Ένας λιγότερος αρραγής Χριστιανόπουλος (του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου)

0
1258
Φωτο Αρις Γεωργίου, δεκαετία του 90, στο σπίτι του Ν.Χριστιανόπουλου

 

         

του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.

 

Ξεφυλλίζω το κομψό βιβλιαράκι του Παναγιώτη Σ. Πίστα Μια άλλη ματιά στην πρόζα και την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Γράφημα της Θεσσαλονίκης, και σκέφτομαι πόσο ωραία και πόσο διακριτικά μπορεί να ανατρέψει κανείς κριτικές παραδοχές που έχουν καθιερωθεί με την πάροδο του χρόνου και μοιάζουν σήμερα αμετακίνητες – και τούτο, χωρίς να χρειαστεί να ανεβάσει ούτε μία φορά τον τόνο της φωνής του, αλλά και δίχως επίσης να οδηγήσει ποτέ, είτε τον εαυτό του είτε τον αναγνώστη, σε οποιοδήποτε είδος καταναγκασμού ή πολεμικού μετώπου.

Η κριτική έχει τη δυνατότητα να πηγαίνει στα βαθιά και να ανοίγει ρωγμές σε ένα συμπαγές και αρραγές σώμα, αποφεύγοντας το νυστέρι και τις εγκάρσιες τομές. Και τούτο όχι για να τιμήσει και να εξάρει γενικώς το ήθος του λόγου της, αλλά επειδή έτσι είναι πιθανότερο να κατανοήσει εναργέστερα όσα διαβάζει και όσα θέλει να εξηγήσει. Ο Πίστας το έχει δείξει κατ’ επανάληψη αυτό στις φιλολογικές μελέτες και τις κριτικές του και το αποδεικνύει εκ νέου στις δύο αναλύσεις που εντάσσει στο βιβλίο του για τον Χριστιανόπουλο (η μια αδημοσίευτη μέχρι τώρα).

Ο κοινός τόπος για την πεζογραφία του Χριστιανόπουλου είναι πως υπηρετεί έναν απερίσπαστο ρεαλισμό, που έχει απαρνηθεί εξ αρχής το οποιοδήποτε νεωτερικό στοιχείο. Αν όμως, τα πράγματα έχουν όντως κατ’ αυτόν τον τρόπο, τότε τι ακριβώς θα κάνουμε με κάποιες ατίθασες παραμέτρους, όπως η δραματική εκφορά του λόγου και οι δραματικοί μονόλογοι ή η ειρωνεία,  η σάτιρα, οι αναχρονισμοί, οι απόκρυφοι ποιητικοί τόνοι και οι επάλληλες συστοιχίες παρόντος και παρελθόντος; Κι αν κανένα από αυτά τα δεδομένα δεν οδηγεί τα πεζά του Χριστιανόπουλου στον μοντερνισμό (όντως  δεν επαρκούν), από τη στιγμή που διαπιστώνουμε την ύπαρξη και τη λειτουργία τους, μήπως θα ήταν προτιμότερο να φροντίσουμε να τα βάλουμε και σε έναν λιγότερο απλοποιημένο και ενιαίο λογαριασμό;

Να πάμε και στην ποίηση του Χριστιανόπουλου; Ο κοινός τόπος εκεί λέει πως στην ποιητική του φωνή κυριαρχούν η ακραία λιτή και απογυμνωμένη έκφραση και η διαρρήδην κατάργηση της αισθηματολογίας και της αισθηματικότητας – κάτι σαν καταστατική αποκήρυξη της λυρικής παράδοσης. Κι αν, για να αντιστρέψουμε πάλι τη ροή, ο λυρισμός επιβιώνει, έστω με ηπιότερες μορφές, στα ποιήματα του Χριστιανόπουλου; Κι αν τον συναντήσουμε πιο επίμονο σε παλαιότερες εκδοχές τους, και με ένα ίσως αμεσότερο συγκινησιακό αποτέλεσμα; Κι αν επιπροσθέτως, για να προχωρήσουμε και στο άλλο σκέλος, η αισθηματολογία και η αισθηματικότητα δεν έχουν παραμεριστεί πέρα για πέρα, κι εκτρέφουν με τη σειρά τους έναν αφανή λυρισμό; Τότε, για άλλη μια φορά, θα πρέπει να σκάψουμε έναν πλατύτερο δρόμο και δίχως να απομακρυνθούμε από την απογυμνωμένη έκφραση να περιορίσουμε κάπως την ισχύ της εμβέλειάς της.

Νομίζω πως τώρα καταλαβαίνουμε καλύτερα τι σημαίνει για τον Πίστα κριτική ανατροπή: όχι υπέρβαση κατ’ ανάγκην καθεστώτος και παραδείγματος, αλλά πολλαπλασιασμός, εμπλουτισμός και διεύρυνση της βάσης του. Κι αν η ρωγμή δεν είναι ριζική, μια κι αφήσαμε κάθε νυστέρι στην άκρη, δεν πειράζει: πρώτα γιατί δεν χρειάζεται όλες οι ρωγμές να είναι ριζικές, πολλώ δε μάλλον αν δεν συμφωνούν με τη λογοτεχνική πραγματικότητα, και δεύτερο επειδή και με το μικρό τους άνοιγμα δεν παύουν να ακονίζουν και να οξύνουν την ευαισθησία το κριτικού, εκλεπτύνοντας τα μάλα και τη γλώσσα του.

 

Παναγιώτης Σ. Πίστα Μια άλλη ματιά στην πρόζα και την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου, Γράφημα

Αναζητήστε το εδώ

 

Προηγούμενο άρθροΟ Φοίβος και ο Φόβος (του Χρίστου Χατζηιωάννου)
Επόμενο άρθρο15 + 1 Διάφορα αλλά όχι … αδιάφορα Νο 3 (του Γιάννη Μπασκόζου)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ