Ο Βασίλης Παπαθεοδώρου συνομιλεί με την βραβευμένη από τον Αναγνώστη Αργυρώ Πιπίνη .
Αργυρώ, συγχαρητήρια για το βραβείο! «Το δικό τους ταξίδι» είναι ένα βιβλίο που μιλά για την απώλεια, σταδιακή και οριστική. Αντιθέτως, η «Αλίκη στην πόλη» κρύβει μέσα της οργή. Η συγγραφή των δύο αυτών βιβλίων έδρασε λυτρωτικά για σένα;
Η συγγραφή είναι ούτως ή άλλως λειτουργία λυτρωτική. Και τα δύο λοιπόν βιβλία λειτούργησαν καθαρτικά το καθένα με τον τρόπο του. Tα τελευταία χρόνια έχασα πολλά αγαπημένα μου πρόσωπα. Όσο κι αν πιστεύεις ότι είσαι προετοιμασμένος για την απώλεια, η αδυναμία να αγγίξεις, να μιλήσεις, να μοιραστείς αποτελούν μονοπάτια δύσβατα που πρέπει να τα περπατήσεις. Το δικό τους ταξίδι αποτελεί μια μικρή ιστορία για έναν μεγάλο αποχαιρετισμό σ’ αυτά τα αγαπημένα πρόσωπα.
Νομίζω πως την ιστορία της Αλίκης την έγραφα προτού ακόμα αρχίσω να τη γράφω. Μου την υπαγόρευε η πόλη. Την έγραφα όταν έμπαινα στα λεωφορεία και μέτραγα δυστυχίες. Την έγραφα για να παραμείνω θυμωμένη, για να ξορκίσω την θλίψη της πόλης. Την έγραφα όταν συναντούσα την Αλίκη στο μετρό με τα ακουστικά στ’ αυτιά να μουρμουρίζει Love will tear… Ήταν μια μετάβαση που κράτησε δύο χρόνια.
Και τα δύο βιβλία ακολούθησαν μυστικές διαδρομές και απ’ ό,τι μου λένε, συγκινούν εξίσου και ευαίσθητους ενήλικες, αν και Το δικό τους ταξίδι απευθύνεται σε παιδιά κυρίως και Η Αλίκη στην πόλη σε εφήβους.
Στο βραβευμένο βιβλίο συνεργάστηκες με την πρωτοεμφανιζόμενη εικονογράφο Μαριλένα Μελισσηνού, η οποία επίσης βραβεύτηκε για την εικονογράφησή της. Θεωρείς ότι συγγραφέας και εικονογράφος πρέπει να συνεργάζονται πάνω στο βιβλίο και σε ποιον βαθμό ή είναι καλό να κάνουν ανεξάρτητες αναγνώσεις;
Μου αρέσει να σκέφτομαι ότι περπατάνε χέρι χέρι. Ότι υπάρχει συνεργασία. Όχι, βέβαια, με την έννοια της προσπάθειας από την πλευρά του εικονογράφου να ζωγραφίσει τις εικόνες που έχει στο νου του ο συγγραφέας, αλίμονο, αλλά ως μία προσπάθεια να διαβάσει πίσω από τις λέξεις, τι του ‘ψιθυρίζουν’ αυτές. Μια σπουδαία δασκάλα μου στο θέατρο μας έλεγε: ‘Πριν κάνετε κάτι στα θεατρικά κείμενα, διαβάστε τα κείμενα κι αφήστε να σας κάνουν εκείνα κάτι. Μετά μπορείτε να κάνετε όσες επεμβάσεις θέλετε’. Κάτι τέτοιο πιστεύω πως ισχύει και για τα προς εικονογράφηση κείμενα. Δεν πρέπει να τα καπελώνει μια εικαστική πρόταση – οι ζωγραφιές θα πρέπει να συνομιλούν με το κείμενο.
Πιστεύω όμως και στην ανεξάρτητη ανάγνωση του εικονογράφου· ανεξάρτητη ανάγνωση δεν σημαίνει απαραίτητα και απόκλιση. Είναι μια άλλη ματιά στο κείμενο. Το δικό τους ταξίδι ήταν μια συλλογική δουλειά, αποτέλεσμα δημιουργικού διαλόγου εκδότη, συγγραφέα, επιμελητή, εικονογράφου, γραφίστα: συγκεντρώθηκαν τα υλικά κι έγινε μια σκηνοθεσία στο χαρτί.
«Η Αλίκη στην πόλη» είναι το πρώτο σου νεανικό βιβλίο, ένα όχι και τόσο εύκολο ανάγνωσμα, τόσο ως προς τη σκληράδα όσο και ως προς τον συμπυκνωμένο τρόπο γραφής του. Ένιωσες άνετα γράφοντας αυτό το είδος; Είναι κάτι που θα το επαναλάβεις;
Ω, ναι. Θα το επαναλάβω. Σίγουρα. Το κάνω ήδη. Η πρόκληση μου άνοιξε την όρεξη και μου έδειξε ότι μπορώ να περπατήσω και σε άλλα μονοπάτια ανεξερεύνητα και μαγικά.
Η συγγραφή αυτού του βιβλίου λειτούργησε απενοχοποιητικά όσον αφορά τις συγγραφικές μου ανασφάλειες, κι όλα αυτά πριν καν εκδοθεί και διαβαστεί, αν και το χρονικό διάστημα κατά το οποίο έγραφα το βιβλίο έπρεπε να πάρω πολλές αποφάσεις όσον αφορά την έκταση του αφηγήματος, τη φωνή της ηρωίδας.
Συγγραφέας, ηθοποιός, μεταφράστρια, υπάρχει πολυδιάσπαση της ενεργητικότητας και του ενδιαφέροντός σου σε όλες αυτές τις ιδιότητες. Μπορούν να δράσουν συμπληρωματικά η μία της άλλης; Και εν τέλει αν ήταν να επιλέξεις μία, ποια θα ήταν η «εκλεκτή»;
Δεν αισθάνοναι κάποια διάσπαση· αντίθετα θεωρώ ότι και οι τρεις αυτές ιδιότητες συμπληρώνουν η μία την άλλη. Πολλές φορές, βέβαια, ονειρεύομαι την ‘απομόνωση’ του συγγραφέα έτσι όπως, νομίζω, ότι τη βίωναν κάποιοι συγγραφείς περασμένων αιώνων. Δυσκολεύομαι να επιλέξω κάποια απ’ τις παραπάνω ιδιότητες· φοβάμαι ότι θα φυλακιστώ σε μία ‘ιδανική’ για τη συγκεκριμένη στιγμή επιλογή κι έπειτα θα ποθώ κάτι αλλιώτικο. Άλλωστε διακρίνομαι για την πνευματική μου κυκλοθυμία.
Βραβεία: Καταξίωση, αναγνώριση, ματαιοδοξία, εμπορικότητα. Ποια η γνώμη σου γι’αυτά;
Ένα βραβείο είναι πάντα μεγάλη χαρά. Αποτελεί τιμή να μιλούν και να βραβεύουν το βιβλίο σου άνθρωποι που εκτιμάς ιδιαίτερα. Σου λένε με αυτόν τον τρόπο ότι έκανες καλά αυτό το οποίο κάνεις. Πιστεύω ότι οι επιτροπές των βραβείων θα πρέπει να έχουν ως στόχο την ανάδειξη όχι και τόσο εμπορικών βιβλίων καθώς και την υποδαύλιση του ενδιαφέροντος των αναγνωστών προς αξιόλογους συγγραφείς που δεν τους έχει προσέξει, προς το παρόν, το ευρύ κοινό. Βέβαια υπάρχουν και εξαιρετικά βιβλία που δεν βραβεύονται και παραμένουν εξαιρετικά.
Είσαι μεταφράστρια και φανατική αναγνώστρια. Πώς κρίνεις την παραγωγή του παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα και τους συγγραφείς σε σχέση με το εξωτερικό;
Υπάρχουν πολλοί παράμετροι σ’ αυτό το θέμα. Χώρες με απίστευτα μεγαλύτερες πληθυσμιακά ομάδες αναγνωστών, με σπουδές στο βιβλίο, χώρες στις οποίες η πρώτη έκδοση ενός βιβλίου εξαντλείται γρήγορα, όπου οι συγγραφείς είναι σταρ, αυτές οι χώρες εκδίδουν όμορφα βιβλία. Αλλά και στην Ελλάδα κυκλοφορούν πολύ ωραία βιβλία. Απλώς στη χώρα μας διαπιστώνω μια εκδοτική ατολμία που αντικατοπτρίζει την ελληνική κοινωνία, μια ατολμία όσον αφορά τα θέματα αλλά και τον τρόπο προσέγγισής τους. Αυτή η ατολμία έχει σχέση κυρίως με τα κείμενα και όχι με την εικονογραφική προσέγγιση. Όμως, υπάρχουν πάντα και οι εξαιρέσεις, κι αυτό βοηθά να αμβλύνονται σιγά σιγά και οι αντιστάσεις του συνόλου των εκδοτών.
Ακούγεται συχνά ότι «αυτό το βιβλίο μπορεί να το δουλέψει κανείς καλά στην τάξη». Πες μας τη γνώμη σου για τη σχέση βιβλίου-τάξης. Θεωρείς πολύ σημαντικό κάποιο βιβλίο να μπορεί να δουλευτεί καλά σε μια τάξη;
Η σχέση βιβλίου-τάξης έχει να κάνει με την κουλτούρα του σχολείου, με τη δυναμική μιας συγκεκριμένης τάξης και βέβαια με τον δάσκαλο. Έχει τεράστια σημασία να μην είναι διεκπεραιωτικός ο ρόλος του δασκάλου. Και σύμφωνα με τη φετινή μου εμπειρία σε σχολεία από την Καστοριά μέχρι τη Σαντορίνη καθώς και σε πολλά σχολεία της Αθήνας, υπάρχουν δάσκαλοι και νηπιαγωγοί οραματιστές και πεισματάρηδες, εμπνευσμένοι και ενθουσιώδεις. Δάσκαλοι που ευεργετούν τα παιδιά και τα βιβλία. Δεν αποτελεί βέβαια αυτοσκοπό το να δουλευτεί ένα βιβλίο σε μία τάξη· υπάρχουν βιβλία που δεν ενδείκνυνται, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα βιβλία αυτά στερούνται λογοτεχνικότητας και δυναμικής στο θέμα της επαφής τους με τα παιδιά.
Μη γελιόμαστε, φιλαναγνωσία δεν είναι μερικές επισκέψεις συγγραφέων στα σχολεία, φιλαναγνωσία είναι συνεχής επαφή με τα βιβλία από μικρή ηλικία, τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο, διαρκής και ουσιαστική σχέση με τα βιβλία που θα έχει ως αποτέλεσμα την αιώνια αγάπη γι’ αυτά. Δεν ζητάω πολλά, ε;
Μικρό Βιογραφικό
H Αργυρώ Πιπίνη είναι συγγραφέας και ηθοποιός. Έχει σπουδάσει Νομικά και θέατρο. Αγαπάει τα βιβλία, ζει για τα βιβλία αλλά και από τα βιβλία. Έχουν εκδοθεί δεκατέσσερα βιβλία της για παιδιά και εφήβους. Διδάσκει θέατρο σε διάφορες σχολές, μεταφράζει λογοτεχνία, κείμενα για το θέατρο, παιδικά βιβλία. Το 2012 βραβεύτηκε από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας για τη δουλειά της και το 2013 αναγράφηκε στους τιμητικούς πίνακες της IBBY (The International Board on Books for Young People) για τις μεταφράσεις της. Έχει οργανώσει σεμινάρια δημιουργικής γραφής και project για παιδιά και ενήλικες με θέματα από έργα κλασικής λογοτεχνίας, από δικά της βιβλία, από ποίηση και ζωγραφική, σε συνεργασία με διάφορους φορείς.
Το 2015 το βιβλίο της Το δικό τους ταξίδι κέρδισε το βραβείο του περιοδικού Ο Αναγνώστης στην κατηγορία Εικονογραφημένο βιβλίο για παιδιά. Την ίδια χρονιά το ίδιο βιβλίο ήταν στις βραχείες λίστες του ελληνικού τμήματος της ΙΒΒΥ, ενώ στις βραχείες λίστες του Αναγνώστη βρέθηκε και το βιβλίο της Η Αλίκη στην πόλη, στην κατηγορία Λογοτεχνικό βιβλίο για παιδιά και εφήβους. Το site της είναι: www.argyropipini.com
