της Χρύσας Σπυροπούλου
Το διήγημα είναι είδος το οποίο δεν προτιμούν οι εκδότες, ίσως και οι συγγραφείς για τους δικούς τους λόγους, αλλά ούτε και οι αναγνώστες, τουλάχιστον στα καθ’ ημάς. Στις αγγλοσαξονικές χώρες, ωστόσο, το διήγημα έχει μακρά παράδοση και υπάρχουν συγγραφείς που ασχολούνται αποκλειστικά με αυτό. Ακόμα πιο δύσκολα γίνονται τα πράγματα, στη χώρα μας, όταν πρόκειται για το αστυνομικό είδος, η παρουσία του οποίου στα Γράμματα είναι σχετικά καινούρια, όχι δοκιμασμένη στον χρόνο ούτε καθιερωμένη από την αποδοχή αναγνωστικού κοινού και κριτικών.
Μέσα σε ένα διαρκώς διαμορφούμενο συγγραφικό περιβάλλον, που άλλοτε προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της εποχής και άλλοτε στρέφεται σε πιο ασφαλείς οδούς, όταν παρακολουθεί κανείς τα επιτυχή ή μη δεδομένα συγγραφέων, οι οποίοι προέρχονται από εντελώς διαφορετικές κοινωνίες, δεν γίνεται να μην προσέξει τη συλλογή διηγημάτων του γνωστού εγκληματολόγου κ. Γιάννη Πανούση. Και έχει ενδιαφέρον η δήλωσή του στο πρόλογο του βιβλίου, με την οποία ομολογεί ότι δεν είναι λογοτέχνης και ότι αυτό που προσπαθεί να κάνει είναι να γράφει ιστορίες, που ξεχωρίζουν όχι τόσο για την «τέχνη της γραφής», τον εστιασμό ή την επικέντρωση στους χαρακτήρες όσο για την εγκληματο-λογική και τον γρίφο. Κάτι το οποίο επιτυγχάνεται, καθώς όλες οι ιστορίες του έχουν έξυπνες ιδέες που ελκύουν αμέσως τον αναγνώστη και τον παρακινούν να αναζητήσει το επόμενο αίνιγμα, το καινούριο στήσιμο μιας εγκληματικής ενέργειας. Δεν ενδιαφέρει, εξάλλου, η περιγραφή στο πώς οδηγείται κανείς στη λύση του γρίφου ή στα κίνητρα των δολοφόνων, καθώς αυτά παρουσιάζονται από τον αφηγητή.
Σημασία, άλλωστε, έχει το συμβάν, που άλλοτε σε μεταφέρει στην Κομοτηνή άλλοτε σε μια κινηματογραφική αίθουσα του κέντρου της πρωτεύουσας, ή σε κάποιο νησί, και πάντως, το θέμα είναι συνδεδεμένο με ιστορικά δεδομένα μιας περιοχής, καθώς και με πολιτικά και κοινωνικά στοιχεία.
Στα διηγήματα της συλλογής, τα πρόσωπα τα οποία επανέρχονται, όχι σε όλα, είναι ο αστυνόμος Μπέκας και ο εγκληματολόγος Φάνης Κρέμος, ο οποίος παραμένει ένα άτομο χωρίς αδυναμίες, ένας «κανονικός άνθρωπος», και υποστηρίζει το έργο της αστυνομίας, σε περιπτώσεις όπως της εξαφάνισης κάποιου επιστήμονα από την αίθουσα πανεπιστημιακής σχολής, της δολοφονίας κάποιου σε κινηματογραφική αίθουσα, της αυτοκτονίας(;) ενός άλλου που βρέθηκε κρεμασμένος στο γραφείο του, της δολοφονίας μιας γυναίκας κάπου κεντρικά στην Αθήνα, ή της εύρεσης σκελετών σε νησιωτική σπηλιά. Σε όλες τις περιπτώσεις, το ατομικό συνδέεται με το κοινωνικό στοιχείο, ενώ πότε ακραίες πολιτικές ομάδες πότε μεμονωμένα άτομα με τις δικές τους εμμονές καταφεύγουν στο έγκλημα.
Σε μερικά από τα διηγήματα διακρίνεται η ειρωνεία και το μαύρο χιούμορ, στο Est in fatis, Αμετάκλητα νεκρός; ή στο Μπάμπουσκες, και πάντως, όπως ομολογεί και ο ίδιος ο συγγραφέας, ο οποίος έχει ασχοληθεί με τα κοινά χωρίς δογματικές κομματικές παρωπίδες, αυτό που τον ενδιαφέρει να κάνει, μέσω της πλοκής των ιστοριών, είναι να εκφράσει τις απόψεις του «για τον Κόσμο, τη Φύση, τον Άνθρωπο, την Ιστορία και την Πολιτική», κάτι που επιτελείται και με την υποστήριξη του λιτού λόγου.
Γιάννης Πανούσης, Ο Φάνης Κρέμος ανα-λύει και επι-λύει αστυνομικά αινίγματα, διηγήματα, Κύφαντα 2021
Βρες το εδώ
