συνέντευξη στον Στέλιο Μακρή
O Δημήτρης Σωτάκης με τον Υπηρέτη (εκδ. Κέδρος) δίνει ακόμα μία πτυχή της λογοτεχνικής του σκέψης και του δικού του εντελώς προσωπικού ύφους. Στη συνέντευξή του στον συνεργάτης του περιοδικού μας εξηγεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργεί.
Στα βιβλία σας κινείστε πάντα στον χώρο του παραλόγου. Αυτό ξεκινάει από μια κάποια ανάλογη θεώρηση ζωής για σας;
Θα έλεγα ότι το παράλογο αποτελεί για μένα απαραίτητη προϋπόθεση για την καλλιτεχνική δημιουργία, όχι μόνο για την λογοτεχνία, αλλά και για άλλες μορφές Τέχνης. Το αλλόκοτο, το παράδοξο και ό, τι παρεκκλίνει γενικά από το πραγματικό είναι στοιχεία που χρειάζομαι για να αισθανθώ ασφαλής . Κι αυτό γιατί μέσω της συγγραφής, η προδιάθεσή μου είναι να αποδράσω από την πραγματικότητα, δεν είμαι πρόθυμος να αναπαράγω ακριβώς αυτό που ζω στην αληθινή μου ζωή αλλά μία αλλοιωμένη εκδοχή του, μία παραφορά του.
Στον Υπηρέτη υπάρχει η σχέση εξουσίας αφέντη – υπηρέτη. Κάτι ανάλογο μπορεί να συμβεί ή μήπως συμβαίνει στην πραγματική ζωή και με ποιον τρόπο;
Σαφώς. Η σχέση εξουσιαστή-εξουσιαζόμενου είναι μια αυτονόητη συνθήκη στη ζωή μας, με τις όποιες διαβαθμίσεις και οπτικές αυτού του φαινομένου. Είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, έχουμε την τάση και την διαστροφική ανάγκη να επιβληθούμε στον συνάνθρωπό μας, να αισθανθούμε αυτή την ικανοποίηση, αργά ή γρήγορα όμως θα έρθει η ώρα που οι ρόλοι θα αντιστραφούν, όταν έρθουμε αντιμέτωποι με τον δικό μας εξουσιαστή.
Και στο προηγούμενο βιβλίο σας (Ο κανίβαλος που έφαγε έναν Ρουμάνο) υπάρχει η αναζήτηση της ευτυχίας μέσα από την καταρράκωση του άλλου ή στο παρόν βιβλίο η ευτυχία μέσα από την απαλλοτρίωση του εαυτού. Θεωρείτε ότι η ευτυχία είναι κάτι άπιαστο;
Πιστεύω στην ευτυχία, ως μια χειροπιαστή κατάσταση, όμως το ζήτημα που προκύπτει είναι ο ίδιος ο ορισμός της, θεωρώ ότι υπάρχει μια σοβαρή παρεξήγηση όταν μιλάμε για ευτυχία και ευτυχισμένους ανθρώπους. Η ευτυχία είναι η συναισθηματική γαλήνη, σαφώς και έχει εξάρσεις, οργασμούς, αλλά η εσωτερική γαλήνη είναι στην πραγματικότητα μια ισχυρή μορφή ευτυχίας από την οποία απέχει παρασάγγας ο σύγχρονος άνθρωπος. Υπάρχουν, ωστόσο, κάποιοι που τα έχουν καταφέρει. Εγώ δεν ανήκω σ’ αυτούς.
Στη σημερινή εποχή είναι δύσκολο να είναι κανείς ο εαυτός του και ταυτόχρονα να είναι ευτυχισμένος;
Η ερώτηση σας φαίνεται απλή μα είναι πολύ εύστοχη. Ακριβώς σε αυτό το σημείο κρύβεται ο πυρήνας της αδυναμίας να ευτυχήσουμε, έστω να προσεγγίσουμε αυτή την ψυχική διάθεση, διότι διαρκώς πασχίζουμε να χωρέσουμε τον εαυτό μας σε ρόλους και συμπεριφορές με την ψευδαίσθηση ότι έτσι θα τα καταφέρουμε. Έχει ξεκινήσει ένας άτυπος διαγωνισμός, ένα ανθρώπινο πρωτάθλημα, στο οποίο οφείλουμε να βγούμε νικητές. Ολοένα προσθέτουμε περιττά στοιχεία σε αυτό το καμουφλάζ, με αποτέλεσμα να έχουμε, κατά κάποιο τρόπο, ξεχάσει, ποιοι ήμασταν πριν την εκκίνηση.
Έχετε πει σε συνέντευξη σας ότι Ο Υπηρέτης είναι ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο, με ποια έννοια το είπατε; Είστε μήπως ο υπηρέτης ενός αφεντικού ή το αφεντικό το ίδιο; Που βρίσκεστε εσείς ανάμεσα σε αυτό το δίπολο;
Αναφερόμουν στην ψυχολογία μου κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου. Ο τρόπος που ζούσα ήταν καθοριστικός, μια παρακμιακή επανάληψη, η οποία ενείχε και μια απόλαυση, η οποία είναι στην ουσία και ένας από τους κύριους άξονες του βιβλίου. Δεν είμαι βέβαιος πού βρίσκομαι, έχω την εντύπωση ότι ο ρόλος εναλλάσσεται.
Ο κλειστοφοβικός χαρακτήρας πολλών μυθιστορημάτων σας μοιάζει να υπονοεί ότι δεν μπορούν να υπάρξουν αντιστάσεις για να μη χάσει κάποιος την ταυτότητά του. Είναι έτσι;
Το να χάσει κανείς την ταυτότητά του πολλές φορές είναι και ευεργετικό. Άλλοτε, οι άνθρωποι κάνουν τα πάντα για να χάσουν την ταυτότητά τους, δρουν με τέτοιο τρόπο που απομακρύνονται σχεδόν συνειδητά απ’ τον εαυτό τους. Η έννοια και ο συμβολισμός της αντίστασης είναι στους αιώνες ιερός και οφείλουμε να αντιστεκόμαστε σε ό, τι έχει βαλθεί να μας αλλοιώσει.
Παρατηρώ ότι τα πολλά βιβλία σας δεν έχουν συγκεκριμένο χωρικό ή χρονικό πλαίσιο, μερικές φορές δεν ξέρει κανείς αν οι ιστορίες σας διαδραματίζονται στο παρελθόν ή αποτελούν την προοπτική ενός δυσοίωνου μέλλοντος……
Επειδή στην ουσία δε με αφορούν αυτές οι πληροφορίες, μια και οδηγούν μαθηματικά στην πραγματικότητα. Τα βιβλία μου είναι ανθρωποκεντρικά, κινούνται γύρω από τον προβληματισμό σχετικά με τη διαχείριση της ζωής μας και από την ηθική που διαμορφώνουμε κάθε φορά για πετύχουμε τον σκοπό μας , αλλά αν χρησιμοποιήσω τοπωνύμια, προφανείς γεωγραφικές και κοινωνικές παραμέτρους, αμέσως αρχίζω να εγκλωβίζομαι. Ο χρόνος είναι επίσης αδιάφορος, δεν με αφορά αν η ιστορία συνέβη φέτος ή πριν σαράντα χρόνια ή αν θα συμβεί στο μέλλον, η πλοκή είναι άλλωστε μια πρόφαση για να καταδείξω όσα με απασχολούν και να δώσω το δικό μου στίγμα.
Τα βιβλία σας γνωρίζουν επιτυχία στο εξωτερικό και μάλιστα σε χώρες με πολύ διαφορετικές κουλτούρες. Ποιες είναι οι αντιδράσεις των αναγνωστών στην Κίνα, τη Σερβία ή την Τουρκία;
Οι αναγνώστες, ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους, διακρίνουν εύκολα τα κύρια στοιχεία από τα οποία αποτελούνται τα βιβλία μου, δηλαδή τον συμβολισμό, το παράδοξο, μα κυρίως την αγωνία και την λαχτάρα του ανθρώπου να ευτυχήσει. Αυτό αποδεικνύει πολύ εύγλωττα ότι σήμερα στον πλανήτη, οι αγωνίες, οι επιθυμίες και τα αδιέξοδα είναι κοινά, ανεξάρτητα από ποια μήκη και πλάτη ζει κανείς. Και βέβαια είναι κάτι πραγματικά μοναδικό να συναντώ αναγνώστες από τελείως διαφορετικές κουλτούρες και όλοι να έχουν να κάνουν τις δικές τους παρατηρήσεις για τη δουλειά μου.
