Ελληνική μυθολογία για παιδιά, του… εξωτερικού

της Τασούλας Τσιλιμένη (*).
Η ελληνική μυθολογία έχει αποτελέσει ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης παγκοσμίως για κάθε μορφή τέχνης και ειδικά για τη λογοτεχνία, είτε αυτή απευθύνεται σε παιδιά είτε σε ενήλικες. Ολοκληρωμένες ιστορίες, επεισόδια, κατορθώματα ηρώων, θεών και ημίθεων, ποικίλες μυθολογικές μορφές ενέπνευσαν πολλούς δημιουργούς.
Σε πρόσφατο ταξίδι μου στο Εδιμβούργο, επισκέφτηκα ένα βιβλιοπωλείο της πόλης που βρίσκεται στον πιο κεντρικό και πολυσύχναστο δρόμο της πόλης, τόσο για τους μόνιμους κάτοικους όσο και για τους πολλούς επισκέπτες, στο γνωστό  Waterstones στην Princess Street, το οποίο και θεωρείται ιδιαίτερα ενημερωμένο.

Εντύπωση μου προκάλεσε η παρουσία  πολλών σταντ με βιβλία για παιδιά και εφήβους στο ισόγειο του καταστήματος. Περιδιαβαίνοντας τους ποικίλους τίτλους των βιβλίων για παιδιά και νέους, την προσοχή μου τράβηξαν τίτλοι εικονογραφημένων  βιβλίων με θέματα από την ελληνική μυθολογία (Δαίδαλος και Ίκαρος κ.α.). Aρχικά   θεώρησα  ότι ήταν Ελλήνων συγγραφέων που έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, για να διαπιστώσω στη συνέχεια ότι πρόκειται για ελεύθερες αποδόσεις/ αφηγήσεις συγγραφέων της αλλοδαπής. Βιβλία με πλούσια εικονογράφηση και με όλα τα στοιχεία μιας προσεγμένης εκδοτικής δουλειάς για να ικανοποιήσει τους μικρούς αναγνώστες και τους ενήλικες διαμεσολαβητές. Τα περισσότερα πρόσφατες εκδόσεις 2013, 2014(π.χ. The Orchard Book of Greek Myths των G. MacGaughren& E. Glark κ.α.). Το γεγονός αυτό μου προκάλεσε σκέψεις σχετικά με τη θεματολογία και το είδος των παιδικών βιβλίων που προτιμούν, προβάλλουν και προτείνουν οι εκδότες του εξωτερικού και που αφορούν ιστορίες διαχρονικές που συνεχίζουν να εμπνέουν τους αναγνώστες, για να οδηγηθώ στο γνωστό και «αιώνιο» θέμα που αφορά στην προβολή των ελληνικών βιβλίων σε μετάφραση στην αλλοδαπή. Ας σημειώσουμε ότι η Σκωτία και ειδικά το Εδιμβούργο είναι πλούσιο σε μύθους, ιστορίες συχνά με τρομακτικές μορφές και υπερήρωες, στις οποίες αρέσκονται τα παιδιά και όχι μόνο. Στο Εδιμβούργο καλλιεργείται μια μυστηριώδης ατμόσφαιρα του μύθου, τόσο στο Storytelling Centre, το οποίο στεγάζεται στην κεντρικότατη Royal Mile  Street, και το οποίο διαθέτει πλούσιο ρεπερτόριο αφηγήσεων, όσο και γενικότερα από την πολύ καλά οργανωμένη προβολή και αξιοποίηση των μύθων, των θρύλων και άλλων ιστοριών που αφορούν την πόλη σχετικά με τον μεσαίωνα αλλά και με την εποχή της πανούκλας. Είναι γνωστές οι νυκτερινές κυρίως ξεναγήσεις και εξιστορήσεις σε στοές και άλλα μέρη της πόλης. Ξέρουν να πουλούν τις ιστορίες της προφορικής παράδοσης και να ενισχύουν την αφήγηση. Στους επισκέπτες της πόλης προβάλλεται ακόμη και το café στο οποίο η Ρόουλινγκ εμπνεύστηκε και άρχισε να γράφει τις ιστορίες του Χάρυ Πότερ, στις οποίες κάνει συχνά αναφορές σε ονόματα και μορφές που παραπέμπουν στην ελληνική μυθολογία, όπως Ερμιόνη (Hermione), Αληκτώ, Άργκους (θεότητα) Χάγκριντ, Μονόκερος  Φοίνικας, κ.α.

Κι αναρωτιέμαι για ακόμη μια φορά: αφού διαθέτουμε  πολύ καλής ποιότητας βιβλία σχετικά  με τη μυθολογία, στην οποία ασταμάτητα επενδύουν αρκετοί εκδοτικοί οίκοι, με εξαιρετική εικονογράφηση και ακόμη καλύτερο κείμενο σε διασκευές καταξιωμένων συγγραφέων, π.χ. Σ. Ζαραμπούκα, Β. Μάστορη, Ε. Δικαίου, Α. Βαρελλά, Β. Κάτζολα-Σαμπατάκου, κ,α., και από τα οποία πολλά έχουν μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες, γιατί τα βιβλία αυτά, ως κείμενα προερχόμενα από την κοιτίδα γέννησής τους, δεν φτάνουν με τη συχνότητα τουλάχιστον που θα έπρεπε στην αλλοδαπή; Ούτε ένα ελληνικό βιβλίο  μυθολογίας σε μετάφραση στα αγγλικά στο συγκεκριμένο βιβλιοπωλείο! Αναμφίβολα είναι παρήγορο το γεγονός ότι οι ξένοι επενδύουν στα δυνατά ” κείμενα” που μας κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν, αλλά είναι εξ ίσου απογοητευτική και λυπηρή η πολιτική προώθησης και προβολής του ελληνικού παιδικού βιβλίου στο εξωτερικό. Με ανάμεικτα συναισθήματα βγήκα από το βιβλιοπωλείο. Χαρά για την προώθηση και ανάγνωση της ελληνικής μυθολογίας (ευελπιστώντας ότι δεν αλλοιώνεται ο αρχικός μύθος όπως συχνά συμβαίνει με τον Disney),προβληματισμό για την ελλιπή πολιτική της προώθησης της εγχώριας παραγωγής και της προβολής της μέσω μετάφρασης στο εξωτερικό.

(*) Η Τασούλα Τσιλιμένη είναι αν. καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και συγγραφέας.