Tου Φίλιππου Φιλίππου.
Όσοι παρακολουθούν την αστυνομική λογοτεχνία ανά τον κόσμο, έχουν διαπιστώσει πως το γαλλικό αστυνομικό μυθιστόρημα υπερτερεί σε ποιότητα και σε νοήματα εκείνων που γράφονται στην Αγγλία, τις ΗΠΑ ή τη Σκανδιναβία. Οι σύγχρονοι γάλλοι συγγραφείς προσπαθούν να ξεφύγουν από τους τυποποιημένους κανόνες του είδους, επιχειρώντας να δημιουργήσουν δικούς τους και μπορούμε να ισχυριστούμε πως έχουν επιτύχει θαυμάσια αποτελέσματα. Ένας από αυτούς είναι ο Πιερ Λεμέτρ (Παρίσι, 1956), βραβευμένος με το Goncourt, το μεγαλύτερο λογοτεχνικό βραβείο της Γαλλίας, για το μυθιστόρημά του Καλή αντάμωση εκεί ψηλά (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας). Παίρνοντας ιδέες από τον Ζορζ Σιμενόν, τον μέγα ανατόμο της ανθρώπινης ψυχής, και τον Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ, o οποίος θεωρούσε πως οι κοινωνικές αιτίες οδηγούν στο έγκλημα, ο Λεμέτρ έγραψε το Αλέξ, ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που αποτελεί αμάλγαμα στοιχείων από τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο. Η ιστορία ξεκινάει με την Αλέξ, μια όμορφη γυναίκα στα τριάντα της, η οποία φλερτάρει κατά κάποιο τρόπο μ’ ένα πενηντάρη, καθώς στέκεται έξω από τη βιτρίνα ενός μαγαζιού. Η Αλέξ είναι άνεργη, δεν έχει μόνιμη κατοικία, μετακομίζει συχνά, φοράει περούκες και αλλάζει εμφάνιση, ενώ παίζει με τους άντρες. Είναι μόνη, αλλά δεν νιώθει μοναξιά, διαβάζουμε. Ξαφνικά, ο άντρας την αρπάζει, τη βάζει σ’ ένα ημιφορτηγό, τη μεταφέρει σ’ ένα σπίτι, την κλείνει γυμνή σ’ ένα κλουβί και την αφήνει εκεί τριγυρισμένη από αρουραίους. Ο φόβος κι ο τρόμος της Αλέξ δυναμώνει: Δεν θέλω να πεθάνω τώρα, σκέφτεται.
Η απαγωγή της απασχολεί τον αστυνόμο Καμίγ Βεροβέν που ένα τραύμα του κατατρώει τα σωθικά: η έγκυος σύζυγός του έχει πεθάνει, ύστερα από την απαγωγή της. Ο Καμίγ ξεκινάει έναν αγώνα δρόμου για να βρει την απαχθείσα, η οποία είναι παντελώς άγνωστη: απλώς κάποιοι είδαν την απαγωγή της. Ανακαλύπτει πως η γυναίκα έχει σκοτώσει τον γιο του απαγωγέα της. Κι ύστερα μαθαίνουμε πως η Αλέξ χρησιμοποιώντας διαφορετικά ψεύτικα ονόματα ψάρευε άντρες, τους σκότωνε με χτυπήματα και τους αποτελείωνε με θειικό οξύ. Επομένως δεν είναι θύμα αλλά θύτης, μια κατά συρροήν δολοφόνος, άρα επικίνδυνη.
Οι εκπλήξεις που μας επιφυλάσσει ο Πιερ Λεμέτρ είναι πολλές και δείχνουν πως είναι προικισμένος με γόνιμη φαντασία. Μετά από έναν καταιγισμό εικόνων αγωνίας και σασπένς για την τύχη της Αλέξ που θυμίζουν σκηνές από ταινίες του Χίτσκοκ, ο συγγραφέας, αλλάζει τρόπο αφήγησης, ρίχνοντας το βάρος στην έρευνα για το παρελθόν της ηρωίδας του. Ο Καμίγ ανακαλύπτει πως η Αλέξ έχει μητέρα κι έναν αδελφό, κι ακόμα πως είχε πολλούς εραστές, παντρεμένους και εργένηδες. Ωστόσο, γιατί η Αλέξ ξελογιάζει τους άντρες; Γιατί τους σκοτώνει; Γιατί τους μισεί; Τα θύματα δεν έχουν κανένα κοινό σημείο μεταξύ τους και η εξόντωσή τους φαίνεται αδικαιολόγητη. Μήπως τα κίνητρά της είναι λόγοι εκδίκησης;
Η συνέχεια είναι απρόσμενη, καθώς ο Λεμέτρ βρίσκει συνεχώς καινούργια αφηγηματικά τεχνάσματα για να συντηρήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ο Καμίγ πέφτει συνεχώς σε εκπλήξεις. Ψάχνοντας τα πράγματα της Αλέξ, ανακαλύπτει βιβλία του Ζιντ, του Προυστ, του Ντοστογιέφσκι, του Σελίν, του Καμί, του Σταντάλ, του Φιτζέραλντ, του Ουάιλντ, του Ουμπέρτο Έκο, του Τολστόι, βιβλία με σημειώσεις με θαυμαστικά, με ερωτηματικά. Η γυναίκα είναι ανώριμη ή θέλει να ξαναγυρίσει στην παιδική ηλικία της; Πώς μια γυναίκα-δολοφόνος μοιάζει τόσο ρομαντική, τόσο εύθραυστη;
Το τέλος της ιστορίας είναι απολύτως απρόβλεπτο. Σε κάθε περίπτωση, ο συγγραφέας δεν νοιάζεται για επιλύσει τους γρίφους που ανακύπτουν. Αυτό που επιδιώκει, κυρίως με τις συχνές αναφορές στη σύζυγό του Καμίγ, τον πόνο για τον θάνατό της και την απώλεια του μωρού τους, είναι το ότι ορισμένα εγκλήματα συνδέονται με την παιδική ηλικία, με τα πρώτα βιώματά του ανθρώπου, με την οικογένειά του. Επομένως, οι φονικές δραστηριότητες της Αλέξ, μιας παράξενης λογοτεχνικής ηρωίδας, δεν έχουν σχέση με κατά συρροήν δολοφόνους, όπως τους γνωρίζουμε από τα αμερικανικά ή τα σκανδιναβικά αστυνομικά μυθιστορήματα. Επίσης, στην περίπτωσή της δεν χρειάζεται να λάμψει η αλήθεια, αυτό είναι δευτερεύον ζήτημα. Όπως λέει ένας ήρωας του Πιερ Λεμέτρ, κανένας δεν μπορεί να πει τι είναι αληθινό και τι δεν είναι. Στη ζωή και στη λογοτεχνία, σημασία έχει η απόδοση δικαιοσύνης.
INFO: Πιερ Λεμέτρ, Αλέξ, Μετάφραση Κλαιρ Νεβέ, Εκδόσεις Μίνωας, 2015, σελ. 486, τιμή 17 ευρώ
