του Μάρκου Κρητικού
Ο Νορβηγός συγγραφέας Γιου Νέσμπε, είναι ο πιο επιτυχημένος εκπρόσωπος της σύγχρονης σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από σαράντα γλώσσες, ενώ οι πωλήσεις τους έχουν φτάσει τα πενήντα εκατομμύρια αντίτυπα(!) Απέκτησε φανατικούς αναγνώστες σε όλο τον κόσμο, κυρίως για τη σειρά των δώδεκα μυθιστορημάτων του με πρωταγωνιστή τον σκληροτράχηλο επιθεωρητή της αστυνομίας του Όσλο, Χάρι Χόλε.
«Αλλά από τότε που ξεκίνησα να γράφω είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου ότι δεν θα υπακούσω, ούτε στο γούστο των εκδοτών, ούτε στις απαιτήσεις του κοινού. Δεν θέλω να είμαι όμηρος των αναγνωστών μου. Επομένως θα γράψω για τον Χόλε όταν μου κατέβει κάποια ιδέα για μία περιπέτεια που του ταιριάζει. Και φυσικά δεν έχω ιδέα πότε θα συμβεί αυτό». Popaganda (2015)
«O Χόλε δεν θα έχει αιώνια ζωή. Πιθανότατα δεν θα πεθάνει από γηρατειά – αλλά πάλι, ποιος ξέρει; Αυτό που μπορώ να σας υποσχεθώ είναι ότι όταν φύγει, δεν θα αναστηθεί» The Guardian (2019)
«Το Βασίλειο είναι ένα βιβλίο χωρίς τον Χόλε, που μου προσφέρει ελευθερία: δεν υπάρχει παρελθόν που δεν μπορώ να “ξεγράψω” ούτε μέλλον που πρέπει να προβλέψω» Από το προλογικό σημείωμα του συγγραφέα, στο Βασίλειο (2020).
Ο Γιου Νέσμπε είχε κατά καιρούς προϊδεάσει τους φανατικούς αναγνώστες του Χάρι Χόλε, ότι δεν «έβλεπε» το συγγραφικό του μέλλον, εξαρτημένο από τη σειρά του θρυλικού ντετέκτιβ. ‘Έτσι στο προηγούμενο μυθιστόρημα, Το Βασίλειο, απαλλαγμένος από τα στερεότυπα του procedural και τις γνώριμες -μετά από δώδεκα βιβλία- συνήθειες του ήρωά του, παρουσίασε ένα δυνατό ψυχολογικό θρίλερ, ίσως το πιο ώριμο έργο της καριέρας του.
Στο νέο του βιβλίο, Ο άρχοντας της ζήλιας, μας εκπλήσσει διπλά, αφενός γιατί αφήνει και πάλι εκτός πλάνων τον Χάρι Χόλε και αφετέρου γιατί επιλέγει για πρώτη φορά τη «μικρή φόρμα» αφήγησης. Στην ιστορία της αστυνομικής λογοτεχνίας ήταν συχνές κατά το παρελθόν, οι συλλογές διηγημάτων. Η διαφορά είναι ότι περιλάμβαναν διηγήματα τα οποία στην πλειοψηφία τους είχαν ήδη δημοσιευτεί στον Τύπο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: η πληθώρα των δημοσιευμένων διηγημάτων της Αγκάθα Κρίστι σε βρετανικές εφημερίδες και περιοδικά και των μεγάλων συγγραφέων του αμερικανικού hard-boiled στο περιοδικό Black Mask και σε άλλα pulp έντυπα της εποχής. Όμως τα τελευταία χρόνια, σπάνια εκδίδονται συλλογές διηγημάτων γνωστών συγγραφέων (Καμιλλέρι, Μανκέλ, Ράνκιν, και Μάρκαρης, είναι κάποιες από τις λίγες εξαιρέσεις), ίσως γιατί οι περισσότεροι θεωρούν ότι το συγκεκριμένο αφηγηματικό είδος δεν είναι πολύ δημοφιλές, ή ότι δεν προσφέρει τον επαρκή χώρο για να αναπτυχθεί μια αστυνομική ιστορία. Όμως ο Νέσμπε των πολυσέλιδων μυθιστορημάτων, το τόλμησε και μας άφησε εξαιρετικές εντυπώσεις.
Ο άρχοντας της ζήλιας είναι μια συλλογή επτά ιστοριών, οι οποίες έχουν στον πυρήνα της θεματικής τους, τη ζήλια και τις ολέθριες συνέπειές της. Η ιστορία που δίνει τον τίτλο στο βιβλίο, έχει μεγάλη έκταση -μπορεί να χαρακτηριστεί ως νουβέλα-, υπηρετεί βασικές συμβάσεις του αστυνομικού είδους –ντετέκτιβ πρωταγωνιστής, αστυνομική έρευνα, εξιχνίαση εγκλήματος–, χαρακτηριστικά τα οποία δεν απαντώνται στις υπόλοιπες και δίνει την αίσθηση ότι υπονομεύει εσκεμμένα τη συνοχή της συλλογής, λειτουργώντας σαν συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον «παλιό» και τον «νέο» Νέσμπε.
Οι ιστορίες
Ο άρχοντας της ζήλιας: Ο αστυνόμος Νίκος Μπαλής, του Τμήματος Ανθρωποκτονιών της Αθήνας, γνωστός ως «Άρχοντας της ζήλιας», θα μεταβεί στην Κάλυμνο, δημοφιλή προορισμό αναρριχητών απ’ όλο τον κόσμο, –είναι γνωστή η σχέση του συγγραφέα με το νησί και το σπορ της αναρρίχησης– για να διαλευκάνει την μυστηριώδη εξαφάνιση ενός Αμερικανού τουρίστα, με τον δίδυμο αδερφό του εξαφανισμένου να θεωρείται εξ αρχής ο βασικός ύποπτος. Μια ανταγωνιστική σχέση μεταξύ δυο αδερφών –μας θύμισε Το Βασίλειο– θα εξελιχθεί σε μια περίεργη «υπόθεση με δυο νεκρούς, μα κανένα πτώμα». Στο εξαιρετικά απρόσμενο τέλος, ο αστυνόμος Μπαλής θα αναζητήσει την προσωπική του λύτρωση, μέσα από την αναβίωση μιας μοιραίας σκηνής απ’ το σκοτεινό παρελθόν του.
Λονδίνο: Μια γυναίκα απευθύνεται σε μια «εταιρία αυτοκτονιών» για να εκδικηθεί με σατανικό τρόπο τον σύζυγό της, ο οποίος την απατά με την καλύτερή της φίλη.
Στην ουρά: Σε εποχή πανδημίας, μια μετανάστρια που εργάζεται σε μίνι μάρκετ, «σιχαίνεται τους ανθρώπους που σου παίρνουν τη σειρά» και έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να αποκαθιστά την τάξη.
Σκουπίδια: Ένας οδοκαθαριστής του Δήμου στο Όσλο, με «ένα μικρό προβληματάκι διαχείρισης θυμού», θα πάρει εκδίκηση για την απιστία της συζύγου του γιατί «κάποιος πρέπει να βάζει τα πράγματα στη θέση τους».
Η ομολογία: Ο παραληρηματικός μονόλογος ενός άντρα μπροστά στον αξιωματικό του εγκληματολογικού ο οποίος τον επισκέφτηκε με αφορμή τον θάνατο της πρώην συζύγου του, θα καταλήξει σε μια ομολογία και κάτι ακόμα πιο τραγικό.
Οντ: Ένας διάσημος συγγραφέας που οφείλει την επιτυχία των βιβλίων του στην περιγραφή σεξουαλικών φαντασιώσεων οι οποίες «μπορούν να διαβαστούν απ’ όλους χωρίς να σοκάρουν» αποφασίζει ξαφνικά να κάνει στροφή στην καριέρα του και στη ζωή του. Πραγματικότητα ή εξημμένη φαντασία; Στην ιστορία αυτή ο αναγνώστης μέσα από τις σκέψεις του πρωταγωνιστή μπορεί να ανιχνεύσει βιωματικά διλήμματα του Νέσμπε για το «αν η λογοτεχνική φύση έχει προβάδισμα σε σχέση με την προσωπική ευημερία» και ποιο είναι τελικά το τίμημα που καλείται να πληρώσει ο δημιουργός για χάρη της δημοσιότητας των έργων του.
Σκουλαρίκι: ‘Ένα γνώριμο σκουλαρίκι, ξεχασμένο στο πίσω κάθισμα του ταξί θα βάλει σε υποψίες τον οδηγό του για τη σχέση της συζύγου του με το αφεντικό του. Όταν ανακαλύψει με πολύ έξυπνο τρόπο την αλήθεια, θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα.
Επτά δυνατές ιστορίες, στις οποίες ο συγγραφέας δεν καταφεύγει στον εύκολο εντυπωσιασμό του αναγνώστη με περιγραφές βίαιων σκηνών και αποτρόπαιων εγκλημάτων, αλλά τοποθετεί στο πρώτο πλάνο της αφήγησης την αποτύπωση της ψυχοσύστασης των μοιραίων πρωταγωνιστών, τους οποίους επιλέγει με εμφανείς διαφορές βιοτικού επιπέδου, κοινωνικής θέσης και εθνικών χαρακτηριστικών, με σκοπό να αναδείξει τη ζήλια ως ένα κυρίαρχο συναίσθημα της πανανθρώπινης δυστυχίας. Με ευφυή πλοκή και κάποιες φορές υπαινικτική γραφή, εξάπτει την αγωνία του αναγνώστη και συντηρεί περίτεχνα το μυστήριο αποκαλύπτοντας σταδιακά, το πώς μπορούν τα παράφορα συναισθήματα και οι εμμονές, να οδηγήσουν στην απώλεια της λογικής που προϋποθέτει ένα έγκλημα. Με την πετυχημένη του απόπειρα, σε ένα δυσκολότερο αφηγηματικό είδος, ο Γιου Νέσμπε ενδέχεται προσωρινά να απομακρυνθεί από κάποιους αναγνώστες που ενθουσιάστηκαν με τις μακροσκελείς, αιμοσταγείς ιστορίες του Χάρι Χόλε αλλά είναι σίγουρο ότι θα προσελκύσει πολλούς άλλους, διαφορετικών αναγνωστικών απαιτήσεων.
Αναμένουμε με ενδιαφέρον το δεύτερο μέρος, με πέντε ακόμη ιστορίες –περιλαμβάνεται ήδη στην αγγλική έκδοση– το οποίο θα κυκλοφορήσει στη χώρα μας στο προσεχές μέλλον.
.
Jo Nesbo – Ο άρχοντας της ζήλιας – Ιστορίες
Μετάφραση: Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, Μεταίχμιο (2021)
Βρες το εδώ
