Εσύ τι λες το πιο πολύτιμο πως είναι στην εικονογράφηση; (της Μαρίζας Ντεκάστρο)

0
1084

 

 

της Μαρίζας Ντεκάστρο

 

Είναι γεγονός πως μία καλογραμμένη παιδική ιστορία οδηγεί σε ενδιαφέρουσα εικονογράφηση. Είναι γεγονός ότι μία ιστορία χωρίς έμπνευση οδηγεί σε μια εξίσου ανέμπνευστη  εικονογράφηση. Σπάνια η εικονογράφηση παίρνει το πάνω χέρι, συμβαίνει όμως κι αυτό.

Είναι γεγονός επίσης, ότι όπως οι συγγραφείς έχουν το στιλ τους, το ίδιο και οι εικονογράφοι που το διατηρούν και το εξελίσσουν κρατώντας την αναγνωρισιμότητά τους. Ή το στιλ γίνεται μανιέρα, που σημαίνει αέναη επανάληψη μοτίβων και τεχνοτροπιών: υφές από έτοιμα patterns ή φτιαγμένα επί τούτου για φόντα, κολλάζ από γραμμένες σελίδες, κεντήματα και υφάσματα, κορδέλες και πτυχώσεις, στάσεις σώματος και μάτια τεράστια, ασυνήθιστες προοπτικές και άλλα πολλά.

Πριν χρόνια μου έγινε η παρατήρηση ότι στην τέχνη δεν υπάρχει παρθενογένεση. Επειδή όμως το ίντερνετ έφερε ό,τι ποθούμε στις οθόνες μας, λίγο από δω και λίγο από κει, ο συστηματικός αναγνώστης αναγνωρίζει τα δάνεια και την νεότερη προσαρμογή τους, η οποία μεταφράζεται σε τάση και μόδα.

Κατά γενική συμφωνία, δουλειά του εικονογράφου είναι να δώσει μορφή και υπόσταση στις λέξεις. Καλείται δηλαδή να οπτικοποιήσει τα άυλα και τα άρρητα. Οι τυπωμένες λέξεις είναι άυλες και ταυτόχρονα συγκεκριμένες αφού περιγράφουν/αφηγούνται και μπορούν να παράγουν εικόνες στο χαρτί. Τα άρρητα αφορούν και πάλι λέξεις, τις ανύπαρκτες αυτή τη φορά, που δεν γράφονται αλλά ενυπάρχουν σε κάθε γραπτό. Είναι οι λέξεις των ιδεών και των σκέψεων που κατοικούν στο μυαλό του συγγραφέα και ταυτόχρονα μέσα στην ιστορία του. Κι εδώ βρίσκεται η δυσκολία και η τέχνη, η ευαισθησία και η σε βάθος ανάγνωση του εικαστικού συν-δημιουργού του βιβλίου ο οποίος θα αποτυπώσει τα άυλα και τα άρρητα και θα τα μετατρέψει σε εικόνες. Ο εικονογράφος θα φανταστεί όσα του γεννήθηκαν από την ανάγνωσή του κειμένου και θα τα εμφανίσει στις εικόνες. Αυτές οι νέες εικόνες, που για να γίνουν επιβάλλουν την κατάδυση του καλλιτέχνη στο κείμενο, είναι εκείνες που στο τέλος αφήνουν το αποτύπωμα του εικονογράφου στις σελίδες.

Μία ενδιαφέρουσα εικονογράφηση είναι ακριβώς αυτό: η διπλή ανάγνωση από τους συν-δημιουργούς, η οποία πυροδοτεί με τη σειρά της νέες αναγνώσεις της ιστορίας. Αυτό ψάχνω ως αναγνώστρια στις εικόνες.

*****

Το Εσύ τι λες το πιο πολύτιμο πως είναι; είναι ένα λογοτεχνικό παραμύθι της Λιλής Λαμπρέλλη που φέρνει τους αναγνώστες κοντά στη σοφία των προγόνων του, των λαϊκών παραμυθιών. Η συγγραφέας, αφηγήτρια και βαθιά γνώστρια των λαϊκών παραμυθιών, δεν μπορούσε παρά να γράψει ένα παραμύθι με λόγο απέριττο και συμπυκνωμένο. Στο παραμύθι, ένας ασβός ψάχνει να βρει το πιο πολύτιμο. Για να το βρει περιπλανάται και ρωτάει. Του λέει η πέτρα: Να είσαι ελαφρύς και να πετάς. Ο ποιητής: Οι λέξεις γίνονται καρφιά και πληγώνουν. Τα αποδημητικά πουλιά: Να έχεις πατρίδα και σπίτι να γυρίσεις. Το δέντρο: Να ταξιδεύεις. Η πεταλούδα: Να είσαι βαρύς και ν’ αντέχεις. Ο ασβός θα πάρει απαντήσεις στην απλοϊκή του ερώτηση, όμως οι απαντήσεις θέλουν σκέψη ώστε η αναζήτηση του πιο πολύτιμου- του δικού του, της συγγραφέως και εν τέλει του δικού μας- να γίνει πραγματικότητα. Το κάνει η εικονογράφηση.

Σχολιάζω τα δυο στοιχεία που κάνουν την εικονογράφηση του βιβλίου πλούσια σε σημασίες και γι’ αυτό τον λόγο εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Ελάχιστες φορές είχα την τύχη να παρακολουθήσω πολύ στενά την πορεία εικονογράφησης ενός παιδικού βιβλίου, να ακούσω τον καλλιτέχνη να εξωτερικεύει τις σκέψεις που γεννήθηκαν από την ανάγνωση του βιβλίου πάνω στο οποίο δουλεύει και να δω με προσχέδια και δοκιμές πώς παρεμβαίνει και πώς συνταιριάζει και αποδίδει με εικόνες τις προσωπικές του ιδέες το κείμενο.

Η Κέλλυ Ματαθία -Κόβο ζωγράφισε τις συναντήσεις του ασβού με πράγματα και πρόσωπα και αποτύπωσε τη διαδρομή του με τελίτσες που οδηγούν στην επόμενη σελίδα και την επόμενη συνάντηση. Οι τελίτσες διαγράφουν την πορεία του ήρωα, του ασβού εν προκειμένω, για να βρει απαντήσεις στο ερώτημά του και το δαχτυλάκι του μικρού αναγνώστη την ακολουθεί ενστικτωδώς για να μάθει το παρακάτω.

Η σήμανση των διαδρομών πολλών παραμυθιακών ηρώων είναι ένα από τα μοτίβα που  έχουν αποδοθεί και εικονογραφικά, όπως για παράδειγμα στο παραμύθι των Γκριμ Χανς και Γκρέτελ όπου τα ψίχουλα που αφήνουν πίσω τους τα παιδιά θα τα βοηθήσουν να βρουν το δρόμο της επιστροφής. Σε πολλές σημερινές εικονογραφήσεις παρατηρούμε κάτι ανάλογο- μια κλωστή να διατρέχει τις σελίδες, ένα κουβάρι να ξετυλίγεται, πατημασιές, ή ένα άλμπουμ με φωτογραφίες όπως του Ζακομινούς της Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ.

Δεν θα σχολίαζα καν την ιδέα της απεικόνισης της πορείας, αν δεν προχωρούσα την ανάγνωσή μου παραπέρα και αν η παρέμβαση της καλλιτέχνιδας σταματούσε εκεί. Η σύνθεση των δισέλιδων εικόνων δίνουν στο ταξίδι του ασβού περισσότερες σημασίες χάρη στα επιπλέον στοιχεία που περιλαμβάνουν.

Σκέφτομαι, δηλαδή, ότι αφενός η πορεία υπονοεί τους λεπτεπίλεπτους δρόμους και τις άρρητες, πλην αληθινές, διαδρομές ενός μυαλού που στοχάζεται και αναζητά και αφετέρου εμφανίζει τα νοήματα που κρύβονται στις λέξεις της ιστορίας που δεν λέγονται. Πώς; Σε κάθε εικόνα ο ασβός σέρνει ένα κόκκινο καροτσάκι που προχωρώντας το γεμίζει με όσα έχουν σημασία για τη ζωή του μέχρι εκείνη τη στιγμή (ένα παιχνίδι, ένα ζωάκι, μια πέτρα, ένα πουλί, μια φιγούρα παραμυθιού, κ.ά.).

Τελικά, βλέπουμε να αποτυπώνονται στο βιβλίο δυο πορείες: μία πραγματική -του ασβού- και μία νοητική- της εικονογράφου- που υποδηλώνει ότι, όπως ο ασβός, έτσι κι εμείς οι άνθρωποι δεν αποχωριζόμαστε ούτε λεπτό εκείνα τα σταθερά που μας δένουν με την πραγματική ζωή και μας κάνουν αυτό που είμαστε!

 

Καθετί στην εικονογράφηση πρέπει να έχει νόημα. Να εμφανίζεται γιατί υπάρχει λόγος,  όταν δηλαδή συγκεκριμενοποιεί και απεικονίζει ιδέες ενδεχομένως υπαρκτές και κοινές στον καλλιτέχνη και τον συγγραφέα τις οποίες θα ενσταλάξει μελλοντικά στον αναγνώστη.

Διαφορετικά καταλήγουμε στη διακοσμητική.

 

 

Info: Λιλή Λαμπρέλλη,Εσύ τι λες το πιο πολύτιμο πως είναι;,Εικ. Κέλλυ Ματαθία Κόβο,Εκδ. Πατάκη, 2019

Προηγούμενο άρθροSusanne Abbuehl, ο Απρίλιος και η πυξίδα (του Σάκη Παπαδημητρίου)
Επόμενο άρθρο15 non fiction: Από τον παγκόσμιο πόλεμο στην παγκοσμιοποίηση…(του Σπύρου Κακουριώτη)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ