Γιώργος Βέης.
«Έχουμε ανάγκη τα παρατηρητήρια του εσωτερικού ουρανού».
Αντρέ Μπρετόν.
Με τη βοήθεια των ντόπιων φίλων μαθαίνω: ο πολέμαρχος Trinh Sam, κυρίαρχος του Βορείου Βιετνάμ από το 1767 έως το 1782, δεν παρέλειψε, σε μια επίσκεψή του το 1770, να χαράξει στο εσωτερικό του σπηλαίου της Αρωματικής Παγόδας την ευαρέσκειά του για τη δωρεά αυτή της πρόνοιας του περιβάλλοντος, διακηρύσσοντας ότι συνιστά την ωραιότερη όψη της χώρας του. Η επιγραφή, σημάδι μιας άδολης παρέμβασης στην επιφάνεια του βράχου, δείχνει αποφασιστικότητα κι ενάργεια μαζί. Ό, τι προσπαθώ ν΄ απομνημονεύσω ανακαλεί πυγμή και τρυφερότητα: ίσως ο Trinh Sam να έγραφε κρυφά ποίηση ή να ήταν και επιδέξιος ζωγράφος. Ερευνητέον.
*
Σταλαγμίτες. Ξεφυτρώνουν σύμφωνα μ΄ ένα σχέδιο, αγνώστων συντεταγμένων, ή είναι μαθηματικά ανυπότακτοι: η απορία μου δείχνει μάλλον αφέλεια, πλην όμως δεν υποτάσσω εύκολα μέσα στη σπηλιά την αυθορμησία του κυματοειδούς μονολόγου. Κάποιοι από αυτούς φτάνουν ως τους ώμους μου. Ναι, οι σταλαγμίτες δείχνουν προς τον ουρανό της Παγόδας. Από εκεί άλλωστε δεν κατέβηκαν ως τα πόδια της; Δείχνουν, φρονώ, εκείνο ακριβώς που διαβάσαμε στον ηρωικό επίλογο του Τίμαιου: «Πρέπει όμως να καταλάβουμε ότι το κυρίαρχο είδος της ψυχής, αυτό που δώρισε ο θεός στον καθένα μας, είναι ένας δαίμων. Είναι αυτό που, όπως είπαμε, κατοικεί στην κορυφή του σώματος και μας ανυψώνει από τη Γη προς τον συγγενικό μας ουρανό. Γιατί η αλήθεια είναι ότι είμαστε φυτά όχι της Γης αλλά του ουρανού». Η πλατωνική ζωγραφιά δεν έχει ξεθωριάσει μέσα στους αιώνες. Ακόμη και στην Αρωματική Παγόδα ξεδιπλώνεται με το ανάλογο τακτ και μας συντηρεί.
*
Στην Αρωματική Παγόδα φώλιασε κάποτε η θηλυκή εκδοχή εκείνου του θεού, ο οποίος λέγεται ότι στέργει ενεργώς τον κόσμο. Χωρίς την επιβολή ποινών ή των μαρτυρίων εκείνων, τα οποία δοκίμασε ο βιβλικός Ιώβ. Πρόκειται για την Quan Am, που θέλει ν΄ ακούει τον πόνο του ανθρώπου, που συμμερίζεται βάσανα, κατατρεγμούς και ολέθριες ατυχίες του βίου. Συνιστά την βιετναμέζικη παραλλαγή της Bodhisattva των ινδουιστών. Είναι το πνεύμα, ειδικότερα, το οποίο έχει δεχθεί την ανεκτίμητη δωρεά της ευεργετικής φώτισης. Η αρχαία ανάγκη της σωτηρίας των ψυχών οδήγησε ως το Βιετνάμ τη φιλάνθρωπη αυτή υπόσταση. Ήρθε εδώ για ν’ απαλλάξει ορισμένους πιστούς από το όνειδος της απώλειας του είναι τους. Η προσευχή της Quan Am αποτελεί για αρκετούς οπαδούς της προσευχή μιας ακήρατης οικουμενικής οντότητας. Η εν θερμώ διαμεσολάβησή της προς τον Ουρανό της Ανοχής διατηρεί πράγματι ως σήμερα έντονη τη μυστικιστική υφή της. Η συνειδητή προσπάθεια να ελεγχθεί και να τιθασευτεί στη συνέχεια η προς τα έξω εμπέδωση του θεϊκού στοιχείου, ό, τι εν ολίγοις το απανταχού ιερατείο δικαιωματικά κατά τη γνώμη του προωθεί, βρίσκει εδώ την απρόσμενη διέξοδο της χαλάρωσης: οι βράχοι του Huong αντιστέκονται ευθαρσώς στη συνήθη αυστηρότητα των επισήμων δογμάτων, δεν απομακρύνουν, δεν καταριούνται τον αλλόθρησκο. Παρέχοντας το προνόμιο της συμμετοχής στα μυστήρια της Αρωματικής Παγόδας, οι βράχοι λειτουργούν ως αυτόκλητοι, πλην όμως αναγκαίοι υπερασπιστές της Quan Am. Το έλεος καθολικό. Δείχνοντας σεβασμό στο όνειρο της υπαρξιακής κάθαρσης, οι βιετναμέζοι καλλιέργησαν σταδιακά, με τους δικούς τους τρόπους, την προοπτική της ταύτισής μας με τους καθαρμούς της Αρωματικής Παγόδας. Εξ ου κι αυτό το αίσθημα της γαλήνης που αποτυπώνεται πρωτίστως στα σπλάχνα της ώρας.
*
Οι παραφαρμακευτικές προτάσεις, αναμενόμενες, πρόθυμες για άμεση κάθαρση, προσφέρονται σε διάφορα σημεία του προσκυνήματος. Βότανα, ρίζες, ελαφρώς ψαλιδισμένες, κυλινδρικά μυστικοπαθή αφεψήματα, αποξηραμένα φρουτάκια, τεμάχια φύλλων όχι ιδιαίτερα γνωστών φυτών, αποσπάσματα μίσχων και βεβαίως περισσότερο οικεία, παραδοσιακά ιαματικά παρασκευάσματα. Οι πωλητές δεν παραλείπουν να τονίζουν κάθε τόσο ότι εγγυώνται προσωπικώς τα ευεργετικά αποτελέσματα. Και δεν είναι λίγα, ισχυρίζονται. Από τις επιφάνειες όλων αυτών των προϊόντων, που απλώνονται αφειδώς σε σεντόνια και χαλάκια ή γεμίζουν πλαστικές πιατέλες και ημιδιαφανή, γυάλινα βαζάκια, αμφιβόλου καθαριότητος, προκύπτουν αβίαστα πολλές, ασυνήθιστες για τους περισσότερους επισκέπτες χρωματικές συνθέσεις. Θα ενθουσίαζαν θαρρώ έναν Πολ Γκωγκέν ή έναν Πιετ Μοντριάν. Οι αποχρώσεις των ελιξιρίων της σκοτεινής αλλά σύμμαχης στη συγκεκριμένη περίπτωση φύσης μήπως δεν αποτελούν όμως κάποια στιγμή επεισόδια και της δικής μας υπόστασης, της δικής μας αισθητικής περιπέτειας, παύοντας το κρίσιμο δευτερόλεπτο να είναι απλώς χρώματα; Σε σχετικά χαμηλές τιμές, οι αθρόες συνταγές ευζωίας ανακαλούν αντίστοιχες εκφάνσεις της ματαιοδοξίας μας, της ανίατης απληστίας μας για πάση θυσία παρατάσεις του χρόνου ζωής, σε διάφορα μήκη και πλάτη της γης. Ο Κομφούκιος, ακούραστος, ως γνωστόν, υποστηρικτής της άποψης ότι όλοι οι άνθρωποι συναπαρτίζουν έναν καθολικό χαρακτήρα, έναν πάγιο ανά τους αιώνες Άνθρωπο, μου γνέφει, προτού υποκλιθεί ανάλαφρα ανάμεσα στους ζωηρούς, εύθυμους κρίνους, που μας περιμένουν στην επιστροφή. Δεν τους είχα δώσει την πρέπουσα προσοχή φτάνοντας εδώ. Τώρα τους μελετώ. Τους θέλω δικούς μου.
*
