της Μαρίζας Ντεκάστρο
Η περιοδική έκθεση Αστυγραφία/Urbanology (Εθνική Πινακοθήκη, διάρκεια έως 3/3/2024) διατρέχει τη φυσιογνωμία και την ταυτότητα της Αθήνας τις δεκαετίες 1950-1970.
Ήδη από τον τίτλο καταλαβαίνουμε ότι μας προτείνεται μια περιήγηση του άστεως μέσω διαφορετικών εγ-γραφών του. Εικαστικές, φωτογραφικές, κινηματογραφικές, ηχητικές, οι εγ-γραφές ανακαλούν μνήμες στους μεγαλύτερους δείχνοντας την πόλη όπως την έζησε και τη θυμάται ένα μέρος του πληθυσμού- τα λουστράκια, τα χριστουγεννιάτικα δώρα στους τροχονόμους, τις αυλές και τις ταράτσες των μικρών σπιτιών με τα απλωμένα ρούχα, τη ζωή της γειτονιάς- ενώ καθοδηγεί τους νεότερους, που ζουν στην ίδια πλην διαφορετική εντέλει Αθήνα, στη συνειδητοποίηση των επεμβάσεων που την κατέστησαν μητρόπολη της χώρας.
Η ομαδική έκθεση των 78 Αθηναίων αστυγράφων ξεκινά με ένα Willcomen, μια εγκατάσταση του Βλάση Κανιάρη, ένα καλωσόρισμα των νέων κατοίκων που έφτασαν εδώ στα χρόνια της μεταπολεμικής αστυφιλίας και η οποία έφερε τεράστιες αλλαγές στον δημόσιο και τον ιδιωτικό χώρο. Η έκθεση κλείνει με ένα Arrivederci του ίδιου, όταν ολοκληρώνεται η περιήγηση.
Οι εικαστικοί, οι φωτογράφοι, οι κινηματογραφιστές των οποίων τα έργα εκτίθενται αποτυπώνουν σε 22 ταινίες και 202 πίνακες ποικίλων τεχνικών δημόσιες και ιδιωτικές όψεις της πόλης.
Η νοσταλγική ματιά του Τσαρούχη και του Βασιλείου, η σαν φωτογραφική απεικόνιση των δρόμων του Αγήνωρα Αστεριάδη συμπορεύονται με τη Χρύσα Ρωμανού που αισθάνθηκε μια Αθήνα λαβύρινθο γεμάτο αντιφάσεις και εμπόδια. Ο Παναγιώτης Τέτσης, ο οποίος υποδέχεται το κοινό στη Λαϊκή Αγορά στην είσοδο της Πινακοθήκης, επιμένει στον μόχθο των οικοδόμων στις σκαλωσιές και τα γιαπιά της ανοικοδόμησης, ο Γιώργος Ιωάννου διακωμωδεί τους συρμούς της εποχής και τον καταναλωτισμό, που επισημαίνουν επίσης τα εκτυπωμένα έργα του Μιχάλη Αρφαρά. Ο Χρόνης Μπότσογλου στα έργα του εισάγει την πολιτική, την κοινωνική κριτική και μνήμες οικογενειακές, η Άσπα Στασινοπούλου εγκαθιστά παιδικά πρόσωπα πίσω από φεγγίτες με σίτες, ενώ ο σκοτεινός καθρέφτης με το ημιφωτισμένο πρόσωπο, της Κλεοπάτρας Δίγκα, και το ραφάκι του νιπτήρα με τα καθημερινά σύνεργα ομορφιάς μας ανοίγει την πόρτα στον πιο προσωπικό χώρο. Με τον Δήμο Σκουλάκη κατεβαίνουμε τα σκαλιά του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου για να μπούμε στην κοιλιά της πόλης και διασχίζουμε τους δρόμους στο πίσω κάθισμα της βέσπας του Φασιανού.
Τιμής ένεκεν, και ως τέλος εποχής, οι μπρούτζινες διακοσμητικές ροζέτες του Μυταρά από το Χίλτον, το τοπόσημο που διεθνοποίησε την Αθήνα.
Με τα εικαστικά έργα συστεγάζονται οι κινηματογραφικές γιγαντοαφίσες του Γιώργου Βακιρτζή και διακριτικά, σε τρεις οθόνες, αποσπάσματα ταινιών ή και ολόκληρες ταινίες. Οι ηθοποιοί του παλιού ελληνικού σινεμά, γνώριμοι χάρη στις προβολές της τηλεόρασης, κινούνται σε μέρη αναγνωρίσιμα στο κέντρο ή τις παρυφές του και ζουν σε διαμερίσματα επιπλωμένα με τα μοντέρνα έπιπλα της εποχής, τα δανέζικα.
Οι επτά ενότητες – Σκηνογραφία, Νοσταλγία, Γιαπί, Κοντινό πλάνο, Θέαμα, Όνειρα και Συγκρούσεις, Υλικότητες– προσκαλούν τον επισκέπτη να ανιχνεύσει τις ιδέες που είχαν για την Αθήνα οι καλλιτέχνες δημιουργοί ως φόντο ή σκηνικό μιας ιδεατής θεατρικής παράστασης στην οποία παίζουμε εμείς οι θεατές ανάλογα με τον τρόπο που τη διαβάζουμε, τη ζήσαμε και εξακολουθούμε να τη ζούμε.
Συμπληρώνω ότι η ανάγνωση της πόλης, η γνωριμία και ως ένα βαθμό η οικειοποίησή της, παίρνει υπόσταση και μέσω της λογοτεχνίας η οποία είναι απούσα! Η λογοτεχνία, τα δημοσιογραφικά γραπτά των παλαιών και των νεότερων αθηναιογράφων αποτελούν αναπόσπαστα συστατικά της θέασης της Αθήνας. Γιατί, πώς να το κάνουμε, οι ζωγραφικοί πίνακες, ο κινηματογραφικός φακός που την κατέγραψε χωρίς πρόθεση ιστορικής τεκμηρίωσης, οι φωνές και οι φωτογραφίες συμπλέουν με το έργο των συγγραφέων.
Όμως αναμφίβολα πρόκειται για μια εξαιρετικά πλούσια έκθεση, που σχεδίασε και επιμελήθηκε με την ομάδα της η διευθύντρια του ιδρύματος Συραγώ Τσιάρα.
