πόρνες συνήθως, που περιμένουν τους ναυτικούς σε μακρινά, εξωτικά λιμάνια, για να ζήσουν μαζί τους τη ψευδαίσθηση της ευτυχίας του έρωτα. Με τη βοήθεια μιας υποτροφίας από το γαλλικό κράτος η Κρανιώτη ταξίδεψε το 2009 στη Βραζιλία, ώστε να γνωρίσει από κοντά αυτές τις «άλλες γυναίκες», για να ερευνήσει τι είναι στην ουσία αυτό που στοιχειοθετεί αυτές τις ιδιόρρυθμες «ερωτικές ιστορίες» μεταξύ των μεσογειακών ή Ελλήνων ναυτικών και των λατινοαμερικανών ιερόδουλων. «Με υποδέχτηκαν με ανοικτές αγκάλες», εξομολογείται η Κρανιώτη σε μια συνέντευξη στο πλαίσιο της Μπερλινάλε, «γιατί ήθελαν αν δουν πώς είναι η Ελληνίδα γυναίκα. Τους Έλληνες άντρες τους γνώριζαν αρκετά έτσι και αλλιώς». Η ιστορία όμως δεν τελειώνει εδώ: Επιστρέφοντας από τη Βραζιλία η Κρανιώτη παίρνει μάλιστα την απόφαση να μπαρκάρει η ίδια. Δώδεκα φορές ανέβηκε σε μεγάλα εμπορικά πλοία και τάνκερ [επί το πλείστον Ελλήνων εφοπλιστών, σημ. του συγγρ.], ταξιδεύοντας στα πέλαγα μοναδική γυναίκα σε ένα κόσμο αμιγώς ανδροκρατούμενο, από την Αρκτική μέχρι τα Στενά του Μαγγελάνου, σε 16 μήνες συνολικά 20 χώρες. Σε κάποιο σημείο η φωτογραφική κάμερα αντικαταστάθηκε από κινηματογραφική, η οποία θα έμπαινε τώρα σε διαρκή χρήση. Τελικά το κινηματογραφικό υλικό που συγκεντρώθηκε υπερέβαινε τις 450 ώρες. Χάρη στην πολύμηνη και κοπιώδη εργασία του υπεύθυνου για το μοντάζ Γιώργου Λαμπρινού, Έλληνα που ζει επίσης στη Γαλλία, απέμειναν τελικά 73 – και πολύ σύντομα – λεπτά. Μεταξύ αυτών η αλησμόνητη σκηνή με την 70χρονη Σάντυ, την παλιά πόρνη από το Βαλπαραΐσο, λιμάνι της Χιλής στον Ειρηνικό, που κάτω από το ήχο του παγκόσμια γνωστού τραγουδιού «Τα παιδιά του Πειραιά» από την κλασσική ταινία του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή», σαν ενσάρκωση της πόρνης του λιμανιού Ίλια, ή ακόμη σαν άλλη Μαντάμ Ορτάνς από τον «Αλέξη Ζορμπά» του Κακογιάννη, ψαχουλεύει με ένα είδος έκστασης μπροστά στο φακό το γυμνό της σώμα, αναζητώντας τα ίχνη των παλιών ένθερμων και δασύτριχων Ελλήνων εραστών της.
_________________________________________________________________
Το αξιόλογο και αξιοθέατο κινηματογραφικό ντεμπούτο της Ευαγγελίας Κρανιώτη αποτέλεσε την αφορμή να συναντήσουμε την σκηνοθέτιδα στο πλαίσιο της Μπερλινάλε και να συζητήσουμε μαζί της. Ακολουθεί περίληψη των σημαντικότερων δηλώσεών της:
[…] Εγώ είμαι εικαστικός, έχω ασχοληθεί με οτιδήποτε έχει να κάνει με την εικόνα, η φωτογραφία ήταν μία από τις διαστάσεις… Οπότε τα media είναι μια πληθώρα, απλά τυχαίνει να αγαπώ πολύ τη φωτογραφία και να κάνω αρκετά φωτογραφία και να έχω βραβευτεί πολύ για τη φωτογραφία… Εμένα η φωτογραφία πολλές φορές με κουράζει λόγω του… Αυτό που την χαρακτηρίζει, να αποτυπώνει τα στιγμιότυπα, είναι κάτι που με κόβει από μια ροή που βρήκα στον κινηματογράφο ή στην εικόνα σε κίνηση […]
[…] Ζώντας μακριά από την Ελλάδα είχα κρατήσει την επαφή μέσω της θάλασσας, την εικόνα της θάλασσας ή διαβάσματα σχετικά. Ήταν κάτι με το οποίο μπορούσα να ταυτιστώ, θεωρούσα δηλαδή ότι ήταν πολύ δικό μου αυτό το στοιχείο. […] αλλά μετά σε πολύ προσωπικό επίπεδο εγώ η ίδια είχα πολύ επηρεαστεί από τα διαβάσματά μου, και ένα από αυτά είναι ο Καββαδίας, ένα άλλο ο Μποντλέρ… Και αποφάσισα να δω αν αυτά τα διαβάσματα μπορούν να αναμετρηθούν με την πραγματικότητα, αν κάπου αυτά όλα που διάβασα γίνονται. Και επίσης είχα δημιουργήσει την πεποίθηση στο νου μου ότι για να αξίζει η ζωή κανείς πρέπει να ζήσει έτσι, μ’ αυτό τον τρόπο: Συνεχώς σε μια κίνηση, ταξιδεύοντας, φεύγοντας, επιστρέφοντας για να ξαναφύγει και όλα αυτά… Για μένα αυτή η συνεχής κίνηση ήταν κάτι που, ίσως το μόνο που άξιζε. Θα ήθελα τέλος πάντων να το ζήσω, και με κάποια αφορμή, όχι απλά έτσι να το κάνω. Αυτό το πρότζεκτ μου έδωσε την κατάλληλη αφορμή για να το κάνω […].
[…] Αρχικά ήθελα ουσιαστικά να κάνω ένα βιβλίο, ένα βιβλίο για τη Μεσόγειο. Ήθελα να γνωρίσω ανθρώπους της θάλασσας, της Μεσογείου. Το έκανα. Και άρχισα να συναντάω, να φωτογραφίζω, άρχισα να ζωγραφίζω πάνω στις ιστορίες που μου λέγανε. Και σιγά-σιγά κατάλαβα, δε με ενδιαφέρει απαραίτητα η Μεσόγειος σαν χώρος, αλλά με ενδιαφέρουν οι ιστορίες των ανθρώπων που, ορμώμενοι από τη Μεσόγειο, ζουν την απόσταση. Η απόσταση ήταν το ζητούμενο, πώς χειρίζονται τη σχέση τους με τη Μεσόγειο, με τη πατρίδα που είναι στη Μεσόγειο. Πώς αλλάζει αυτό μέσα τους, και πως αλλάζει η σχέση τους με τη γλώσσα, με τους ανθρώπους, με τον τόπο. Αυτό ήθελα να εξερευνήσω, και αυτό το κατάλαβα όταν άρχισα να μιλάω με τις γυναίκες των ναυτικών βασικά […].
[…] Πήγα Ελλάδα, Νότιο Γαλλία και Κάτω Ιταλία. Eκεί αποφάσισα πως θέλω να γνωρίσω και τις άλλες γυναίκες, να δω τι λένε και εκείνες… Και τότε βρέθηκα στη Βραζιλία. Για να κάνω έρευνα πάνω στους έρωτες και τις ιστορίες αγάπης των ναυτικών της Μεσογείου με τις γυναίκες της Λατινικής Αμερικής. Και εκεί πέρα το πρότζεκτ προχώρησε σ’ ένα τελείως άλλο επίπεδο, όπου και άρχισα ουσιαστικά να κινηματογραφώ συνειδητά […].
[…] Ήταν δηλαδή μια συγκεκριμένη κατηγορία πελατών. Λόγω των συνθηκών υπήρχε μια τρυφερότητα, υπήρχε μια επιθυμία, μια ανάγκη, για την οποία κανένας δεν ντρεπόταν να μιλήσει […].
[…] Δε μ’ ενδιέφερε να κάνω ένα πρότζεκτ πάνω στη μιζέρια των ανθρώπων. […]
Αλλά απλά, αυτό που μ’ ενδιέφερε ήταν το ενδεχόμενο, μέσα σ’ όλη αυτή την κατάσταση, μέσα σ’ αυτό το περιθώριο, να υπάρχει και ευτυχία. Αν υπήρχε, τέλος πάντων, ήθελα να τη βρω, να τη χαρτογραφήσω. Γι’ αυτό και τράβαγα οτιδήποτε, και συνέχιζα να ψάχνω μαρτυρίες ανθρώπων που θα διακρίνονταν έτσι από μια πιο φιλοσοφική στάση απέναντι σ’ όλα αυτά… Δεν ήθελα να κάνω ένα αντικειμενικό ρεπορτάζ, σε καμία περίπτωση. Εγώ ήθελα να κάνω ένα ρεπορτάζ για τις φαντασιώσεις ορισμένων ανθρώπων που συνάντησα […].
Στο πλαίσιο του 17ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που έληξε στις 22.3.2015, το Exotica, Erotica, Etc. προβλήθηκε για πρώτη φορά και στην Ελλάδα.
Exotica, Erotica, Etc. Γαλλία 2015, 73 λεπτά
Παραγωγή: Aurora Films, Παρίσι
Σκηνοθεσία, Σενάριο, Κάμερα: Ευαγγελία Κρανιώτη
Μοντάζ: Γιώργος Λαμπρινός
