επιμέλεια : Γιάννης Ν. Μπασκόζος
Έφυγε ο Λάκης Παπαστάθης (79 ετών), ένας από τους “παλιούς” πολιτιστικούς, παρεμβατικούς διανοούμενους. Ήταν σκηνοθέτης, λογοτέχνης, κριτικός λογοτεχνίας, διανοούμενος παλαιάς και ουσιαστικής κοπής. Αγαπούσε την παράδοση, την κλασική μουσική, τη λογοτεχνία όλων των εποχών, ιδιαιτέρως τους κλασικούς, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τα παλιά περιοδικά, τις έγχρωμές λιθογραφίες εποχής, την Εικόνα και τον Λόγο.
Ήταν ο λόγος για χρόνια, από το 1976 έως το 2013, να τρέχουμε να ανοίξουμε την τηλεόραση για να δούμε το “Παρασκήνιο”, το οποίο σκηνοθετούσε μαζί με τον σκηνοθέτη Τάκη Χατζόπουλο. Στην τηλεοπτική εκπομπή “Παρασκήνιο”, παρουσιάστηκαν σπουδαία πρόσωπα της πνευματικής ζωής της χώρας και τα επεισόδια του αποτελούν διαχρονικά σημαντικό τμήμα του ιστορικού αρχείου της ελληνικής τηλεόρασης. Το «Παρασκήνιο» είχε ξεπεράσει τα εννιακόσια θέματα (δεκαοκτάλεπτα, ημίωρα ή διάρκειας 52 λεπτών). Κατά καιρούς στο «Παρασκήνιο» εργάστηκαν περί τους διακόσιους σκηνοθέτες καθώς και σημαντικοί δημοσιογράφοι, μελετητές και τεχνικοί του κινηματογράφου
Αλλά και το σκηνοθετικό του έργο ήταν σημαντικό. Το 1972 πρωτοσκηνοθέτησε την μικρού μήκους ταινία “Γράμματα από την Αμερική”, η οποία βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Την περίοδο 1968-1971 εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη, κυρίως στην Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού. Οι ταινίες του «Τον καιρό των Ελλήνων« (1981), «Θεόφιλος» (1987), «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» (2001), «Ταξίδι στη Μυτιλήνη» (2010), εμπνευσμένες από την παράδοση και τη λογοτεχνία αποτέλεσαν μια ιδιαίτερη πτυχή του Νέου Ελληνικού κινηματογράφου. Σκηνοθέτησε επίσης ιστορικά ντοκιμαντέρ στο πλαίσιο της σειράς «Αναζητώντας τη Χαμένη Εικόνα», η οποία στηρίχθηκε αποκλειστικά σε κινηματογραφικά ντοκουμέντα. Τελευταία του σκηνοθεσία η σειρά «Υστερόγραφο» της ΕΡΤ, έως και το 2022.
Έγραψε τέσσερις συλλογές διηγημάτων: «Η νυχτερίδα πέταξε» (εκδ. Νεφέλη, 2002), «Η Ήσυχη και άλλα διηγήματα» (εκδ. Νεφέλη, 2005), «Το καλοκαίρι θα παίξει την Κλυταιμνήστρα» (εκδ. Πόλις, 2011) και «Ο δάσκαλος αγαπούσε το βωβό σινεμά» (εκδ. Πόλις, 2014).
Ο Λάκης Παπαστάθης συνεργάστηκε με την περίφημη ομάδα του «Ελεύθερου Θεάτρου», σκηνοθετώντας φιλμάκια μικρού μήκους τα οποία εντάχθηκαν στις παραστάσεις «Μια ζωή Γκόλφω» (1974) και «Το τραμ το τελευταίο» (1976). Σκηνοθέτησε επίσης τις εμφανίζεις του Διονύση Σαββόπουλου στην ελληνική τηλεόραση.
Ο Λάκης Παπαστάθης είχε γεννηθεί στο Βόλο το 1943. Σπούδασε στο Κέντρο Σπουδών Κινηματογράφου (1963).
Ο Παπαστάθης στην ΕΡΤ
Δείτε εδώ την τελευταία του εμφάνιση στο “Yστερόγραφο” Από το τέρμα των λεωφορείων του Βύρωνα στο Θέατρο Τέχνης. Η εκπομπή στηρίζεται στις αναμνήσεις ενός χειμερινού περιπάτου από έναν νέο σπουδαστή στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Ο περίπατος ξεκινάει από το τέρμα των λεωφορείων του Βύρωνα επί της οδού Ακαδημίας, συνεχίζεται στην Ιπποκράτους, για να καταλήξει στη στοά Ορφέως και το θέατρο Τέχνης. Γίνονται αναφορές σε αθηναϊκούς μύθους, σε πασίγνωστα οικήματα και διάσημους αρχιτέκτονες.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Ο Λάκης Παπαστάθης απαντά στο ερωτηματολόγιο του Προυστ
- Η απόλυτη ευτυχία για εσάς είναι;
Σε ό,τι κάνω να μου αναγνωρίζουν καλή πρόθεση.
- Τι σας κάνει να σηκώνεστε το πρωί;
Για οποιονδήποτε λόγο, πάντα ξυπνάω δύσκολα, πάντα μου λείπει ύπνος. Ενώ μου αρέσει το πρωινό φως, είμαι παιδί της νύχτας.
- Η τελευταία φορά που ξεσπάσατε σε γέλια;
Προχθές όταν άκουσα ένα ανέκδοτο από τον γιό μου.
- Το βασικό γνώρισμα του χαρακτήρα σας, είναι;
Θέλω να ξεκαθαρίζω τις απόψεις μου.
- Το βασικό ελάττωμα σας;
Είμαι ανυπόμονος και θυμώνω εύκολα.
- Σε ποια λάθη δείχνετε την μεγαλύτερη επιείκεια;
Στα λάθη των ανθρώπων που δεν φοβούνται να εκτεθούν.
- Η τελευταία φορά που κλάψατε;
Κλαίω συχνά. Σε ταινίες, όταν διαβάζω, όταν συμβεί κάτι στη ζωή μου. Για σημαντικά γεγονότα και για εντελώς ασήμαντα. Καμιά φορά αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν να κλαις το ίδιο έντονα όταν διαβάζεις ένα αριστούργημα, αλλά και όταν βλέπεις ένα άθλιο μελόδραμα υποκουλτούρας .
- Με ποια ιστορική προσωπικότητα ταυτίζεστε περισσότερο;
Με την Αντιγόνη όπως την γνωρίζουμε από τον Σοφοκλή.
- Ποιοι είναι οι ήρωές σας σήμερα;
Οι ήρωες της καθημερινότητας που εθελοντικά βοηθούν τον τόπο τους και τους ανήμπορους.
- Το αγαπημένο σας ταξίδι;
Καλοκαίρι στις εξοχές της Λέσβου κάτω από τους ελαιώνες.
- Οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;
Πάντα Βιζυηνός, Παπαδιαμάντης, Μητσάκης.
- Ποια αρετή προτιμάτε σε έναν άνδρα;
Την αληθινή ευγένεια και την γενναιοδωρία.
- Και σε μια γυναίκα;
Την καλλιέργεια και την καλή ανατροφή, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης.
- Ο αγαπημένος σας συνθέτης;
Ο φίλος μου Διονύσης Σαββόπουλος.
- Το τραγούδι που σφυρίζετε κάνοντας ντους ;
Ένα ρυθμικό σκουπίδι που άκουσα σε διαφήμιση για τηλέφωνα.
- Το βιβλίο που σας σημάδεψε;
Η Μαντάμ Μποβαρύ του Φλωμπέρ.
- Η ταινία που σας σημάδεψε.
Η Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού στην οποία, σε μικρή ηλικία, δούλεψα ως βοηθός σκηνοθέτη. Στα γυρίσματα κατάλαβα, κυρίως, πως χωρίς πάθος τέχνη δεν γίνεται. Συγκινούμαι όταν την βλέπω γιατί πολλοί φίλοι δεν υπάρχουν πια. Ο Αλέξης, ο Μάνος Λοϊζος, η Μαρία Βασιλείου, η Κούλα Αγαγιώτου.
- Ο αγαπημένος σας ζωγράφος.
Πάντα ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ.
- Το αγαπημένο σας χρώμα.
Το χρώμα του αττικού τοπίου το μεσημέρι, με ντάλα ήλιο, όπως το ζωγράφισε ο Νίκος Λύτρας.
- Ποια θεωρείτε ως τη μεγαλύτερη επιτυχία σας;
Το ότι κάνουμε αξιοπρεπή τηλεόραση εδώ και 33 χρόνια. Οι νέοι σκηνοθέτες που βγαίνουν από το ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ καθορίζουν με την ποιότητά τους το Ελληνικό ντοκιμαντέρ.
- Το αγαπημένο σας ποτό;
BAILEYS με τριμμένο πάγο.
- Για ποιο πράγμα μετανιώνετε περισσότερο;
Που δεν έκανα μέχρι τώρα περισσότερες κινηματογραφικές ταινίες.
- Τι απεχθάνεστε περισσότερο απ’ όλα;
Τους άτεχνους και αμαθείς που έχουν περισπούδαστο ύφος.
- Όταν δεν γράφετε ποια είναι η αγαπημένη σας ασχολία;
Βόλτα στο Μοναστηράκι.
- Ο μεγαλύτερος φόβος σας;
Μην συμβεί κάτι κακό ξαφνικά.
- Σε ποια περίπτωση επιλέγετε να πείτε ψέμματα;
Μετά από μια κακή πρεμιέρα όταν πρέπει να πάω στα καμαρίνια.
- Ποιο είναι το μότο σας;
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις, Τούτο προσπάθησε τουλάχιστον Όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις…
- Πώς θα επιθυμούσατε να πεθάνετε;
Αφού προλάβω κάπως να προετοιμάσω την ψυχή μου. Εάν συνέβαινε να συναντήσετε τον Θεό, τι θα θέλατε να σας πει; Αν είναι αλήθεια πως είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων ή έγινε κάποιο λάθος.
- Σε ποια πνευματική κατάσταση βρίσκεστε αυτόν τον καιρό;
Ζω το αντιφατικό αίσθημα της ησυχίας, της εσωτερικότητας και της έντασης, γιατί παρά τις απίστευτες δυσκολίες ετοιμάζω καινούργια ταινία. Σε πείσμα των καιρών. Έτσι σαν καθήκον ή σαν απαραίτητη συμμετοχή σε επικίνδυνη αποστολή.
