της Νάσιας Διονυσίου (*)
Τα τρία πρώτα βιβλία του Δημήτρη Τανούδη, τα οποία μπορούν να διαβαστούν και ως μία ιδιότυπη τριλογία, περιστρέφονται γύρω από ένα κυρίαρχο ζήτημα: πώς ο «άλλος» –το άλλο σώμα, ο ξένος, ο βάρβαρος– καθίσταται το ύστατο όριο και η μοναδική κατάφαση της ύπαρξής μας και πώς η ένωσή μας μαζί του, μέσα από την αυτοφαγία και την αλληλοσφαγή, μπορεί ενδεχομένως να θεωρηθεί ως η μοναδική επανάσταση που οδηγεί στην αναγέννηση. Το πρώτο βιβλίο, ο «Σπασμός» (Νεφέλη, 2011), γράφτηκε υπό το βάρος της δολοφονίας του δεκαπεντάχρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου και σημάδεψε την απόπειρα ενός νέου (και νεαρού) συγγραφέα να βρει το νόημα σε έναν κόσμο που αφανίζει βίαια το νόημα. Στο βιβλίο περιγράφεται ένας κόσμος όπου το ανδρικό σπέρμα έχει πάψει να γονιμοποιεί, με αποτέλεσμα μια ηγετική ομάδα γυναικών να επιβάλει τη διαιώνιση της ανθρώπινου είδους, μέσω μιας ελεύθερης και παρατεταμένης σαρκικής επαφής· όμως τα έμβρυα που γεννιούνται είναι νεκρά και ο οργασμικός σπασμός, η πρωτογενής δύναμη του ανθρώπινου σώματος, μετατρέπεται, σε σπασμό σφαγής, σε σπασμό θανάτου. Στα «Χώματα» (Νεφέλη, 2014), συναντούμε ένα ανδροκρατούμενο κόσμο, όπου η ελπίδα αναβλύζει ως μαγικό φως από τον τάφο μιας γυναίκας που είχε σταθεί στη μέση της πλατείας, κρατώντας έναν ακρωτηριασμένο φαλλό, ώσπου οι άντρες αρχίζουν να φοβούνται μήπως η γυναίκα αυτή χαθεί και μαζί της χαθούν για πάντα η ελπίδα κι η γνώση· μια νέα σφαγή πάλι εκκινεί. Στο τρίτο βιβλίο, «Η ανάγκη να είναι κανείς βάρβαρος» (Ο μωβ σκίουρος, 2020), μια ομάδα ανθρώπων διαδέχεται την κατεστραμμένη ανθρωπότητα και επανιδρύει εξ υπαρχής την ανθρώπινη κοινωνία και τον πολιτισμό, αποβάλλοντας κάθε μνήμη του παρελθόντος και αποφεύγοντας οτιδήποτε θα μπορούσε να τους οδηγήσει εκτός των ορίων του σύμπαντός τους, εκεί όπου φαντάζονται πως ίσως έχουν επιβιώσει οι βάρβαροι. Μόνο που τους βάρβαρους, γράφει ο συγγραφέας, «θα τους βρούμε, ναι, θα είναι όμως ίδιοι με εμάς», αφού το «εγώ» καθρεφτίζεται και αναψηλαφείται πάντα μέσα στο «άλλο». Στο σύμπαν που εγκαθιδρύει ο Δημήτρης Τανούδης με τα τρία πρώτα βιβλία του, η αφήγηση έχει πάντα ένα ρυθμό φρενήρη, άναρχο, μανιακό και η λογοτεχνία ταυτίζεται με την ενδοσκόπηση της ανθρώπινης σύγκρουσης και της σκοτεινής πλευράς του ανθρώπου, όταν ιδίως αυτός αρνείται να υποταχτεί στη μοίρα και τον κόσμο που του επιβάλλεται.
Στο «Δεν θέλετε να σας ακούσουν» (Ο μωβ σκίουρος, 2023), ο Τανούδης, ο οποίος ας σημειωθεί είναι ένας εξαιρετικός δάσκαλος δημιουργικής γραφής στο είδος της μικρής φόρμας, μας παραδίδει για πρώτη φορά μία συλλογή δέκα διηγημάτων. Το σύμπαν και το ύφος του εδώ συμπυκνώνονται, γειώνονται, εκφράζονται σιγανά, με τρυφερότητα και, θα τολμούσα να πω, συγκίνηση, σαν υπόκωφος λυγμός. Γιατί πώς αλλιώς μπορεί να μιλήσει κανείς για την αγάπη ή για αυτό που γίνεται η αγάπη όταν πια πάψει να είναι αγάπη; Πλέον την αντίθεση, τη σύγκρουση, την αλληλοσφαγή δεν τις συναντούμε σε κάποιο φασματικό υπερανθρώπινο κόσμο, αλλά τις βλέπουμε να μορφοποιούνται στο πυρηνικό σύμπαν δύο ερωτευμένων ανθρώπων, όταν αυτό το σύμπαν καταρρέει κι αποσυντίθεται.
Ένας άντρας που, μπροστά στην ερωτική διεκδίκηση της γυναίκας του από κάποιον άλλο, νιώθει να «μικραίνει τόσο πολύ ώστε να μοιάζει κυριολεκτικά με έμβρυο ή με μικρό πουλάκι στο κλουβί», ένας άλλος άντρας που υποτάσσεται στο σκυλί της αγαπημένης του και το αφήνει να τρέφεται από το αίμα του, επουλώνοντάς του ταυτόχρονα τις πληγές, κάποιος ακόμα που παλεύει να επαναφέρει τη γυναίκα του από τις αποχαυνωτικές θεωρίες της ευτυχίας στην αλήθεια του σώματος, κάπου όπου να μπορεί να τον ακούσει, να τον δει, να τον νιώσει «από μέσα της»· ο έρωτας που μεταμορφώνεται σε κάκτο και σιγά σιγά ζαρώνει, δίχως αγκάθια, στο βαζάκι του· μια γυναίκα που πληρώνει για να κάνει έρωτα στον υπνωτισμένο άντρα, που «ήταν κάποτε ο άντρας της» και που της στέρησε το να είναι «απλώς ένα ζωτικό όργανο» και πατέρας του παιδιού της· πόσο πιο εύκολο να πεις σε μια κούκλα όσα δεν είπες στη γυναίκα σου, κατά τον χρόνο που τους παλιούς ερωτευμένους εαυτούς διαδέχονταν κάποιοι άγνωστοι άλλοι· η επιμονή σου να κρατηθείς από την «καλημέρα» και την «καληνύχτα» της, τη φωνή και το σώμα της, όταν εκείνη έχει πια φύγει· η σπαρακτική συμπαράταξή σου με την απάνθρωπη δύναμη της ζωής που επιμένει μέσα στο γερασμένο σώμα της καθώς εκείνη πεθαίνει. «Αγαπώντας μόνο μπορείς να φτάσεις τέτοια δύναμη· και πάλι τότε για λίγο» γράφει ο Τανούδης κι ύστερα, «Ξεαγαπώντας όμως τη δέχεσαι και ανελέητα σε συντρίβει (…) σε θαμπώνει μια τέτοια δύναμη, το ξεαγάπημα». «Και τώρα; Τώρα ναι, αντίο».
Ο Δημήτρης Τανούδης γνωρίζει καλά πώς να δημιουργεί εξ υπαρχής κόσμους, στους οποίους το παράλογο κυριαρχεί και τα σύμβολα, αφηρημένα και συνάμα ακριβή, φέρνουν τον αναγνώστη αντιμέτωπο με υπαρξιακά και πολιτικά ερωτήματα, καλώντας τον να στοχαστεί γύρω από τα αδιέξοδα της ανθρώπινης μοίρας. Αυτό συμβαίνει και στο «Δεν θέλετε να σας ακούσουν», έστω κι αν ο συγγραφέας δεν δημιουργεί ένα ακόμα νέο κόσμο, αλλά διεισδύει στο περίκλειστο σύμπαν μιας οποιασδήποτε ερωτικής σχέσης που, κατά ένα τρόπο αναπόδραστο και συγχρόνως αδιανόητο, τελειώνει. Και παρόλο που αυτό το σύμπαν μάς είναι οδυνηρά οικείο, ο Τανούδης, μέσα από απρόσμενες εικόνες, σπάνιες λεκτικές αποχρώσεις, αφοπλιστική φυσικότητα και μια αφήγηση που αιωρείται δεξιοτεχνικά μεταξύ του πραγματικού και του φανταστικού, δεν αρκείται στο κοινότοπο και στο προφανές αλλά κατορθώνει να ρίξει φως ακόμα και στα πιο αδιόρατα, τα ανείπωτα, τα ανέκφραστα, υπενθυμίζοντας μας πως αν ο κόσμος –έξω και μέσα μας– ήταν επαρκώς σαφής, δεν θα είχαμε ανάγκη την τέχνη.
(*) Η Νάσια Διονυσίου είναι συγγραφέας
Δημήτρης Τανούδης, Δεν θέλετε να σας ακούσουν, Ο μωβ σκίουρος
