της Λίλας Κονομάρα.
Βατράχια στο Βυζαντινό Μουσείο, χειρόγραφα του 14ου αιώνα από το Μαλί, πρόβατα και indigo blue στη Γεωπονική Σχολή, συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα Εκπατρισμένων Σύρων, σύγχρονα σκουπίδια που θα γίνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα του μέλλοντος: αυτά και άλλα πολλά θα συμβαίνουν παράλληλα με εκθέσεις έργων τέχνης, εγκαταστάσεις, περφόρμανς, ταινίες και ντοκιμαντέρ σε δεκάδες γωνιές της Αθήνας από τις 8 Απριλίου έως τις 16 Ιουλίου που θα διαρκέσει η documenta.
Με τίτλο «Μαθαίνοντας από την Αθήνα», η διεθνούς ακτινοβολίας εικαστική έκθεση εγκαινιάζεται για πρώτη φορά εκτός του Κάσελ που είναι η έδρα της, όπως εξήγησε χθες ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης παρουσιάζοντας μαζί με τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή της documenta 14 κ. Adam Szymczyk τους χώρους και τα ιδρύματα που θα φιλοξενήσουν τις ποικίλες της δράσεις.
Στην έκθεση, της οποίας η διοργάνωση και η προετοιμασία κράτησαν περίπου δυόμισι χρόνια συμμετέχουν 160 Έλληνες και διεθνείς καλλιτέχνες, ενεπλάκησαν όμως με διάφορους τρόπους εκατοντάδες άτομα και φορείς: το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, το Ωδείο Αθηνών, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το Μουσείο Μπενάκη, η Ταινιοθήκη της Ελλάδας, το Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, το Ρομάντσο, κινηματογράφοι όπως το Τριανόν και ο Δημοτικός Κινηματογράφος Στέλλα, η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη και διάφοροι άλλοι φορείς καθώς και εξωτερικοί χώροι και πλατείες όπου πάλλει η καρδιά της πόλης.
Χρησιμοποιώντας τη φράση «Context is half of the work of art», ο κ. Szymczyk εξήγησε το σκεπτικό της documenta: η έκθεση δεν είναι κάτι που προϋπάρχει και που απλώς μεταφέρουμε από το ένα μέρος στο άλλο. Είναι ένα πείραμα που περιμένουμε να πραγματοποιηθεί. Είναι τα δώρα που πήραμε μέσω της συνεργασίας μας με διάφορους πολιτιστικούς φορείς. Και όταν λέω φορείς εννοώ τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι φτιάχνουν τους φορείς και όχι το αντίστροφο. Η documenta 14 δεν ήρθε στην Αθήνα για να κατοικήσει κενά κτίρια, αλλά για να συνεργαστεί με ιδρύματα και ανθρώπους. Προκειμένου να αποκτήσει νόημα το περιεχόμενό της άκουσε, συνομίλησε και μπολιάστηκε από τα ιδρύματα και αυτό θα φανεί στην έκθεση».
Τι θα φέρει η documenta στην πόλη, τόσο άμεσα όσο και μακροπρόθεσμα; Πολλά και σε διάφορα επίπεδα.
Καταρχήν, οι πληροφορίες μιλούν για περισσότερους από 6.500 χιλιάδες ξένους δημοσιογράφους και επαγγελματίες που θα επισκεφτούν την Αθήνα κατά τη διάρκεια των τριήμερων εκδηλώσεων των εγκαινίων, αλλά και για χιλιάδες επισκέπτες που αναμένονται μέχρι τα μέσα Ιουλίου. Σημαντική η συμβολή και της AEGEAN, επίσημου αερομεταφορέα της documenta 14 που δημιούργησε ειδικά για την έκθεση δρομολόγιο που ενώνει την Αθήνα με το Κάσελ. Η προβολή της πόλης της οποίας θα αναδειχθεί περαιτέρω η πολιτιστική αξία θα είναι σημαντική.
Τόσο οι Έλληνες όσο και οι ξένοι θα έχουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουν, όπως τόνισε ο κ. Καμίνης ένα «συναρπαστικό δίκτυο καλλιτεχνικής έκφρασης, δημιουργικότητας και διαλόγου, με καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, με θεματικές και ζητήματα που αφορούν διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και μειονότητες, ηλικίες, κουλτούρες και εθνικότητες».
Επιπλέον, μέσω του δικτύου αυτού, θα μας δοθεί η δυνατότητα να ξαναανακαλύψουμε την πόλη μας. Χάρη στη documenta, επανεξετάζεται η έννοια του χώρου και των πιθανών χρήσεών του: δημιουργούνται υποδομές, όπως για παράδειγμα μία αίθουσα 300 τ.μ. στη Σχολή Καλών Τεχνών. Μέσω του διαλόγου, όπως τόνισε ο κ. Τσούχλος, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ωδείου Αθηνών, επιχειρείται η αποκωδικοποίηση του οράματος του Δεσποτόπουλου που έφτιαξε στο Ωδείο Αθηνών αυτό τον χώρο των 13.500 τ.μ. και μια διαφορετική εκμετάλλευσή του. Άλλοτε πάλι συντηρούνται χώροι που κινδυνεύουν να ρημάξουν, όπως το Μουσείο Τσαρούχη.
Τα σημαντικότερα οφέλη όμως της έκθεσης αφορούν, νομίζω, την αλλαγή στάσης και αντιμετώπισης του πολιτισμού. Η documenta μας καλεί να στοχαστούμε πάνω σε διάφορα καίρια ζητήματα: ποιος είναι ο ρόλος της Τέχνης και ποια η κοινωνική της διάσταση σήμερα; Ποια η σχέση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χώρο υποδοχής της; Τι είναι ένα μουσείο σήμερα και τι ζητάει; Τι σημαίνει μια Σχολή Καλών Τεχνών σήμερα και ποια εκπαιδευτική διαδικασία προτείνει; Πώς γίνεται θεσμός κάτι σε μια χώρα όπου τα καλά πράγματα δεν έχουν συνήθως διάρκεια; Τι άλλες μορφές μπορούν να υπάρξουν πέρα από τον πολιτιστικό φαραωνισμό που χαρακτηρίζει την Αθήνα τις τελευταίες δεκαετίες; Ένα πρώτο δείγμα αυτής της αλλαγής είναι το «Δίκτυο Πολιτισμού της Αθήνας». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που υλοποιεί ο δήμος Αθηναίων με δωρητή το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους 34 κυριότερους πολιτιστικούς φορείς της Αθήνας και έχει σαν στόχο την παραγωγή πολιτιστικών δρώμενων στο δημόσιο χώρο, στο κέντρο και στις γειτονιές της πόλης, την προβολή της σύγχρονης καλλιτεχνικής παραγωγής σ’ ένα διεθνές κοινό και την έγκυρη πρόσβαση στην πληροφορία. Μέσα από τη συνεργασία αυτή προέκυψε ήδη ένα ενημερωτικό, δίγλωσσο φυλλάδιο και χάρτης με όσα προσφέρει η Αθήνα στον επισκέπτη της documenta 14.
Άραγε, ο γόνιμος αυτός διάλογος και η διεθνής ακτινοβολία που θα προσδώσουν οι δράσεις της documenta στην πόλη μας, όπως και στη συνέχεια οι δράσεις της «Αθήνας παγκόσμιας πρωτεύουσας του βιβλίου», θα ωθήσουν τους πολιτικούς ιθύνοντες να αντιμετωπίσουν πλέον τον πολιτισμό με τη σοβαρότητα και τη βαρύτητα που του αρμόζει;
