γράφει η Λέλη Μπέη (*)
Κάθε νέο βιβλίο του Δημήτριου Γιατρομανωλάκη είναι μία πνευματική όαση, τόσο για επιστημονικές κοινότητες στο εξωτερικό όσο και για το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό: με σπάνια διεπιστημονικότητα και με αφοπλιστικές αρετές γραφής που πολύ δύσκολα συναντά κανείς σε έργα επιστημόνων, το βιβλίο Πολιτικές Μυθογένεσης του Γιατρομανωλάκη που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τον Ίκαρο έχει όλα τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τον διεθνούς κύρους αυτόν μελετητή των Η.Π.Α. Ακόμη καλύτερα: το συγκεκριμένο βιβλίο που κυκλοφορεί εν μέσω πανδημίας έρχεται να δώσει δύναμη στη σκέψη όχι μόνο όσων ασχολούνται με, ή ενδιαφέρονται για, την τέχνη και την πολιτική του πολιτισμού, αλλά και όσων θέλουν να διαβάσουν για μία εν πολλοίς άγνωστη, ριζοσπαστική στάση Ευρωπαίων στοχαστών και καλλιτεχνών απέναντι στο «μεγαλείο» της κλασικής Ελλάδας. Ανάμεσα σε άλλες έντονα αρνητικές απόψεις στοχαστών και συγγραφέων της πρωτοπορίας του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα για τον κλασικό ελληνικό πολιτισμό, διαβάζουμε στην αρχή του βιβλίου τα εξής: «Ήδη τo 1909 o Φιλίππο Τομμάσο Μαρινέττι, ο ιδρυτής του φουτουρισμού, στο μανιφέστο του κινήματος αυτού αλλά και λίγα χρόνια αργότερα στο κείμενό του «Αυτό το φουτουριστικό έτος» κήρυττε τον πόλεμο ενάντια σε όλα τα προπύργια και σύμβολα του παραδοσιακού ανθρωπισμού: ‘διπλωμάτες, καθηγητές Πανεπιστημίου, φιλοσόφους, αρχαιολόγους, τους κριτικούς, τις πολιτιστικές εμμονές, τα αρχαία ελληνικά, τα λατινικά, την ιστορία, την γεροντική μωρία, τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες και την τουριστική βιομηχανία’».Επίσης: «Στην υπερρεαλιστική λίστα του 1931 η οποία περιλαμβάνει συγγραφείς ‘που δεν πρέπει να διαβάζουμε’ αναφέρονται εμφατικά ο Πλάτωνας και ο Βιργίλιος». Άγνωστα ντοκουμέντα χρησιμοποιούνται από τον Γιατρομανωλάκη για να διαφωτισθεί μία συγκλονιστική περίοδος του ευρωπαϊκού πνεύματος, όταν επαναστατικά πρωτοποριακά ρεύματα κινήθηκαν ενάντια σε καθεστηκυίες τάξεις και εδραιωμένες γεωπολιτικές και πολιτισμικές ιεραρχίες, με σκοπό την κατακρήμνιση της υποκρισίας της δυτικοευρωπαϊκής ανθρωπιστικής παράδοσης και τη συμφιλίωση, τρόπον τινά, με την ισχύ των άγριων ενστίκτων του ανθρώπου. Ο Πλάτωνας εξορίζεται, για πολλούς, από την πολιτεία των τεχνών και του στοχασμού.
Μένει για τους εκπροσώπους των διαφορετικών πρωτοποριακών κινημάτων κάτι, έστω μικρό, από τους πολλούς διανοητικούς και καλλιτεχνικούς πειραματισμούς της αρχαίας Ελλάδας, όπως η Ελλάδα εκείνη είχε ανασυντεθεί και εξιδανικευθεί από Γερμανούς, Γάλλους και άλλους Ευρωπαίους εκπροσώπους του πολιτισμού και της πολιτικής κατά τη μεταδιαφωτιστική περίοδο; Αυτό είναι ένα από τα θέματα του συναρπαστικού αυτού βιβλίου που έρχεται σε διάλογο με τον Νίτσε, τον Χάιντεγκερ, ζωγράφους όπως ο Αντρέ Μασσόν, ο Μαξ Ερνστ και ο Σαλβαντόρ Νταλί, με τους προσωκρατικούς στοχαστές και αρχαίους μύθους.
Ο Γιατρομανωλάκης μάς οδηγεί με μοναδική δεινότητα,ωσάν να διηύθυνε μεγάλη κλασική ορχήστρα, σε μονοπάτια ανηφορικά, με σκοπό να δείξει ποιο είναι το μέλλον της επιστήμης και της τέχνης, αν εκείνες ακούσουν τα προτάγματα της διεπισημονικότητας. Οι Πολιτικές Μυθογένεσης, βιβλίο τολμηρό, ιδιοφυές, που προσομοιάζει με ορμητικό ποταμό ο οποίος έρχεται για να ταράξει ανελέητα την πνευματική και κοινωνική αποτελμάτωση της εποχής μας, αλλά και που, όταν τελειώσει η ορμή στο τέλος της ανάγνωσης, μας προκαλεί να συνδημιουργήσουμε. Ο Γιατρομανωλάκης, στενός πνευματικός συγγενής του Κοραή, του Καστοριάδη και του Ξενάκη, ισχυρός διανοητής και πρωτοποριακή μορφή στην επιστήμη, θα συνεχίζει να μας απασχολεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό τα επόμενα χρόνια.
(*) η Λέλη Μπέη είναι ποιήτρια. Τελευταία της ποιητική συλλογή “Η καπνισμένη Μητρόπολη” , Ίκαρος