Κατερίνα Γούλα (Γαλλία).
Το φετινό εκδοτικό πανόραμα, για 18η χρονιά, που προσφέρεται κάθε φθινόπωρο για το περασμένο έτος σκιαγραφεί ένα τοπίο με όχι τεράστιες διαφορές σε σχέση με την εικόνα της περασμένης χρονιάς, αλλά με ανησυχητικά και σταθερά καθοδική πορεία. Το 2013 λοιπόν πολλοί είναι οι εκδοτικοί οίκοι που γνωρίζουν σημαντικές μειώσεις στον ετήσιο τζίρο τους και πια τα στίγματα της γενικότερα κλονισμένης οικονομικής κατάστασης δεν κρύβονται. Στο εύρος του πανοράματος αυτού συγκαταλέγονται 222 εκδοτικές εταιρείες, είτε αυτές υπάγονται σε ομίλους, ως επί το πλείστον, είτε πρόκειται για ανεξάρτητους εκδοτικούς οίκους, των οποίων ο ετήσιος τζίρος ανέρχεται σε τουλάχιστον ένα εκατομμύριο ευρώ. Αυτές οι 222 εκδοτικές εταιρείες συνοψίζονται σε 144 ομίλους ή ανεξάρτητους οίκους (το 2009 ήταν 166 κι από τότε βρίσκονται σε σταθερή μείωση δείχνοντας το ραγδαίο συγκεντρωτισμό που πνίγει τις εκδόσεις και την ανημπόρια των εκδοτικών να υπάρξουν ανεξάρτητοι κρατώντας οι ίδιοι τη διαχείριση των οικονομικών κεφαλαίων τους) και αντιπροσωπεύουν, συνολικά, μια δραστηριότητα 6,3 δισεκατομμυρίων από πωλήσεις που αποφέρει η διάθεση των βιβλίων τους στη Γαλλία και στο εξωτερικό. Ο αριθμός αυτός ήταν 6,5 για το 2012 και 6,8 για το 2011. Η μείωση αυτή μπορεί στα δικά μας μάτια να μην είναι τραγική αλλά η αλήθεια είναι ότι δηλώνει μια αναντίρρητη πλέον ύφεση. Οι δέκα αυτοί πρώτοι όμιλοι αντιπροσωπεύουν περίπου το 77% του συνολικού εκδοτικού τζίρου δείχνοντάς μας πόσο μικρή είναι η θέση που απομένει στον υπόλοιπο εκδοτικό χώρο. Και φυσικά είναι ευνόητο ότι μετά τη δέκατη θέση δεν παρελαύνουν οι μικροί ανεξάρτητοι οίκοι αλλά προηγούνται αυτών άλλοι πολλοί όμιλοι που δεν τολμούν όμως να αναμετρηθούν με τα δέκα πρώτα μεγαθήρια.
Οι πιο μεγάλες επιχειρήσεις διατηρούν βέβαια τον κερδοφόρο χαρακτήρα τους, αλλά από την επισκόπηση αυτή φαίνεται ότι κάποια «εκδοχή» της δικής μας κρίσης έχει πλήξει τον τομέα αυτό. Γεγονός είναι ότι περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις παρουσιάζουν συρρίκνωση των δραστηριοτήτων τους και δηλώνουν συγκρατημένες. Όταν μια επιχείρηση που δεν είναι αμιγώς οικονομικός φορέας αλλά και φορέας πολιτισμού και κίνησης των ιδεών καταλαβαίνουμε ότι η υποχρέωση της να περικόψει τις δραστηριότητές της δε θα έχει αποτελέσματα μόνο στα κέρδη της αλλά και στην πρωτοτυπία και στην ποιότητα των βιβλίων που φτάνουν στις προθήκες των βιβλιοπωλείων.
Στην κεφαλή της λίστας φυσικά η Hachette του ομίλου Lagardère, που από την αεροναυπηγική το γύρισε στα βιβλία, με τζίρο 2.066 εκατομμύρια ευρώ. Σε τεράστια απόσταση βρίσκεται ο δεύτερος μεγαλύτερος όμιλος Éditis, γαλλικό τμήμα του ισπανικού ομίλου Planeta, με 662 εκ. ευρώ. Ακολουθεί ο όμιλος Madrigall, που δεν είναι άλλος από τη συνένωση των δυνάμεων του Gallimard και του Flammarion με 417 εκ. ευρώ και τέταρτος βρίσκεται ο όμιλος νομικών εκδόσεων Lefebvre Sarrut με 405 εκ. ευρώ. Ακολουθούν οι όμιλοι Média Participations, France Loisirs, που ήταν την περασμένη χρονιά στην τέταρτη θέση, La Martinière, που η ρίζα του κρατάει από τον εκδοτικό Le Seuil, Reed Elsevier, Albin Michel και Atlas. Φέτος δε συμμετέχει στην πρώτη δεκάδα ο όμιλος Lamy γιατί στην όγδοη θέση σκαρφάλωσε ο Reed Elsevier, του αγγλο-ολλανδικού ομίλου που κατέχει τη δεύτερη θέση στην παγκόσμια κλίμακα, με τις επαγγελματικές-επιστημονικές εκδόσεις.
Η περίπτωση της Hachette αξίζει ίσως δυο σχόλια παραπάνω. Μια εταιρεία που δεν πραγματοποιεί παρά μόνο το 1/3 των δραστηριοτήτων της στη Γαλλία και απασχολεί πάνω από 7.000 υπαλλήλους που παράγουν πάνω από 15.000 τίτλους το χρόνο έχει στον κατάλογό της πλήθος εκδοτικών οίκων οι οποίοι μονοπωλούν σχεδόν την αγορά του σχολικού βιβλίου και των κόμιξ – οι μόνοι τομείς που βρίσκονται σε ανοδική πορεία – αλλά το σημαντικό είναι ότι ο όμιλος Lagardère που τη διευθύνει έχει στα χέρια του αναρίθμητες εκδόσεις περιοδικών και εφημερίδων καθώς και τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά κανάλια, μαζί με το αχανές δίκτυο των Relay που βρίσκονται σε κάθε σιδηροδρομικό σταθμό της Γαλλίας και εμπορεύονται μεταξύ άλλων βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες. Φυσικά η έκδοση και η προώθηση ενός βιβλίου πάνε πάντα χέρι χέρι και έτσι εξηγείται και η πρωτοκαθεδρία της Hachette στο γαλλικό τοπίο. Κι αν είναι η μόνη που έχει στη Γαλλία τη δύναμη να εκφέρει έναν αντίλογο κατά της Amazon, τα συμφέροντα υπέρ των οποίων μάχεται κι αυτή είναι τέτοιας φύσης που δεν ξέρεις ποιος είναι χειρότερο να νικήσει…
