της Αλεξάνδρας Σαμοθράκη
Τι είναι αυτό που ο Τόμας Μανν λιγουρευόταν τρία χρόνια να το πάρει και όταν το πηρε δεν του άρεσε; Ελπίζω να απαντήσατε: το Νόμπελ Λογοτεχνίας, αλλιώς βρείτε να διαβάσετε κάτι άλλο- δεν σας θέλω για αναγνώστες μου- είστε αμόρφωτοι -καθότι το άλλο του άρεσε.
Η πορεία του θεσμού που συμπληρώνει φέτος 121 χρόνια αναζήτησης της καλύτερης λογοτεχνίας ουκ ολίγες φορές έχει υποπέσει σε αστοχίες (για να το πούμε πολιτισμένα), όπως να βραβεύσει τον Peter Handke, αρνητή της γενοκτονίας των Μουσουλμάνων της Βοσνίας ή τον Bob Dylan (ίσως τυπογραφικό ή απωθημένο με τον Ουαλό ποιητή Dylan Thomas) αλλά και ποιοί είμαστε εμείς για να κριτικάρουμε ένα μάτσο υπερηλικούς, συνταξιοδοτημένους Σουηδούς ακαδημαϊκούς; Καλύτεροι είμαστε; Ναι, κύριες και κύριοι, επειδή κανείς ποτέ στις κριτικές επιτροπές των βραβείων του Αναγνώστη, δεν έχει φορέσει σανδάλι με κάλτσα (δεν παίρνω και όρκο για τον Γιάννη Μπασκόζο).
Το γεγονός και μόνο ότι η Σουηδική Ακαδημία εδρεύει στην πατρίδα του ΙΚΕΑ θα έπρεπε να αρκεί για να είναι τουλάχιστον υποψήφιος για Νομπελ Λογοτεχνίας (για να μην πω σίγουρος νικητής) ο Μπαμπινιώτης για το μεγαλόπνοο έργο του «Λεξικό για το Σχολείο και το Γραφείο»: όλες οι λέξεις είναι εκεί, συγκεντρωμένες από τον επιφανή καθηγητή, το μόνο που έχουν να κάνουν οι τεμπέληδες Σουηδοί είναι να τις συνδυάσουν μόνοι τους σε ένα μυθιστόρημα ή άλλο λογοτεχνικό έργο της αρεσκείας τους.
Επειδή όμως Νόμπελ Λογοτεχνίας στην Ελλάδα δεν πρόκειται να ξαναδούμε ούτε με το νέο τηλεσκόπιο της NASA, James Webb, και όχι επειδή οι λογοτέχνες μας δεν είναι αστέρια, αλλά επειδή η Σουηδική Ακαδημία αποφάσισε να λάβει μέρος ενεργά στη συζήτηση-αυτοεκπληρούμενη προφητεία «Γιατί δε μας διαβάζουν στο εξωτερικό», η στήλη θα σας κατατοπίσει εν συντομία για τα φαβορί για να είστε ενήμεροι και να μην αγχώνεστε μέχρι να ανακονωθεί ο νικητής.
Φαβορί
Σάλμαν Ρούσντι (8/1)- Μετά την άνανδρη επιθεση εις βάρος του φέτος το καλοκαίρι στη Νέα Υόρκη, πληθαίνουν οι φωνές πως του αξίζει το Νόμπελ Λογοτεχνίας για την σταθερή στάση του ως προασπιστή της ελευθερίας της έκφρασης. Άλλοι θεωρούν πως ίσως το ονομά του θα άξιζε να βραβευτεί για το πρώιμο αλλά όχι για το πρόσφατο έργο του. Και άλλο Νομπελ στην Αγγλία όμως; Έχει ήδη 8- το πιο πρόσφατο, ο Ishiguro (2017), το πιο άκυρο ο Winston Churchill (ναι, για Nobel Λογοτεχνίας μιλάμε και μην στραβώνετε, please, δεν του το εδωσα εγώ).
Μισέλ Ουελμπεκ (7/1)- Οι λόγοι για τους οποίους δεν πρόκειται να κερδίσει είναι ο εξής ένας: η επιτροπή πέρσι βράβευσε τον μετριοπαθή μουσουλμάνο Abdulrazak Gurnah για τον τρυφερό τρόπο με τον οποίο αποδίδει τη ζωή των μεταναστών- αν βραβεύσει τον ισλαμοφοβικό Ουελμπέκ, θα είναι σα να αναιρεί το περσινό της βραβείο. Επιπροσθέτως, έχετε δει πώς γράφεται το όνομά του με λατινικούς χαρακτήρες; Houllebeque. Δηλαδή για όνομα του Θεού. Βλέποντας τη λίστα με τα φαβορί σε ένα αγγλικό site αναγκάστηκα να τον γκουγκλάρω για να δω ποιος είναι. Και τον κατάλαβα μόνο από τη φάτσα του. Θα το παραδεχτώ σε εσάς. Μου τη σπάει η φάτσα του. Και είναι και Γάλλος.
Annie Ernaux (12/1)- Γαλλίδα δυστυχώς η καημένη, συγγραφέας και ακαδημαϊκός, με κυριότερο προσόν ότι δεν είναι ο Ουελμπεκ. Στο Γεγονός (Μεταιχμιο) που κυκλοφόρησε φέτος στα ελληνικά, επιστρέφει στις τραυματικές εμπειρίες που έζησε στα 23 της, όταν οι εκτρώσεις ήταν παράνομες στη Γαλλία. Καταλαβαίνουν οι δεινόσαυροι της Ακαδημίας πόσο θλιβερά επίκαιρος είναι ο λόγος της; Μάλλον όχι.
Pierre Michon (12/1)- Στο βιβλίο του Βίοι Ελάσσονες (Ινδικτός), περιλαμβάνονται 8 βιογραφίες-αγιογραφίες απλών ανθρώπων που απελευθερώνουν το συγγραφέα από το να μην είναι συγγραφέας. Στο «Ρεμπώ ο Γιος»ο συγγραφέας καταπιάνεται με τη βιογραφία του Ρεμπώ, ενώ στο « Ο Βίος του Ζοζέφ Ρουλέν», με τον Γκόγια. Η Ακαδημία τρελαίνεται για τέτοιου είδους βιβλία. Αλλά επειδή είναι Γάλλος δεν θα πάρει Νόμπελ, ούτε Michon, ούτε ολόκληρον.
Ngũgĩ wa Thiong’o (10/1): Όχι, δεν λιποθύμησα πάνω στο πληκτρολόγιο. Πρόκειται για τον πλέον αναγνωρισμένο Κενυάτη συγγραφέα της εποχής μας που θεωρείται η αντιπροσωπευτικότερη φωνή της Αφρικής. Μετά την εμπορική επιτυχία του θεατρικού του έργου του Θα Παντρευτώ Όποτε Θέλω, που πραγματευόταν την αποικιοκρατία, τη φτώχεια, τις παραδόσεις, το μοντέρνο τρόπο ζωής η κυβέρνηση το κατέβασε άρον άρον και τον φιλοξένησε (μαζί με τον συνεργάτη του) μετά πολλών τιμών στις εγκαταστάσεις της για έναν ολόκληρο χρόνο με αποτέλεσμα ο Ngũgĩ wa Thiong’o (διαβάζεται Νγκούγκι γουά Θιόνγκο) να αυτοεξοριστεί αφού απελευθερώθηκε στις ΗΠΑ όπου έχει διδάξει σε διάφορα εξέχοντα πανεπιστήμια (California, Yale, New York City). Φημολογείται πως θα πάρει Νόμπελ εδώ και χρόνια. Γιατί δεν τον ξέρετε; Είναι ελάχιστα μεταφρασμένος στα Ελληνικά (Πέταλα από αίμα, Καστανιώτης)- ο καλύτερος συγγραφέας μιας Ηπείρου. Είναι επειδή δε μας διαβάζουν στο εξωτερικό, ενώ εμείς διψάμε να ακούσουμε πληθώρα ξένων φωνών.
Stephen King (10/1):Ναι, ο μπαμπάς του τρομακτικού κλόουν. Μου αρέσει δεν θα το αρνηθώ αλλά τι κάνει σε αυτή τη λίστα; Ούτε ο ίδιος δεν ξέρει.
Haruki Murakami ( 14/1): Η Ακαδημία πολεμάει να διορθώσει τα λάθη της και ένα από αυτά είναι ο χαμηλός αριθμός βραβευμένων από την Ασία. «Α πάρει Νόμπελ ο Μουρακάμι, θα πάρω το αεροπλάνο για Ιαπωνία, θα κλέψω τα κοντομάνια μπλουζάκια του και θα τα φάω ένα ένα κλαίγοντας» δηλώνει ο Alex Shepard του New Republic σε κομμάτι του για τα Νόμπελ «Σας παρακαλώ, μην το δώσετε στον Μουρακάμι». Τι άλλο να προσθέσω εγώ;
Αουτσάιντερ
Can Xue (25/1): Εκ Κίνας ορμώμενη, avant guard πειραματίστρια της μικρής φόρμας, λογοτεχνική κριτικός, γνωστή στο Δυτικό Κόσμο για το αυτο-βιογραφικό της Μια Καλοκαιρινή Μέρα στον Όμορφο Νότο όπου περιγράφει τις φρικαλεότητες της πείνας- το θάνατο της γιαγιάς της από οίδημα και τη δική της φυματίωση όσο η οικογένεια της αναγκαζόταν να τρώει τα μάλλινα ρούχα στο σπίτι για να επιβιώσει. Δε νομίζω πως οι Σουηδοί μπορούν να ανεχθούν κάποιον που γράφει σαν να έχει πάθει ντελίριο λόγω υπερβολικής δόσης και, ακόμη χειρότερα, θα μπορούσε να τους φάει τα πουλόβερ. Σόρυ.
Don DeLillo ( 20/1): Μετά το μπαράζ αρνητικών κριτικών που πήρε το τελευταίο του βιβλίο (Σιωπή), ο μόνος λόγος που το όνομα του ακούγεται φαντάζομαι είναι από σαδισμό. Όπως ο Philip Roth, πήγαινε, επί χρόνια, την ημέρα που ανακοινώνονται τα βραβεία στον ατζέντη του και περίμενε το τηλεφώνημα που ποτέ δεν ήρθε, ίσως και ο DeLillo να κοιτάει το τηλέφωνο του την Πέμπτη το πρωί, και το μόνο που να παίρνει για απάντηση να είναι ο τίτλος του τελευταίου του βιβλίου.
Χαβιέ Μαρίας ( 20/1): Σε αντίθεση με τον Σάλμαν Ρούσντι που ούτε να πεθάνει δεν κατάφερε, ο Μαρίας ήδη μας άφησε χρόνους το Σεπτέμβριο ξαφνικά, υποβλητικά και σοκαριστικά, όπως έγραφε. Πολυαγαπημένος Ισπανός συγγραφέας (δημοφιλής και στην Ελλάδα), με το σπάνιο ταλέντο να μετατρέπει το πώς άδειαζε τον κάδο των σκουπιδιών του σε οικεία σε όλους μας,φιλοσοφική αναζήτηση για το χαμένο χρόνο, (Όλες οι Ψυχές). Υπάρχει και τραγούδι, νομίζω του Τερλέγκα: «Ποντάρει ψόφιο άλογο και βγαίνει κερδισμένος.» Δε νομίζω να το πάρει, αν και η πλεοψηφία των μελών της Ακαδημίας ηλικιακά θα μπορούσε να του το δώσει σύντομα ιδιοχείρως.
Χίλαρι Μαντελ (33/1): Παρατηρήστε εδώ πως η επίσης πρόσφατα εκλειπούσα κάτοχος διπλού Booker, έχει χαμηλότερες πιθανότητες επειδή είναι γυναίκα και Αγγλίδα. Ορισμένα πράγματα δεν διορθώνονται ούτε μετά θάνατον.
Gerald Murnane (25/1): Σύμφωνα με τους New York Times «ο σπουδαιότερος εν ζωή αγγλόφωνος συγγραφέας που δεν ξέρετε ότι υπάρχει». Από αυτό και μόνο, μπορείτε να συμπεράνετε με ασφάλεια ότι πρόκειται περί Αυστραλού. Γνωστότερος για το βιβλίο του Οι Πεδιάδες και αρκετά αναγνωρισμένος εκτός Αυστραλίας στις ΗΠΑ και τη Σουηδία, πρόκειται για μια σοβαρή υποψηφιότητα. Άρα σιγά μην το πάρει.
Homero Aridjis( 25/1): Μικρασιατικής καταγωγής και γεννημένος στο Μεξικό, διπλωμάτης, πρόεδρος του PEN, προασπιστής του περιβάλλοντος και των μεταναστών πριν γίνουν μόδα, σοβαρός, μετρημένος και λυρικότατος, άνετα θα μπορούσε να βραβευτεί αν η Ακαδημία δεν περνούσε κρίση ταυτότητας.
Milan Kundera (50/1): Δεν χρειάζεται συστάσεις και απ’ότι φαίνεται στα προγνωστικά, ούτε και Νόμπελ.
Xi Xi ( 33/1): Γεννηθείσα στη Σανγκάη το ‘37 και μεγαλωμένη στο Hong Kong, πολυγραφότατη και πολυβραβευμένη. Εντάξει και Ασιάτισσα και γυναίκα και γριά, νομίζω η Ακαδημία μπορεί να νομίζει ότι μεταλλάχτηκε από άνδρο υπερηλίκων, λευκών, σοβαροφανών ανδρών σε μαγικό σπήλαιο μοντέρνων, μετα-αποικιοκρατικών άφυλων νεράιδων αλλά μην το παρακάνουμε κιόλας.
Το πιθανότερο είναι να βραβευτεί κανένας Σκανδιναβός γιατί η αχαριστία της υφηλίου προς το θεσμού σημαίνει ότι πλέον δεν μας αξίζει.
(*) Το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας ανακοινώνεται το μεσημέρι της Πέμπτης 6 Οκτωβρίου.
Απόλυτα εύστοχο, κατατοπιστικο και συνάμα ξεκαρδιστικο!