της Όλγας Σελλά
Η αλήθεια είναι ότι μέσα στο φετινό ρεπερτόριο της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, η παράσταση με τίτλο «Η γραμμή του ορίζοντος», βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του συγγραφέα, κριτικού, δοκιμιογράφου, σκηνοθέτη και ραδιοφωνικού παραγωγού Χρήστου Βακαλόπουλου, γραμμένο το 1991, αποτελούσε έκπληξη. Ως προς τη θεματολογία οπωσδήποτε, ως προς την ένταξή του σ’ ένα εντελώς διαφορετικού ύφους ρεπερτόριο της Πειραματικής Σκηνής Νέων Δημιουργών. Πήγα λοιπόν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον να τη δω, παρακολουθώντας παράλληλα, για πρώτη φορά, και τη δουλειά ενός απόφοιτου της Δραματικής Σχολής του Εθνικού, του Γιώργου Παύλου, που υπογράφει τη σκηνοθεσία.
«Μια κοπέλα 32 χρονώ, η Ρέα Φραντζή, ξαφνικά εγκαταλείπει τα πάντα, πηγαίνει στον Πειραιά, μπαίνει τυχαία σε ένα πλοίο και φτάνει στην Πάτμο. Είναι μια φυγή, η ιστορία μιας φυγής. Τώρα στη διάρκεια του βιβλίου περιγράφεται ένα αδιέξοδο που έχει νιώσει αυτή κάνοντας έναν απολογισμό, τι έγινε τα τελευταία είκοσι χρόνια και αυτή αισθάνεται ότι τα πράγματα έφτασαν σε ένα αδιέξοδο και γι’ αυτό φεύγει και το τέλος είναι κάπως ανοιχτό, μπαίνει στη θάλασσα ας πούμε, αυτή, και κολυμπάει, προς τη γραμμή του ορίζοντος». Έτσι περιγράφει το στόρι του μυθιστορήματος του Χρήστου Βακαλόπουλου ο Κωστής Παπαγιώργης στο βιβλίο του «Γεια σου, Ασημάκη» (εκδ. Καστανιώτης).
«Η γραμμή του ορίζοντος» είναι ένα βιβλίο που με ευαισθησία, διεισδυτικότητα, χιούμορ, σαρκασμό και ενίοτε μελαγχολία, αγγίζει την αλλαγή του κόσμου (και του κόσμου της Ρέας Φραντζή, που είναι σαφώς η περσόνα του Χρήστου Βακαλόπουλου) μέσα στην 20ετία 1965-1985. Ένα βιβλίο, που οπωσδήποτε περιγράφει όσα έζησε, όσα είδα ν’ αλλάζουν, και πιθανότατα όσα σκέφτεται η γενιά των boomers (αμιγής boomer ο Βακαλόπουλος, αφού γεννήθηκε το 1956 και έφυγε από τη ζωή, μόλις στα 37 του χρόνια, το 1993). Ένα βιβλίο που συνδυάζει μ’ έναν ιδιαίτερο τρόπο και τις προσωπικές αναζητήσεις της ηρωίδας και τις ευρύτερες αναζητήσεις μιας γενιάς, αλλά και ενός τόπου και ενός κόσμου, που αλλάζει ραγδαία.
Επειδή το βιβλίο είναι εδώ και καιρό εξαντλημένο όπως και κάποια άλλα από τα βιβλία του (όλα τα βιβλία του Χρήστου Βακαλόπουλου έχουν εκδοθεί από το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας») λόγω μιας καθυστέρησης στο θέμα αδειοδότησης των δικαιωμάτων, που όλοι ελπίζουμε και ευχόμαστε να λυθεί όσο το δυνατόν πιο σύντομα, θα παραθέσω μερικές φράσεις από το κείμενο του Βακαλόπουλου, έτσι όπως ακούστηκαν στην παράσταση, που πιστεύω ότι δίνουν το πλαίσιο και την ουσία του βιβλίου: «Ο ξανθός κόσμος (σ.σ. οι τουρίστες). «Οι άνθρωποι των άλλων εποχών». «Κάθε φορά που σώζεται κάποιος, συναντάει τον παιδικό του εαυτό». «Όταν ήρθε η τηλεόραση, έπαψαν να πιστεύουν ότι η πλατεία Κυψέλης ήταν το κέντρο του κόσμου». «Η ζωή δεν έχει πια παρελθόν». «Τι είμαστε αυτή τη στιγμή; Δείτε τώρα, διαβάστε τώρα, ακούστε τώρα». «Το Σάββατο νικήθηκε κατά κράτος από το απόγευμα της Κυριακής». «Από το 1965 και μετά το παρόν δεν άφησε τίποτα όρθιο». «Ο πλανήτης Γη πήρε την ονομασία τηλεόραση». «Κάποτε το παρόν ήταν συμπαθητικό, αλλά μετά κατάλαβε το λάθος του». «Το παρόν αδύνατον να απαλλαγεί από το μετά, από τότε που έκανε πέρα τους περασμένους αιώνες». «Οι πόλεις έψαχναν έναν θόρυβο που θα έπαιρνε τη θέση της μουσικής, και τα κατάφεραν».
Ο Γιώργος Παύλου και όλοι οι ηθοποιοί της παράστασης (δεν ξεχωρίζω κανέναν) έσκυψαν πάνω σ’ αυτό το συναρπαστικό κείμενο, που εντοπίζει την κυριαρχία του «τώρα» και της διαρκούς ταχύτητας προς κάποιο άγνωστο και διαρκώς μεταβαλλόμενο «μετά», με πολλή αγάπη, πολύ κέφι και τεράστιο σεβασμό. Δεν ήταν αυτονόητο. Και δεν ήταν επίσης αυτονόητο να επιλέξουν ένα τέτοιο κείμενο, που αγγίζει, από το 1991 ακόμα, όλες τις διαψεύσεις και όλες τις σφοδρές καταρρεύσεις, όλες τις αναπηρίες που στο μεταξύ έγιναν χρόνιες –και σε προσωπικό και σε εθνικό επίπεδο. Και τις αγγίζει μ’ έναν τρόπο τρυφερό, στοχαστικό, ποιητικό, ρομαντικό, χιουμοριστικό –τρολάρει όπως θα λέγαμε σήμερα, αλλά τότε δεν υπήρχε η λέξη. Ένα κείμενο που ακτινογραφεί την καθημερινότητα του 2024, μ’ έναν διαφορετικό αλλά εξαιρετικά εύστοχο τρόπο, δίνοντας μας ένα μικρό δείγμα της ευφυΐας του δημιουργού του, που δυστυχώς έφυγε πολύ νωρίς.
Και ο Γιώργος Παύλου έστησε με όλα αυτά τα στοιχεία την παράστασή του. Με τρόπο τρυφερό, στοχαστικό, ποιητικό, ρομαντικό, χιουμοριστικό, όχι χωρίς κάποιες αδυναμίες όσων κάνουν πρώτα βήματα και πρώτες προσπάθειες, αλλά κι αυτές τρυφερές ήταν, και διόλου δεν βάρυναν το τελικό αποτέλεσμα –μόνο λίγο στη διάρκεια. Και η μουσική του Άγγελου Τριανταφύλλου τα ίδια χαρακτηριστικά είχε (και οι στίχοι ήταν φράσεις από το βιβλίο του Βακαλόπουλου), και οι φωνές των ηθοποιών είχαν μια πατίνα καντάδας –άλλης εποχής κι αυτή. Και μόνα σκηνικά ήταν ένα τροχήλατο κιονόκρανο, μια επίσης τροχήλατη βαλίτσα, ένα επίσης τροχήλατο καρότσι που παλιά είχε παγωτά, πάνω στο οποίο βρίσκονται διάφορα αντικείμενα. Όλα τροχήλατα. Όλα κυλούν, όλα φεύγουν, σαν τη Ρέα Φραντζή, σαν το παρελθόν, σαν το βιαστικό παρόν. Όλα είναι ρευστά.
Ήταν μια βραδιά απρόσμενης έκπληξης, και γιατί συστήνει ένα βιβλίο που δεν μπορεί κανείς να βρει στα βιβλιοπωλεία (μέχρι να επιλυθεί το θέμα) και μας φέρνει σ’ επαφή με τις ανησυχίες και τη δουλειά ενός νέου σκηνοθέτη, που είμαι σίγουρη ότι θα δώσει σημαντικά πράγματα στην πορεία του. Είναι κρίμα που στο πρόγραμμα της Πειραματικής εντάχθηκε μέσα στον αδυσώπητα πυκνό, από πρεμιέρες, μήνα Μάιο. Είναι κρίμα που δεν μπορεί να παραταθεί, όπως μαθαίνω. Μακάρι να επαναληφθεί την ερχόμενη σεζόν. Εκεί ή κάπου αλλού.
Η ταυτότητα παράστασης
Σκηνοθεσία: Γιώργος Παύλου, Δραματουργική επεξεργασία-δραματολόγος παράστασης: Έρι Κύργια, Σκηνικά: Όλγα Βλάσση-Άννα Ζήση, Κοστούμια: Ουρανία Φραγγέα, Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου, Κίνηση: Μαίρη Γιαννούλα, Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης, Βοηθός δραματουργίας: Γεράσιμος Γιοβανάκης, Βοηθός σκηνοθέτη: Νικόλας Λαμπάκης, Βοηθός ενδυματολόγου: Διώνη Αρίδα Φωτογραφίες παράστασης: Θεόφιλος Τσιμάς, Βίντεο παράστασης: Νίκος Πάστρας.
Διανομή (με αλφαβητική σειρά)
Νοεμή Βασιλειάδου, Νίκος Γιαλελής, Σπύρος Μπόσγας, Άγγελος Προκόπιος Νεράντζης, Αθηνά Παπαδάκη, Ανδρομάχη Φουντουλίδου
Πειραματική Σκηνή Εθνικού Θεάτρου, σκηνή «Κατίνα Παξινού» (θέατρο REX).
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 21:00.
Μέχρι Κυριακή 2 Ιουνίου.
