της Όλγας Σελλά
Το μποτιλιάρισμα των αυτοκινήτων, την περασμένη Παρασκευή 5 Αυγούστου –και είχα πολλά χρόνια να το δω αυτό, ίσως από τον «Ριχάρδο τον Γ΄» με τον Κέβιν Σπέισι- ξεκινούσε πριν πάρουμε τη στροφή και φανεί στα δεξιά μας το Λυγουριό. Όσοι πηγαίνουμε συχνά στην Επίδαυρο ξέρουμε ότι τα πρώτα στοιχεία για την πληρότητά του μας τα δίνει η κίνηση που θα συναντήσουμε λίγο πριν το θέατρο και το πάρκινγκ. Αυτή τη φορά, παρκάραμε αρκετά έξω από το χαραγμένο πάρκινγκ, πριν καν πάρουμε τη στροφή προς αυτό και χρειάστηκε να περπατήσουμε περίπου ένα τέταρτο μέχρι να φτάσουμε στις θέσεις μας.
Πρώτη παράσταση για την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Τσέζαρις Γκραουζίνις και ναι, η ροή του κοινού προς το κοίλον συνεχιζόταν μέχρι περίπου τις 9.30 μ.μ. Ένα δεύτερο στοιχείο που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι πρώτη φορά έβλεπα τόσα πολλά παιδάκια σε παράσταση αρχαίας τραγωδίας στην Επίδαυρο. Η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή είναι πράγματι το πιο δημοφιλές αρχαίο δράμα (μαζί με τον «Οιδίποδα τύραννο» και τη «Λυσιστράτη» από τις κωμωδίες του Αριστοφάνη). Την ιστορία της θαρραλέας νεαρής κόρης του Οιδίποδα, που αψήφησε την εντολή του Κρέοντα να μη θάψει τον έναν από τους δύο νεκρούς αδελφούς της, τον Πολυνείκη, είναι γνωστή και σε όσους δεν έχουν ποτέ επισκεφτεί το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Αλλά αυτή τη φορά δεν ήταν μόνο αυτός ο λόγος της μεγάλης, με οικογενειακά χαρακτηριστικά, προσέλευσης. Ήταν και η δημοφιλία των ηθοποιών που πρωταγωνιστούν στην παράσταση της «Αντιγόνης», και οι οποίοι έγιναν ιδιαίτερα γνωστοί στο ευρύ κοινό από πολύ επιτυχημένες τηλεοπτικές σειρές των προηγούμενων σεζόν.
Είπε κανείς ότι οι ηθοποιοί που παίζουν σε σίριαλ δεν πρέπει να παίζουν στο αρχαίο δράμα; Όχι βέβαια, είναι, όμως, ένα στοιχείο που ερμηνεύει την αξιοσημείωτα μεγάλη προσέλευση κοινού στη συγκεκριμένη παράσταση (περίπου 8 χιλ. εισιτήρια την Παρασκευή, sold out το Σάββατο, 9.200 εισιτήρια). Οι ηθοποιοί καλούνται κάθε φορά να ερμηνεύσουν κάτι διαφορετικό, αφήνοντας πίσω τον προηγούμενο ρόλο τους. Και στρέψαμε το βλέμμα μας στην ορχήστρα, για να δούμε την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, και τη συναρπαστική σύγκρουση του Κρέοντα και της Αντιγόνης, τη σύγκρουση ανάμεσα «στο νόμο και την ηθική συνείδηση, την πόλη και τον ξένο, τους θεσμούς και την παραβατικότητα, τον έρωτα και τον θάνατο, την αλληλεγγύη προς τους ζωντανούς και το σέβας των νεκρών», όπως σημειώνει ο Διονύσης Καψάλης στο site του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου.
Βρισκόμαστε στη Θήβα μετά την εμφύλια σύγκρουση και το σκηνικό (Κέννυ ΜακΛέλλαν) είναι ένα διαλυμένο τοπίο, με διάσπαρτες καρέκλες αναποδογυρισμένες (αρκετές με τρία πόδια). Η Αντιγόνη (Έλλη Τρίγγου) εμφανίζεται πρώτη συζητώντας έντονα με την αδελφή της, την Ισμήνη (Δανάη Μιχαλάκη), για την απόφαση της πρώτης να θάψει τον Πολυνείκη, παρακούοντας την εντολή του Κρέοντα, της κοσμικής εξουσίας δηλαδή. Και οι δύο φορούσαν ρούχα που παρέπεμπαν στα 50’s ή στα πρώιμα 60’s. Μπορούσα να αντιληφθώ μέχρι τη 13η σειρά που καθόμουν το άγχος της επιδαύριας πρεμιέρας που είχαν και οι δύο (γιατί η παράσταση έχει ξεκινήσει την περιοδεία της από τις 15 Ιουλίου), κάτι που προφανώς εμπόδιζε τη Δανάη Μιχαλάκη να παίρνει σωστές αναπνοές, με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται το νόημα των φράσεων. Αλλά δεν μπορούσα να κατανοήσω τις αδέξιες κινήσεις των χεριών τους, που ασφαλώς οφείλεται στη διδασκαλία της κίνησης (Edgen Lame).
Και μετά εμφανίζεται ο χορός, ο δήμος της Θήβας, σαν παρέα μαφιόζων από ταινία του Σκορτσέζε ή σαν ρεμπέτικη παρέα. Και μ’ εκείνες τις τάβλες που ήταν ριγμένες στο έδαφος της ορχήστρας σχηματίζουν ένα μεγάλο τραπέζι, σαν τραπέζι γάμου, με σμυρναίικους και βαλκάνιους ρυθμούς να συνοδεύουν την κίνησή τους. Και εμφανίζεται ο Κρέων (Βασίλης Μπισμίκης), με το χέρι στη μέση, να ελέγξει τη νέα τάξη πραγμάτων. Και τότε φτάνει ξέπνοος, ντυμένος σαν Αμερικανός ή Γάλλος αρχαιολόγος σε αιγυπτιακή ανασκαφή, ο φρουρός (Κώστας Κορωναίος) για να του πει ότι κάποιος παραβίασε τη διαταγή του και έθαψε τον Πολυνείκη. Ο φρουρός στην «Αντιγόνη» είναι ένας απλός άνθρωπος, που φοβάται το θυμό του άρχοντα, και μέσα στο φόβο του μπερδεύει τα λόγια του και τρέμει και το μόνο που θέλει είναι να αποσείσει από πάνω του την ευθύνη. Ο Τσέζαρις Γκραουζίνις έβαλε παραπάνω κωμικά στοιχεία, δίνοντας μια γκροτέσκα γραφικότητα στο ρόλο και ο καλός ηθοποιός Κώστας Κορωναίος ακολούθησε, ασφαλώς, τις υποδείξεις του σκηνοθέτη του.
Τα αποσπασματικά δείγματα της σκηνοθετικής ανάγνωσης αυτής της «Αντιγόνης» έγιναν συνολική εικόνα από εκείνο το σημείο και μετά. Με συγκρούσεις που δεν είχαν ίχνος σπαραγμού, παρά μόνο μια λανθασμένη εκφορά που έβγαινε σαν αυθάδεια και πείσμα (από την Αντιγόνη), και ίχνος στιβαρότητας, παρά μόνο επίδειξη έπαρσης, σκληρότητας και τσαμπουκά (από τον Κρέοντα). Και ο Κρέων γιορτάζει την επικράτηση του «νόμου» του (τον ζωντανό ενταφιασμό της Αντιγόνης για το παράπτωμά της) μ’ έναν χορό που συνδύαζε τον «Καιρό των τσιγγάνων» και τον «Ζορμπά», σκηνοθετική επιλογή που δεν μπορεί να ήταν τυχαία, αλλά μια ηθελημένη pot-pourri αναφορά του Γκραουζίνις σε διάφορες εμβληματικές σκηνές ιστορικών κινηματογραφικών ταινιών.
Ο Χορός στη διάρκεια αυτή έστρωνε το τραπέζι, προσπαθούσε, μ’ αυτόν τον τρόπο ίσως, να συνενώσει τη διαμάχη, αλλά δεν τα κατάφερνε. Το τραπέζι γκρεμιζόταν, οι καρέκλες που κατάφερναν να σταθούν έστω και σε τρία πόδια, ξανάπεφταν, και η περιβάλλουσα ατμόσφαιρα μόνο στο διακύβευμα της σοφόκλειας «Αντιγόνης» δεν παρέπεμπε. Και όλη αυτή την ώρα ψάχναμε απεγνωσμένα να σταθούμε σε κάποια ερμηνεία που να προσιδιάζει με το τραγικό της ιστορίας. Και την βρήκαμε: στον Τειρεσία του Χρήστου Σαπουντζή που και μόνο τη φράση «Η αδιαλλαξία σου μολύνει την πόλη» να έλεγε προς τον Κρέοντα θα είχε μεταφέρει τη βαρύτητα και το δέος αυτής της τραγωδίας, αλλά είπε πολύ περισσότερες. Και τις είπε όλες με επίγνωση της τραγικότητας και της βαρύτητας και των λέξεων που εκστόμιζε και του ρόλου που υποδυόταν. Και ξαναβρήκαμε ακόμα μία ερμηνεία, ενός νέου ανθρώπου, με ελάχιστη θεατρική εμπειρία, αλλά με φανερό ταλέντο: του Στρατή Χατζησταματίου (Αίμων), που πατούσε στέρεα πάνω στις λέξεις του ρόλου, που μετέφερε με πειθώ και την απαιτούμενη συστολή, την προσπάθεια συναίνεσης που επιχείρησε αλλά και την απόρριψη της πατρικής αδιαλλαξίας στο τέλος.
Όμως πολύ γρήγορα αυτή τη αίσθηση ανατράπηκε, αφού χάθηκε η συγκίνηση του χορικού «Έρως ανίκατε μάχαν», όπως χάθηκε η συγκίνηση του μονόλογου της Αντιγόνης πριν κατέβει ζωντανή στον τάφο της, όπως χάθηκαν και οι χυμοί της μετάφρασης του Γιώργου Μπλάνα. Και αφού όλα έχουν καταστραφεί (με νεκρούς πλέον την Αντιγόνη και τον Αίμονα) εμφανίζεται πρώτα ένας περίεργο Άγγελος (Γιώργος Παπαγεωργίου), που γελάει νευρικά έχοντας να αναγγείλει το θάνατο, και μετά η Ευριδίκη (Μαρίνα Αργυρίδου), η γυναίκα του Κρέοντα, που πρέπει να διαχειριστεί τον πιο ολέθριο πόνο, το θάνατο του παιδιού της. Ποτέ δεν καταλάβαμε γιατί οδηγήθηκε η ηθοποιός να ερμηνεύσει την Ευριδίκη μ’ αυτόν τον ακατανόητο τρόπο, που μόνο πόνο δεν έβγαλε. Όπως και ποτέ δεν καταλάβαμε γιατί μετά από τους αλλεπάλληλους θανάτους (και την αυτοχειρία της Ευριδίκης) στήνεται ξανά στη Θήβα ένα τραπέζι χαράς. Στο σκηνοθετικό σημείωμα, στο πρόγραμμα, διαβάζω: «Η τραγωδία της Αντιγόνης και του Κρέοντα μας έδωσε την ανεκτίμητη δυνατότητα να ξανασκεφτούμε και να αναζητήσουμε τα φαινόμενα της… χαράς. Ναι, προπάντων τη χαρά, ως βάση της ανθρώπινης ύπαρξης». Αλλά δεν φωτίστηκα διόλου.
Το πρόβλημα σ’ αυτή την παράσταση δεν ήταν, λοιπόν, οι δημοφιλείς ηθοποιοί, που έχουν εγγράψει σπουδαίες ερμηνείες σε άλλους ρόλους. Το πρόβλημα είναι ότι έφτασαν στο αργολικό θέατρο «φορώντας» την εμπειρία εκείνων των ερμηνειών και κανείς (ο σκηνοθέτης δηλαδή) δεν τους είπε ν’ αφήσουν αυτό το «ρούχο» έξω στην… κρεμάστρα. Το αντίθετο. Φαίνεται ότι αυτή η παράσταση, αυτή η «Αντιγόνη» στήθηκε ακριβώς πάνω σ’ εκείνους τους αναγνωρίσιμους ρόλους και ότι στήθηκε και η όψη της ακριβώς έτσι ώστε να παραπέμπει σε οικείες εικόνες και ταυτίσεις των εν δυνάμει θεατών.
Κι επειδή οι σειρές μυθοπλασίας θα αυξηθούν την ερχόμενη σεζόν με γεωμετρική πρόοδο (και ευτυχώς για την επαγγελματική διέξοδο πολλών ηθοποιών), ας ελπίσουμε ότι δεν θα βλέπουμε στο μέλλον παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας που να παραπέμπουν σε τηλεοπτικούς ρόλους, ή να αντλούν αποκλειστικά από εκεί το κάστ τους. Και σ’ αυτό το ενδεχόμενο, ασφαλώς έχει λόγο και το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου.
Η ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση Γιώργος Μπλάνας, Σκηνοθεσία Cezaris Graužinis, Σκηνογραφία – Ενδυματολογία Kenny McLellan, Μουσική σύνθεση Δημήτρης Θεοχάρης, Χορογραφία Edgen Lame, Φωτισμοί Αλέκος Γιάνναρος, Βοηθός σκηνοθέτη Παναγιώτα Μπιμπλή, Φωτογραφίες Εβίτα Σκουρλέτη, Βοηθός Φωτογράφου Μαριάντα Μηνά, Video trailer: Μιχαήλ Μαυρομούστακος
Πρωταγωνιστούν
Έλλη Τρίγγου (Αντιγόνη), Βασίλης Μπισμπίκης (Κρέων), Ιεροκλής Μιχαηλίδης (Κορυφαίος του Χορού), Γιώργος Παπαγεωργίου (Άγγελος), Δανάη Μιχαλάκη (Ισμήνη), Χρήστος Σαπουντζής (Τειρεσίας), Κώστας Κορωναίος (Φύλακας), Στρατής Χατζησταματίου (Αίμων), Μαρίνα Αργυρίδου (Ευριδίκη), Edgen Lame (Χορός), Γιάννης Μαστρογιάννης (Χορός), Περικλής Σιούντας (Χορός)
Παραγωγή
Γιώργος Λυκιαρδόπουλος – Πολιτιστικός Οργανισμός «Λυκόφως»
Επόμενοι σταθμοί περιοδείας
-
- ΤΡΙΠΟΛΗ, Τρίτη 09 Αυγούστου 2022, 21:30, Θέατρο Άλσους Αγίου Γεωργίου
- ΑΜΑΛΙΑΔΑ, Τετάρτη 10 Αυγούστου 2022, 21:30, ΘΕΑΤΡΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΗΛΙΔΑΣ
- ΑΙΓΙΟ, Πέμπτη 11 Αυγούστου 2022, 21:30, ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΘΕΑΤΡΟ Γ.ΠΑΠΠΑΣ
- ΛΑΥΡΙΟ, Παρασκευή 12 Αυγούστου 2022, 21:30, ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ
- ΚΑΤΕΡΙΝΗ, Σάββατο 20 Αυγούστου 2022, 21:00, ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΥ
- ΞΑΝΘΗ, Κυριακή 21 Αυγούστου 2022, 21:00, Θερινό Δημοτικό Αμφιθέατρο
- ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ, Δευτέρα 22 Αυγούστου 2022, 21:00, ΘΕΑΤΡΟ ΑΛΤΙΝΑΛΜΑΖΗ
- ΚΙΛΚΙΣ, Τρίτη 23 Αυγούστου 2022, 21:00, ΘΕΑΤΡΟ ΛΟΦΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
- ΜΟΥΔΑΝΙΑ, Τετάρτη 24 Αυγούστου 2022, 21:00, ΑΝΟΙΧΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΝΕΩΝ ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ
- ΒΕΡΟΙΑ, Πέμπτη 25 Αυγούστου 2022, 21:00, ΘΕΑΤΡΟ ΑΛΣΟΥΣ ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ
- ΙΩΑΝΝΙΝΑ, Παρασκευή 26 Αυγούστου 2022, 21:00, ΘΕΑΤΡΟ ΕΗΜ-ΦΡΟΝΤΖΟΥ
- ΠΑΠΑΓΟΥ, Τρίτη 30 Αυγούστου 2022, 21:00, ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΠΑΠΑΓΟΥ
- ΠΑΠΑΓΟΥ, Τετάρτη 31 Αυγούστου 2022, 21:00, ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΠΑΠΑΓΟΥ
- ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ, Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου 2022, 21:00, ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΤΡΑΣ
- ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Δευτέρα 5 Σεπτεμβρίου 2022, 21:00, ΘΕΑΤΡΟ ΔΑΣΟΥΣ
- ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Τρίτη 6 Σεπτεμβρίου 2022, 21:00, ΘΕΑΤΡΟ ΔΑΣΟΥΣ
- ΑΙΓΑΛΕΩ, Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου 2022, 21:00, ΘΕΑΤΡΟ ΑΛΕΞΗΣ ΜΙΝΩΤΗΣ
- ΠΕΙΡΑΙΑΣ, Παρασκευή 9 Σεπτεμβρίου 2022, 21:00, ΒΕΑΚΕΙΟ ΘΕΑΤΡΟ
- ΒΥΡΩΝΑΣ, Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου 2022, 21:00, ΘΕΑΤΡΟ ΒΡΑΧΩΝ
- ΝΙΚΑΙΑ, Τρίτη 13 Σεπτεμβρίου 2022, 21:00, ΚΑΤΡΑΚΕΙΟ ΘΕΑΤΡΟ
- ΗΡΩΔΕΙΟ, Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2022, 21:00
