της Αγάθης Γεωργιάδου
Ποια είναι η σχέση φιλοσοφίας και ποίησης; Πανάρχαιο το ερώτημα. Η φιλοσοφία στην εποχή του Πλάτωνα είχε ποιητική υφή και σκοπό την αναζήτηση (ή και την κατασκευή) της αλήθειας. Εργαλείο της η λογική. Και η ποίηση έχει ως στόχο την αναζήτηση της αλήθειας μέσω, όμως, μιας υποκειμενικής, συναισθηματικής πρόσληψης της πραγματικότητας. Ρευστά, λοιπόν, αλλά και όχι και διιστάμενα τα όρια μεταξύ ποίησης και φιλοσοφίας, όπως φαίνεται και στην ποιητική συλλογή του Γεράσιμου Βουτσινά Χρονικό μιας αστραπής, όπου η αναζήτηση αυτή αφορμάται από την καθημερινή εμπειρία, διυλίζεται από το συναίσθημα και τελικά ανατρέπεται από τη λογική.
Η συλλογή αποτελείται από τρεις ενότητες. Η πρώτη τιτλοφορείται «Οριστικά» και μοιάζει με ένα «κλείσιμο λογαριασμών», μια αναμέτρηση με το παρελθόν. Φωνές από την παιδική ηλικία, σποραδικές εικόνες που χαράχτηκαν στην παιδική μνήμη, αναμνήσεις γλυκόπικρες από τα πρώτα ερωτικά και ποιητικά σκιρτήματα, εφιάλτες παιδικοί, μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, απογοητεύσεις της ενήλικης ζωής, πικροί από-χωρισμοί είναι μερικά από τα ποιητικά θέματα. Οι λέξεις κρύβουν μέσα τους στο βάθος τους μελαγχολική λύπη για όσα δεν πρόλαβε ο ποιητής να πει σ’ όσους έφυγαν από τη ζωή του. Μόνο η ποίηση προσθέτει κάποιες πινελιές στα κενά της απουσίας τους («Τροχιές, 1»):
Πρώτα χάνονται τα γεγονότα / μετά τα πρόσωπα / τελευταίες οι λέξεις / έτσι τέλειωνε το βιβλίο / και όντως δεν ήσουν / παρά μικρά κομμάτια ύλης / σκορπισμένα / στις τέσσερις γωνίες του δωματίου / ένα σταχτί τίποτα / αδύναμο / αδρανές
Η δεύτερη ποιητική ενότητα με τίτλο «Μαγεία» έχει ερωτικό περιεχόμενο. Μιλάει για την επιθυμία, την ομορφιά των σωμάτων, τη μαγεία του έρωτα αλλά και για τις ανατροπές του, τις απογοητεύσεις του, τις συμβάσεις του, τις προσγειώσεις του. Ποιήματα που απεικονίζουν με σπιρτόζικο τρόπο απρόοπτες καταστάσεις, στις οποίες η πραγματικότητα αποδεικνύεται πολύ πιο πεζή από την αναμενόμενη, από αυτήν που αντέχει κανείς. Σκέψεις, ωστόσο, που δεν βαραίνουν τον αναγνώστη, γιατί η ποιητική αφήγηση είναι ανάλαφρη, οι στίχοι σύντομοι και κοφτοί, η ματιά διαπεραστική. Ο νοσταλγικός και μελαγχολικός τόνος της προηγούμενης ενότητας υποχωρεί και σε κάποια ποιήματα οι λέξεις αποκτούν απαλότερη ύφη («Η γεωμετρία της απαλότητας – στην Πόπη»):
Είναι ένας κόσμος λείος / που μοιάζει να έχει πέσει / απ’ τον ουρανό. / Μέσα του υπάρχουν λόφοι / δάση / διάφανα ρυάκια./ Απ’ τις κοιλότητες του εδάφους / μικρά πουλιά / πολύχρωμα / τραγουδούν / στο ρυθμό της ανάσας της. / Εκείνος τότε / με το βλέμμα στραμμένο / στο υπέροχο ταξίδι / στέκεται για λίγο / αναστατωμένος. / Κάθε τοπίο / υπόσχεται μια άφιξη. / Για παράδειγμα / αυτό το ροζ βουναλάκι / στο δέρμα της/ αναγγέλλει / τον ερχομό της άνοιξης.
Η τρίτη ενότητα διακρίνεται για το φιλοσοφικό αλλά και υποδόριο χιούμορ της. Τιτλοφορείται Tractatus oligo-philosophicus, που μετασχηματίζει ελαφρώς τον τίτλο του έργου του Βιτγκεστάιν Tractatus logico–philosophicus, στο οποίο ο φιλόσοφος αναλύει τη γλώσσα. Ποιητικοί στοχασμοί που πηγάζουν από αιφνίδιες εντυπώσεις, σκέψεις που καταλήγουν σε ρεαλιστικές προσγειώσεις, όπως λ.χ. «Θα πάρω τελικά έναν υπνάκο». Απεικονίσεις μιας καθημερινότητας που συνθλίβει την έμπνευση. Στιγμιότυπα και επεισόδια ιδωμένα με ειρωνική και συχνά κατεδαφιστική διάθεση. Λέξεις που συνωστίζονται στους στίχους αναζητώντας τον ρυθμό τους, ποίηση που προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο μέσα στον παραλογισμό που βιώνουμε. Το παρόν τους στη συλλογή δίνουν και οι υπαρξιακοί προβληματισμοί: ο πεπερασμένος χρόνος μας που πότε διαστέλλεται και πότε συστέλλεται, τα όριά μας, η τυχαιότητα της ύπαρξής μας, η σχετικότητα των πράξεών μας, όλα γίνονται ποιητική ύλη («Οι συνέπειες της πολυπλοκότητας»):
Είναι όμως δυνατόν τυχαία γεγονότα / χαμένα στα βάθη του χρόνου / να επηρεάσουν αυτό που / πρόκειται να μου συμβεί αύριο; / Φυσικά. / Σε ό,τι μας αφορά λοιπόν/ το μόνο που παραμένει / σταθερό και αναλλοίωτο / στους αιώνες των αιώνων / είναι η φθορά, ο θάνατος.
Η ποίηση του Βουτσινά είναι προσωπική, ιδιότυπη πρωτοποριακή, ανανεωτική, μεταμοντέρνα. Ο ποιητής, με ιδιαίτερη ευαισθησία και απέριττη γραφή, παρατηρεί και καταγράφει την καθημερινότητα, τη δική του και των άλλων, με γλώσσα που χαρακτηρίζεται από προφορικότητα και αφηγηματικότητα. Ανακαλεί έτσι την ποίηση του Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς, το έργο του οποίου απεικόνισε τον αμερικάνικο τρόπο ζωής, επηρεάζοντας τον Άλλεν Γκίνσμπεργκ και όλη τη γενιά των Μπητ. Πιο φρέσκια η ποίηση του Βουτσινά συγγενεύει περισσότερο με την αμερικάνικη αβαγκάρντ ποίηση και συγκεκριμένα με τη «Σχολή των Ποιητών της Νέας Υόρκης» (του Φρανκ Ο’ Χάρα, του Τζον Άσμπερυ, του Κέννεθ Κοκ, και του Τζέημς Σουίλερ), μια ομάδα καλλιτεχνών, συγγραφέων και μουσικών που άντλησαν την έμπνευσή τους από την τζαζ, τον σουρεαλισμό, τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό και γενικότερα από τα σύγχρονα πρωτοποριακά καλλιτεχνικά κινήματα.
Το Χρονικό μιας αστραπής είναι μια πολύ σημαντική ποιητική συλλογή, η οποία καταγράφει με οξεία ματιά το «χρονικό» του χρόνου μας, την ομορφιά αλλά και το αλλοπρόσαλλο της καθημερινότητάς μας, τη σχετικότητα της αλήθειας, το νόημα της ύπαρξης και, ανατέμνοντας τη ζωή, καταλήγει («Η ανατομία του νοήματος»):
συνεπώς
δεν υπάρχει ομορφιά
ούτε αλήθεια
παρά μόνο
αυτό το αυθαίρετο ψέμα
που ονομάζουμε
τέχνη.
(*) Η Αγάθη Γεωργιάδου είναι δρ Φιλολογίας, συγγραφέας
Γεράσιμος Βουτσινάς, Χρονικό μιας αστραπής, Περισπωμένη, 2021
Βρες το εδώ
