Έντομα… μπλιάχ;   (της Μαρίζας Ντεκάστρο)

της Μαρίζας Ντεκάστρο

Περπατώντας στα προάστια του Λίσταλ, της μικρής ελβετικής πόλης που κάθε τόσο με φιλοξενεί, είδα πολλά ενδιαφέροντα στις αυλές των σπιτιών, όπως πορτάκια στους φράχτες για να μπαινοβγαίνουν οι σκαντζόχοιροι και τα σκιουράκια, αφού ήμασταν δίπλα στο δάσος, και παντού σπιτάκια με τροφή για τα πουλιά.

Είδα και κάτι «εγκαταστάσεις» που έμοιαζαν με γλυπτά από φλούδες, ξυλαράκια, βρύα, φελλούς, ξερά φύλλα και χορτάρια, χούμο, όλα σε μια κάθετη σύνθεση βαλμένη μέσα σε ξύλινα ή μεταλλικά κουτιά, τσιμεντόλιθους, ρόδες παλιών ποδηλάτων, ό,τι φαντάστηκε ο καθένας. Αναρωτήθηκα: Μα, τόσοι πολλοί σ’ αυτό το μέρος έχουν καλλιτεχνικές ανησυχίες ώστε να στολίζουν στην αυλή τους με τέτοια γλυπτά και μάλιστα να τα κατασκευάζουν οι ίδιοι;

Η απορία λύθηκε πολύ γρήγορα: δεν ήταν γλυπτά, όπως νόμισα, ήταν ξενοδοχεία για έντομα! Δηλαδή; Δομές φιλοξενίας! Καταφύγια για να γεννούν τα έντομα τα αυγά τους, να προστατεύονται από τη βροχή, να μην κινδυνεύουν από ανθρώπους, πουλιά, ποντίκια, κ.ά.

Και ποιοι τα κατοικούν; Μερικά από τα ζουζούνια του εντομολογικού αλφαβητάριου της Δήμητρας Κολλιάκου.

Μήπως λοιπόν να γίνουμε εντομολόγοι μέσα από τη λογοτεχνία, όπως το σκέφτηκε η πεζογράφος;

Στο Αλφαβητάρι εντόμων, μας μεταφέρει τα λόγια ενός παραγνωρισμένου Αμερικανού, ερασιτέχνη παρατηρητή και λάτρη εντόμων, αυτόν το γοητευτικό τομέα της φυσικής ιστορίας, και τον συνδέει με ιστορίες βγαλμένες από τον δικό της ψυχισμό. Τα έντομα είναι κοντά μας και της γέννησαν συναισθήματα εισβάλλοντας στις σκέψεις και τις αναζητήσεις της, συνδέθηκαν με απόψεις και σχόλια, ήταν κρυφά παρόντα σε περιστατικά και καταστάσεις που έζησε. Τα έντομα μεταμορφώνονται -παίρνουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά;- και έτσι μπόρεσε η πεζογράφος να συνομιλήσει μαζί τους. Οι παραξενιές τους, οι συνήθειες, η ψυχολογία τους, αν μπορούμε να το πούμε κι έτσι, η φυσιολογία τους άγγιξαν τα ανθρώπινα.

Αράχνη-υπομονή και δημιουργία (σελ. 29), σφήκα –νύμφη και αυτοκτονική βασίλισσα (σελ. 37), πασχαλίτσα- ντεκόρ στον τοίχο (σελ. 247), δροσόφιλα- λογιών λογιών μύγες ενοχλητικές (σελ. 305), σκαθάρι- χειρώνακτας, αχθοφόρος, γλύπτης (σελ. 391).

Τα ζουζούνια, μικρούτσικα πλάσματα δίπλα σ’ εμάς τους γίγαντες, έχουν δικές τους κοινωνίες, λένε ιστορίες και μύθους, μιλούν για το σώμα τους, τα φιλικά προστατεύουν δέντρα και φυτά, συνομιλούν μεταξύ τους.

Το μεγάλο βιβλίο των ζουζουνιών είναι παιχνιδιάρικο βιβλίο χάρη στην ζωηρή εικονογράφηση, τις σπιρτόζες πληροφορίες για τη ζωή και τις συνήθειες των εντόμων, και λύνουν πολλές απορίες των παιδιών, ενώ κάπου στο τέλος μας λέει πώς να κατασκευάσουμε ξενοδοχείο για μέλισσες και κατασκήνωση για μαμούνια. Οι τελευταίες σελίδες είναι αυτές που κάνουν τη διαφορά γιατί τις διάβασα σαν μια προσπάθεια να ξεφοβηθούμε τα έντομα και να καταλάβουμε ότι δεν είναι… μπλιαχ! Δεν είναι μόνο χρήσιμα για την τροφική αλυσίδα, αλλά και για την ισορροπία της φύσης.

Όσο και να προσπαθούμε να τα εξοντώσουμε, έχουν τεράστια αντοχή και τα βρίσκουμε συνέχεια μπροστά μας.

Δεν χρειάζεται λοιπόν υψηλή φιλοσοφία για να καταλάβει κανείς με πόσους τρόπους αναπτύσσεται η οικολογική συνείδηση με βιβλία σαν κι αυτό που οδηγεί σε οικολογικές πρακτικές.

Ας θυμηθούμε και το Μαμούν (Μικρή Σελήνη, 2020), τον ασκημότατο εντομόμορφο Ξου που με τον τρόπο του δείχνει τον δρόμο για την υποδοχή του διαφορετικού (πλασμάτων και ανθρώπων).

INFO

Δήμητρα Κολλιάκου, Αλφαβητάρι εντόμων, Εκδ. Πατάκη, 2018

Βρες το εδώ

Yuval Zommer, Το μεγάλο βιβλίο των ζουζουνιών,Μτφρ. Ηλιάνα Αγγελή,Εκδ. Κλειδάριθμος, 2020