της Ελένης Σβορώνου
Η γενιά των «baby boomers» (όσοι γεννήθηκαν κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια) και η αμέσως επόμενη γενιά, η λεγόμενη «generation Χ» (όσοι γεννήθηκαν ανάμεσα στα 1965 και το 1980) είναι πιθανόν σήμερα γονείς (ή και παππούδες) εφήβων. Μπορεί να φανταστεί κανείς τις αντιδράσεις τους στη θέα ενός βιβλίου, στο πάγκο του βιβλιοπωλείου, με τίτλο Αυτό το βιβλίο δεν είναι για το σεξ. Εξώφυλλο σε φωσφοριζέ ροζ χρώμα, τίτλος με κεφαλαία λευκά γράμματα πλαισιωμένος από δυο φιγούρες εφήβων, ενός αγοριού κι ενός κοριτσιού. «Διάβασέ με!» βοά η αισθητική του βιβλίου, «μην κάνεις ότι δε με βλέπεις, μην είσαι σεμνότυφ@!».
Ο δόλιος γονιός ή παππούς, αν τύχει και επισκέπτεται το βιβλιοπωλείο με το παιδί ή εγγόνι στην εφηβεία μάλλον θα προτιμήσει να κάνει πως δε βλέπει. Λογικό. Όπως έχει επισημάνει ο κλινικός ψυχολόγος Joseph Knobel Freud, δισέγγονος του Φρόιντ, στα βιβλία του Γονείς μια διαρκής πρόκληση και Γονείς και έφηβοι: μια διαρκής σύγκρουση οι γονείς δεν είναι οι πλέον κατάλληλοι για να απαντήσουν στις απορίες των παιδιών για το σεξ. Yπάρχει κάτι το αιμομικτικό σε αυτή τη συζήτηση, καλύτερα επομένως οι γονείς να ξεχάσουν τον ρόλο του «φίλου» του παιδιού τους (έτσι κι αλλιώς, επισημαίνει ο Freuk, οι έφηβοι έχουν φίλους, γονείς χρειάζονται) και να αφήσουν αυτόν ειδικά τον ρόλο, του «συμβούλου του σεξ», σε άλλους.
Η άβολη θέση λοιπόν στην οποία περιέρχονται οι γονείς όταν εγείρεται το θέμα του σεξ παρουσία των ίδιων και των έφηβων παιδιών τους είναι απολύτως φυσιολογική. Αν μάλιστα οι εν λόγω γονείς είχαν τύχει και μια συντηρητικής παιδείας, τότε σίγουρα θα έχουν την τάση να προσπεράσουν το ροζ βιβλίο ακόμη κι αν αυτό αναβόσβηνε λαμπάκια για να τους προ(σ)καλέσει. Και ποιος άραγε γονιός της γενιάς των baby boomers ή ακόμη και της genetation Χ θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι έτυχε μιας απολύτως ανοικτής, ανεκτικής, προοδευτικής και δίχως ταμπού παιδείας σε σχέση το σεξ, τον έρωτα, τους ρόλους και τις σχέσεις των δυο φύλων; Ας ανοίξει επιτέλους αυτό το βιβλίο που «δεν είναι για το σεξ» και ας μετρήσει τις αντοχές του! Δε θα σκανδαλιστεί βέβαια από το περιεχόμενο και τις εικόνες, δε θα μάθει κάτι για το θέμα που δεν ήξερε, πολύ πιθανό βέβαια να συμβεί κι αυτό, αλλά θα συνειδητοποιήσει σε τι σκοτάδι σεμνοτυφίας μεγάλωσε ο ίδιος, και πόσα στερεότυπα και προκαταλήψεις επηρέασαν τη δική του σεξουαλική ζωή, ιδίως στο ξεκίνημά της. Θα ευχαριστήσει θερμά τον 21ο αιώνα και τα ήθη του που επιτρέπουν πια μια ανοιχτή συζήτηση για το σεξ, διαποτισμένη από τις αρχές της ανοιχτής κοινωνίας όπου ο καθένας μπορεί να είναι, ή μάλλον οφείλει να είναι, ο εαυτός του ανεξαρτήτως φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού. Μιας κοινωνίας που μπορεί να μιλάει για τα πάντα στα παιδιά της και ξέρει πολύ καλά ότι τη συζήτηση αυτή ο καλύτερος για να τη συντονίσει είναι όχι ο γονιός, όπως αναφέρθηκε, αλλά αυτός που είναι κοντά στους εφήβους, ξέρει καλά την ψυχολογία και τις ανησυχίες του, είναι ο ίδιος απελευθερωμένος, και μπορεί να καθοδηγήσει για να απελευθερώσει, για να στηρίξει τον έφηβο στα δύσκολα πρώτα χρόνια της σεξουαλικής του ζωής.
Θαυμάσια λοιπόν τα νέα για τον γονιό και κηδεμόνα που έχει παιδί στην εφηβεία! Οι άνθρωποι που είναι κοντά στα παιδιά τους, youtubers όπως η Chusita, fashion fever, με τους 276.000 followers στο Youtube, και η νευροψυχοθεραπεύτρια Dr. Sharie Coombes γράφουν βιβλία για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των εφήβων με τρόπο που κάνει ακόμη και τον όρο «σεξουαλική διαπαιδαγώγηση» να ακούγεται γελοίος, απαρχαιωμένος, κατάλληλος μόνο για δασκαλίτσες με ταγιέρ και γιαλιά!
Στο Αυτό το βιβλίο δεν είναι για το σεξ, η Chusita μέσα από έξι ενότητες (Το σώμα και η απόλαυση, Σεξουαλική ταυτότητα, Αισθηματικές σχέσεις, Πρακτική εξάσκηση, Ερχόμαστε πιο κοντά, και Σεξ) παρουσιάζει όλα όσα απασχολούν τους εφήβους σε σχέση με τη σεξουαλική τους ταυτότητα, τις σχέσεις και το ίδιο το σεξ. Η ιδέα γι αυτό το βιβλίο, όπως λέει η ίδια στον πρόλογο, προέκυψε από τις ερωτήσεις των ακολούθων της στο youtube σε σχέση με το θέμα. Διαπιστώνοντας σημαντική άγνοια των εφήβων περί σεξ, αποφάσισε να συμπεριλάβει όλες τις απαντήσεις της σε ένα καλά δομημένο βιβλίο γνώσεων. Σκίτσα στο ύφος των εφηβικών κόμικς που ισορροπούν ανάμεσα στην ανατομική ακρίβεια, τη μυθοπλασία και το χιούμορ δίνουν τον τόνο στο βιβλίο. Ερωτήσεις-απαντήσεις, κουϊζ για να κατανοήσει ο αναγνώστης καλύτερα τον εαυτό του ή τις καταστάσεις που αντιμετωπίζει, πλαίσια κειμένου με λίγη πληροφορία δοσμένη με ακρίβεια αλλά και χιούμορ, το φωσφοριζέ ροζ χρώμα που δεν παραπέμπει βέβαια στην κοριτσίστικη ροζ λογοτεχνία αλλά σε έναν πανηγυρικό τόνο που γιορτάζει όχι μόνο τα δυο φύλα αλλά όλο το φάσμα ταυτοτήτων, και ένας μοναδικός συνδυασμός επιστημονικής ορολογίας και προφορικής νεανικής γλώσσας (π.χ. «περίνεο, όσχεο, ακροπροσθία, αιδοιολειχία», αλλά και «πουλί, καπότα, σαμπρέλα, πηδιέμαι» χαρακτηρίζουν το ύφος αυτού του βιβλίου.
Η εξερεύνηση του σώματος, η απόλαυση, η κατανόηση του σεξουαλικού προσανατολισμού, οι σχέσεις, και οι κώδικες που τις χαρακτηρίζουν, ο οργασμός, ο αυνανισμός, το σεξ και το καλειδοσκόπιο των σεξουαλικών επαφών, η υγιεινή, οι προφυλάξεις, ακόμη και στοιχεία από τη Φιλοσοφία την Ιστορία και τον κόσμο των ζώων, συνθέτουν ένα βιβλίο αναφοράς για το θέμα. Ιδιαίτερα ακριβείς και χρήσιμες είναι οι οδηγίες για τις κινήσεις που μπορεί να κάνει ή να αποφεύγει ο νέος ώστε να οδηγήσει τον/τη σύντροφό του στην απόλαυση χωρίς να τον/την πονέσει ή τον/την φέρει σε δύσκολη θέση, σωματικά ή ψυχικά.
Όσο για την αμηχανία της χρήσης του αρσενικού και θηλυκού γένους, που διατρέχει τις προηγούμενες προτάσεις μας, «τον/την σύντροφο», η Chusita λύνει το θέμα με ένα χαρακτηριστικό τρόπο: χρησιμοποιεί το @ στη θέση της κατάληξης –ο, -η που δηλώνει το αρσενικό ή θηλυκό (βλέπε την τελευταία λέξη της πρώτης παραγράφου αυτού του κειμένου). Αυτή η λεπτομέρεια είναι απολύτως χαρακτηριστική του πνεύματος του βιβλίου. Στη θέση του @ μπορεί κανείς να τοποθετήσει όχι μόνο το αρσενικό ή θηλυκό γένος αλλά όλες τις ενδιάμεσες αποχρώσεις του φύλου. Κατά τα άλλα το φάσμα των σεξουαλικών προσανατολισμών και ταυτοτήτων φύλου αναλύεται με μια ορολογία που δύσκολα συγκρατεί ο σημερινός μεσήλικας! Ας μένει η κατανόηση της διαφοράς του τρανς τζέντερ από τον τρανσέξουαλ για τους νέους!
Ιδεολογικά το motto που συνοψίζει τις συμβουλές της Chusita είναι «να είσαι ο εαυτός σου». Απελευθερώνει τους εφήβους κυρίως από τα καταπιεστικά πρότυπα σεξ που προβάλλουν οι ταινίες και το διαδίκτυο. Το σεξ δεν είναι αυτό που δείχνουν οι ταινίες, ούτε τα κορίτσια ούτε τα αγόρια οφείλουν να φέρονται ή να μοιάζουν όπως οι ήρωες αυτών των ταινιών. Πραγματικά το διαδίκτυο, ιδίως και το πορνό που είναι πια προσβάσιμο ακόμη και σε μικρές ηλικίες, προβάλλουν πρότυπα που στρεβλώνουν την πραγματικότητα. Συχνά τα παιδιά υιοθετούν συμπεριφορές και στάσεις καταπιέζοντας τον εαυτό τους ή αποφασίζουν να απέχουν από την αρένα του σεξ γιατί αισθάνονται υποδεέστερα. (Αυτό δεν αναφέρεται στο βιβλίο, αλλά είχε παρουσιαστεί ως σοβαρό ζήτημα σε ξένο ντοκιμαντέρ για την εφηβεία που είχε προβάλει η ΕΡΤ προ διετίας).
H Chusita επισημαίνει την αποφυγή κάθε είδους στερεοτύπου, ακόμη κι αυτού που αναπαράγουν οι «διαφορετικοί». Αν είσαι ομοφυλόφιλος, δεν είναι ανάγκη να ανταποκρίνεσαι στο πρότυπο εμφάνισης και συμπεριφοράς των περισσότερων ομοφυλόφιλων. Δεν χρειάζεται να μοιάζεις, να ανήκεις σε μια ομάδα, μπορείς να αυτοπροσδιορίζεσαι ακόμη και να επιλέγεις φύλο ανάλογα με τις διαθέσεις σου.
Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και την αποφυγή δημοσιοποίησης φωτογραφιών και ντοκουμέντων από μια σχέση. Πολύ ωραία η Chusita επισημαίνει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι καλά για φλερτ αλλά πολύ σύντομα πρέπει κάποιος να δοκιμάσει την πραγματική επαφή για να δει τις δυνατότητες μιας σχέσης. Δεν είναι δύσκολο φαίνεται πια σήμερα να κρυφτεί ένας έφηβος πίσω από μια διακτυακή διαρκή φαντασίωση δίχως αντίκρισμα.
Οι νέοι πια γιορτάζουν μια πρωτόγνωρη ελευθερία που δοξάζει την ατομική ταυτότητα χωρίς να αρνιέται την τρυφερότητα και τους δεσμούς αγάπης όπως επισημαίνει η σκηνοθέτης Αθηνά Τσαγκάρη που με την ευκαιρία της νέας σειράς που σκηνοθέτησε για το ΒΒC, το Trigonometry, σχολιάζει:
«Ο λόγος που αποφάσισα να κάνω αυτήν τη σειρά είναι ότι είδα τρεις πολύ σύγχρονους ανθρώπους που επιβιώνουν με τόλμη στη σημερινή μητρόπολη, όπως το Λονδίνο, αλλά θα μπορούσε να είναι η Αθήνα. Μπορεί να ακούγεται παλιομοδίτικο, αλλά η τόλμη τους είναι ότι ξέρουν πώς να αγαπούν, η τόλμη τους είναι η συντροφικότητά τους. Υπάρχει συμπόνοια μεταξύ τους, μια παρεξηγημένη λέξη. Τρεις νέοι άνθρωποι που βρίσκονται ξαφνικά στο ίδιο διαμέρισμα και δημιουργούν μια επιλεγμένη οικογένεια (chosen family). Θαυμάζω την ορμή που έχει αυτή η γενιά των 20άρηδων και 30άρηδων. Είναι συνειδητοποιημένη, πολιτικοποιημένη και, με έναν δικό της τρόπο, εξωστρεφής. Είναι μια νέα συλλογικότητα.
Η συλλογικότητα ως ένα άθροισμα μοναχικοτήτων. Με κάποιο τρόπο, αυτή είναι μια πιο ισχυρή συλλογικότητα, ως μια απενοχοποιημένη εξίσωση μοναδικών ταυτοτήτων που δεν ανήκουν πουθενά εκτός από τον εαυτό τους, και η οποία είναι αδύνατον να περιγραφεί με συμβατικούς όρους κοινωνικής, φυλετικής, σεξουαλικής, εθνικής ταυτότητας. Το θεωρώ απελευθερωτικό αυτό, είναι το δώρο του 21ου αιώνα. Είμαστε όλοι μόνοι μας/μαζί, μοναδικοί, μικροί ήρωες μιας ψηφιακής αναπαράστασης. Το Διαδίκτυο είναι η νέα σωματικότητά μας και το κινητό το επίκτητο μέλος του σώματός μας.»
Οι έφηβοι στους οποίους απευθύνεται η Chusita είναι αυτοί που θα δημιουργήσουν αυτές τις επιλεγμένες οικογένειες ή και τις συμβατικές, εντός των οποίων όμως θα αισθάνονται ελεύθεροι και ικανοποιημένοι.
Βρισκόμαστε μπροστά σε μία νέα ελευθερία που περιγράφεται στα εφηβικά βιβλία για το σεξ και στις νεανικές σειρές του Netflix (πολύ χαρακτηριστική είναι η σειρά «Sex education», που παρακολουθεί τη σεξουαλική ζωή τελειόφοιτων ενός λυκείου, εξαιρετική στην ακριβή περιγραφή της ψυχολογίας των σύγχρονων εφήβων, της στάσης, των εμμονών, των ελπίδων και των φόβων που έχουν απέναντι στο σεξ και τις σχέσεις αλλά η και ταινία «Δεν έχεις ιδέα» όπου διερευνώνται όλες οι μορφές αγάπης και δεσμών ανάμεσα στους εφήβους μέσα από ένα παρολίγο ερωτικό τρίγωνο).
Το Αυτό το βιβλίο δεν είναι για το σεξ, της Chusita, ο Οδηγός επιβίωσης για αγόρια στην εφηβεία και ο Οδηγός επιβίωσης για κορίτσια στην εφηβεία, της Dr. Coombes που κινείται σε ένα πιο συμβατικό πεδίο τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τη μορφή του βιβλίου, συμπληρώνουν τα πρόσφατα βοηθήματα που έχει στα χέρια του @ έφηβ@ που επείγεται να πάρει απαντήσεις στις ερωτήσεις που φυσικά δε θα θέσει ούτε στον γονιό ούτε, πολύ περισσότερο, στον εκπαιδευτικό.
Όλα αυτά ενώ ακόμη συζητάμε για το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία. Ώσπου να ανοίξει σοβαρά η συζήτηση και να ληφθεί μία απόφαση, οι ενήλικες μάλλον θα πρέπει να καθίσουν στα θρανία για να τους διδάξουν οι έφηβοι!
Είναι άραγε όλη αυτή η πληροφόρηση και η ελευθερία του λόγου για το σεξ μια πύλη εισόδου σε μια ευτυχισμένη νεανική ερωτική ζωή; Δεν έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι οι σημερινοί νέοι έχουν λιγότερες αγωνίες από ότι οι παλαιότερες γενιές. Πιθανόν ο λόγος και, πολύ περισσότερο, η εικόνα του σεξ που έχουν γίνει κοινός τόπος να στερούν από τους πρωτάρηδες το μυστήριο του απαγορευμένου καρπού. Από την άλλη πόσος πόνος και δάκρυα αποφεύγονται σήμερα χάρη στην πληροφόρηση!
Κάθε εποχή και οι αντιλήψεις της για το σεξ, τα φύλα, τις ταυτότητες, τις σχέσεις και τα συναισθήματα.
Στον 21ο αιώνα ο έρωτας είναι ουσιαστικό δίχως γένος, φυλή, χρώμα, πρόσημο. Είναι μόνο η δραστική ουσία του.
Ιnfo
Chusita Fashion Fever, μτφρ. Ε.Τουλούπη, Αυτό δεν είναι ένα βιβλίο για το σεξ, Καστανιώτης, 2020.
Sharie Coombes, μτφ. Χ. Μπανιά, Οδηγός επιβίωσης για αγόρια στην εφηβεία, Ψυχογιός, 2020.
_______________________,Οδηγός επιβίωσης για κορίτσια στην εφηβεία, Ψυχογιός
Επίσης, για γονείς:
Joseph Konbel Freud, μτφ. Α.Δημητρούκα, Γονείς και έφηβοι. Μια διαρκής σύγκρουση, Πατάκης, 2017.
_________________________________, Γονείς. Μια διαρκής πρόκληση, Πατάκης, 2015
