της Μαρίζας Ντεκάστρο.
Πάντοτε διαβάζω στα παιδικά βιβλία τα βιογραφικά σημειώματα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων και εικονογράφων. Ακόμα και εκείνων που γνωρίζω προσωπικά. Σκέφτομαι ότι όλο και κάποια πληροφορία θα πάρω, θα μου θυμίσουν τα βιβλία τους, βραβεία ή ακόμα και δραστηριότητές τους σε χώρους εκτός βιβλίων. Ως επαγγελματίας αναγνώστρια βρίσκω συχνά πολλές τέτοιες χρήσιμες πληροφορίες.
Τα πιο συνηθισμένα βιογραφικά είναι αυτά που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ‘ακαδημαϊκά’, που παρουσιάζουν δηλαδή το επαγγελματικό προφίλ (σπουδές, έργα, κλπ).Πόσο όμως μπορεί να ενδιαφέρει τα παιδιά, στα οποία απευθύνονται οι εν λόγω δημιουργοί, ένα βιογραφικό τέτοιου τύπου; Λίγο έως καθόλου, εκτός κι αν στο σχολείο, στη βιβλιοθήκη ή σε μια λέσχη ανάγνωσης αναζητήσουν να μάθουν περισσότερα για τον συγγραφέα/εικονογράφο. Τα τελευταία χρόνια παράλληλα με τα ‘ακαδημαϊκά’ βιογραφικά, τα οποία εξακολουθούν να αναγράφονται στα παιδικά βιβλία, δημιουργήθηκε μια νέα τάση: βιογραφικά που έγιναν πιο προσωπικά. Αναζητώντας και αποβλέποντας στη δημιουργία μιας φιλικής σχέσης με τα παιδιά αναγνώστες, που δεν τους γνωρίζουν αλλά διαβάζουν το έργο τους, πολλοί δημιουργοί παρουσιάζουν, εκτός από το επαγγελματικό τους προφίλ, τον εαυτό τους, τους λόγους που τους οδήγησαν στην ενασχόληση με τα παιδιά και τα βιβλία τους και γράφουν κάτι σαν σύντομη έκθεση ιδεών.
Αν δεν με απατά η μνήμη μου, στην Ελλάδα, πρώτος διδάξας των ‘νεωτερικών’ βιογραφικών, που έγραψε το βιογραφικό του με μη ακαδημαϊκό τρόπο ήταν ο Ευγένιος Τριβιζάς:
Απασχόληση
Εξερευνητής: Ο Ευγένιος ανακάλυψε 484 χώρες από τις οποίες οι πιο γνωστές είναι:
Το Nησί των Πυροτεχνημάτων
τη Φρουτοπία
το Πιπερού
το Κουτσουλιστάν
την Κουμασιλάνδη
τη Xώρα των Xαμένων Xαρταετών
την Πολιτεία με Όλα τα Xρώματα εκτός από το Pοζ
το Αβγατηγανιστάν
το Κουφέιτ
το Άνω και Κάτω Βόλτα (στο Άνω μένουν αυτοί που έχουν πάρει την κάτω βόλτα και αντίστροφα)
Εφευρέτης: Κάποιες από τις καινοτόμες εφευρέσεις του είναι οι παρακάτω:
ο γαργαλιός (ένα μηχάνημα που σε γαργαλάει όταν είσαι λυπημένος),
το ηλεκτρικό ρουφοσκόπιο (ένας συνδυασμός τηλεσκόπιου και ηλεκτρικής σκούπας, με το οποίο όχι μόνο βλέπει κανείς τα αστέρια αλλά άμα θέλει τα ρουφάει και τα κάνει γιρλάντες)
ο φαγώσιμος χαρτοπόλεμος
η μπανιέρα με τις δώδεκα τρύπες
ο ιπτάμενος ανεμόμυλος
η τσουλήθρα με τα σκαλοπάτια
η μελωδική ομπρέλα
το παπιγιόν για νάνους
ο αναδρομικός καθρέφτης (που σε δείχνει όπως ήσουνα πριν από δέκα χρόνια)
το ελαφρύδι (Το αντίθετο από το βαρύδι, τα κάνει όλα ανάλαφρα χρήσιμο για
ανθρώπους που ταξιδεύουν συχνά καθώς τοποθετούνται στη βαλίτσα και το βάρος
της μειώνεται)
Ταχυδακτυλουργός με ειδικότητα ζογκλέρ μελάτων αβγών
Δοκιμαστής καναπέδων
Υπάλληλος ζαχαροπλαστείου που παρασκευάζει ζελέδες για νάνους στην Αββησυνία.
Σπουδές: Γαλακτοκομία στη Γουαδελούπη
Ξένες γλώσσες: Σοκολατινικά
Τόπος γέννησης: Περού
Τόπος κατοικίας: Νησί των Πυροτεχνημάτων
Ζώδιο: Πεταλουδόσαυρος
Αγαπημένο Χρώμα: σκούρο τσαγαλί
Άλλα βιογραφικά στοιχεία:
Κάτοχος σπάνιας συλλογής που περιλαμβάνει :
ένα πούπουλο από το μαξιλάρι που κοιμόταν η Πεντάμορφη,
το κορδόνι από το δεξί παπούτσι του Παπουτσωμένου Γάτου,
ένα τούβλο απ’ το σπίτι που είχαν χτίσει τα τρία γουρουνάκια,
τα γυαλιά της γιαγιάς της Kοκκινοσκουφίτσας
τη φούντα από το σκουφάκι της κοκκινοσκουφίτσας
το φιτίλι από το λυχνάρι του Αλαντίν
ένα κομμάτι από τον καθρέφτη της κακιάς μάγισσας
(πηγή: http://www.rhodes.aegean.gr/atlas/writers/trivizas.htm)
Αυτάρεσκο; Ίσως, αλλά πρωτότυπο και παιγνιώδες καθώς δίνει με υπαινικτικό τρόπο τις πληροφορίες που ζητά ο αναγνώστης για το έργο του συγγραφέα, που είναι και το ζητούμενο.
Ξεφυλλίζοντας πρόσφατες παιδικές εκδόσεις, σταθήκαμε στα βιογραφικά συγγραφέων/ εικονογράφων και ιδού μια σύντομη τυπολογία τους.
Διαβάσαμε:
Φλύαρα βιογραφικά: «… πιθανόν να συναντήθηκαν όταν ήταν πολύ μικρές μπροστά στα ράφια κάποιου βιβλιοπωλείου. Ήταν όμως και οι δυο τόσο απορροφημένες στο βιβλίο που δεν γνωρίστηκαν τότε… έγιναν αμέσως φίλες και από τότε μοιράστηκαν γέλια, δάκρυα, όμορφες μουσικές…».
Γλυκερά βιογραφικά: «Η αγάπη για τα παιδιά … οδήγησε στο παιδικό βιβλίο…», «Έδωσε ζωή και κίνηση σε πολλά βιβλία…», «Από την πρώτη στιγμή που έμαθε τις λέξεις ήθελε να πλάσει ένα δικό της κόσμο…», «…Κάποτε οι λέξεις μεγάλωσαν και δεν ήταν αρκετές. Τότε έβαλε σχήμα…, πρόσθεσε το χρώμα…»
Βιογραφικά με άποψη για το τι πρέπει να περιέχει ένα παιδικό βιβλίο: «… πρόσθεσε όνειρα, μια κουταλιά ελπίδα και όση αγάπη μπορούσε», «… τα παραμύθια αγγίζουν τις παιδικές ψυχές που έχουν φωλιάσει σε σώματα ενηλίκων… να στρώσει το χαλί που πάνω θα καθίσουν τα όνειρα να πούνε τα δικά τους…».
Γυναικεία βιογραφικά μητρικού χαρακτήρα: «… Είμαι απείρων ετών και παντρεμένη με τον ίδιο ήρωα εδώ και άπειρα χρόνια. Έχω ένα γιο… κι ένα ψαράκι…», «Το γράψιμο …. κέντριζε το ενδιαφέρον της από μικρή ηλικία, αλλά οι γιοι της την ‘επανέφεραν’ στο χώρο του παραμυθιού…»
Ανδρικά βιογραφικά που αναφέρουν μόνο την επαγγελματική ιδιότητα του γράφοντος : «Είναι εκπαιδευτικός», «Παράλληλα ασχολείται με τη ζωγραφική»
Βιογραφικά με κλισέ: «… Από μικρός μουτζούρωνα χαρτιά, μπλοκάκια και τα χέρια μου…», «… άρχισε να ζωγραφίζει τον κόσμο …», «Δίνει φωνή σε ήρωες φανταστικούς…» , «Γέμισε με άπειρα σκιτσάκια τα περιθώρια των βιβλίων…», «…Η κοινή τους αγάπη για τα παιδιά και τα βιβλία τους οδήγησε να…», «…μεγάλωσα με τα παραμύθια που μου έλεγε η γιαγιά μου…»
Παραμυθένια βιογραφικά: « Μια μέρα τα σκίτσα αποφάσισαν να τρυπώσουν στις σελίδες βιβλίων για παιδιά…», «…Οι χάρτινοι ήρωες ξεκίνησαν το συναρπαστικό ταξίδι τους…»
Λογοτεχνικά βιογραφικά: «… ήθελα να αναποδογυρίσω όλες τις οδηγίες, όλες τις λέξεις για να βρω τα πράγματα από την αρχή…», «… γιατί η ζωή μοιάζει με πίνακα κι ο καθένας από μας μπορεί να τη ζωγραφίσει με τα δικά του χρώματα…»
Εξομολογητικά βιογραφικά: «Όταν ήμουνα μικρός, ο πατέρας μου μού έμαθε τη γλώσσα…», «… αγαπάω τα παραμύθια είτε λένε ψέματα είτε αλήθεια…», «… το βιβλίο ξεκίνησε από ένα παιχνίδι που παίξαμε ένα βράδυ παρέα με…», «… πάντα αγαπούσε τα παραμύθια και την τέχνη …»
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα βιογραφικά είναι απαραίτητα στα βιβλία. Καλύτερα, όμως, να γράφονται με οικονομία.
Αν και συμφωνώ (προσωπικά) με την κατακλείδα σας, δεν μπορεί ο δημιουργός να καταπιέζεται…ό,τι και να γράψει κάποιος στο βιογραφικό του, πάντα κάποιος διαφορετικού γούστου θα βρει κάτι να του προσάψει. Κι αν ένα βιογραφικό είναι πολύ σύντομο “ο τάδε γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καβάλα”, όπως το κάνουν ο Σωτήρης Δημητρίου κι ο Αύγουστος Κορτώ (έχουμε ξεφύγει τώρα απ’ τα παιδικά βιβλία) δύναται να επιφέρει σχόλια του τύπου “αχμ, και τί το παίζει τώρα ο τύπος, πρωτότυπος; μυστηριώδης; απαξιώνει τους τίτλους; ψευδοχαμηλού προφίλ;” μπλα μπλα μπλα
Δεν το γλιτώνει κανείς το σχόλιο…οπότε ας κάνει ο καθένας ό,τι αισθάνεται!
Τα παιδάκια ούτως ή άλλως δε διαβάζουν καθόλου βιογραφικά, τα βιογραφικά στα παιδικά βιβλία υπάρχουν μόνο για να ιντριγκάρουν τους γονείς να τα αγοράσουν. Άρα πάλι σε μεγάλους απευθύνονται.
Σας ευχαριστώ για το σχόλιο.
Λίγες μέρες πριν επισκέφτηκα ένα σχολείο και συζήτησα με μαθητές της ΣΤ δημοτικού. Όταν με ρώτησαν κατά πόσον καταλαβαίνουμε από το έργο του συγγραφέα κάτι για την προσωπικότητά του, τους απάντησα πως κατά τη γνώμη μου ναι. Πιστεύω λοιπόν ότι είναι το έργο που μιλάει περισσότερο για το δημιουργό και λιγότερο το βιογραφικό που συνοδεύει το βιβλίο του. Τα βιογραφικά είναι χρήσιμα και απαραίτητα όταν δίνουν συγκεκριμένες πληροφορίες.