Συνέντευξη στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο.
Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας στο πρόσφατό έκτο μυθιστόρημά του «Κρυφή πόρτα»(Μεταίχμιο) με αφορμή μια παλιά γαλλική ταινία, τη γειτονιά του και τα γεγονότα της κρίσης πριν τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 αναδεικνύει τον ψυχισμό δύο προσώπων που αδιόρατα και ασυνειδητοποίητα αλλάζουν ζωή.
Κύριε Πανσέληνε ποιο είναι το στόρι του νέου βιβλίου σας που θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες με τον τίτλο «Κρυφή πόρτα» (Μεταίχμιο);
Πρόκειται για μια ιστορία που διαδραματίζεται με φόντο την σημερινή κρίση. Αρχίζει λίγο νωρίτερα και ολοκληρώνεται την περίοδο των εκλογών στις αρχές του 2015. Μέσα στην πόλη της Αθήνας με διαδηλώσεις και φασαρίες παρακολουθώ τις διαδρομές της μνήμης και την ιστορία του ήρωα μου. Ενός πεζογράφου, ο οποίος φιλοδοξεί να εκδώσει ένα δεύτερο βιβλίο μιας και το πρώτο δεν είχε καταφέρει να το προσέξουν. Εργάζεται αναγκαστικά ως μεταφραστής για να μπορέσει να ζήσει. Έχει μια ζωή φτωχή, συνηθισμένη, έχει προηγηθεί ένας γάμος κι ένα διαζύγιο. Ζει απομονωμένος, τα βγάζει δύσκολα πέρα και αναγκάζεται να μετακομίσει στο παλιό σπίτι της αποθανούσης μητέρας του, στο κέντρο της Αθήνας , στην οδό Ασκληπιού. Το σπίτι αυτό αποτελείται από δύο μικρά διαμερίσματα ενωμένα μεταξύ τους με μία πόρτα. Οι οικονομικές δυσκολίες τον κάνουν να αποφασίσει να κλείσει την πόρτα πρόχειρα με ένα ντουλάπι και να νοικιάσει το σπίτι. Μια νεαρή κοπέλα θα νοικιάσει το διαμέρισμα. Το μυθιστόρημα παρακολουθεί την εξέλιξη της σχέσης τους, τις προσπάθειες να κλείσουν με διάφορους τρόπους την ενδιάμεση πόρτα, το πλέγμα των διαφορετικών οπτικών τους. Η ιστορία μου κατά κάποιο τρόπο καταγράφει στο ατομικό επίπεδο αυτά που συμβαίνουν έξω, στον κοινωνικό περίγυρο. Το τέλος έχει μια περίεργη ανατροπή και σηματοδοτεί την κατάρρευση αυτού του ανθρώπου.
Δεν είναι επικίνδυνο συγγραφικά να γράφετε σχεδόν ταυτόχρονα πάνω στη ροή των γεγονότων;
Νομίζω ότι το αφήγημα μου περισσότερο επικεντρώνεται στην ιστορία των δύο αυτών ανθρώπων. Θα μπορούσε να εξελιχθεί κι εκτός κρίσης. Βεβαίως αυτό που συμβαίνει στην πόλη μοιάζει να παίζει κάποιο ρόλο σε αυτούς τους δύο απομονωμένους χαρακτήρες. Πιστεύω ότι σε πολλών ανθρώπων τις ζωές, απολιτικών και αδιάφορων για τα κοινά, τα γεγονότα εκείνων των ημερών επηρέασαν αδιόρατα και ασυνειδητοποίητα τον ψυχισμό τους. Υπήρξε ανατροπή στην ατομική ψυχολογία των πολιτών της πόλης.
Διακρίνονται αρκετές διαφορές από παλιότερα σας βιβλία. Συμφωνείτε;
Ναι, πρώτα από όλα είναι συντομότερο. Το κυρίως θέμα του γράφτηκε μέσα σε δυο μήνες, κινείται ανάμεσα στη νουβέλα και το μυθιστόρημα. Αν θεωρήσουμε ότι το μυθιστόρημα κινείται σε μεγάλα χρονικά διαστήματα , η «Κρυφή πόρτα» κάνει μικρά μπρος- πίσω βήματα. Η ιδέα με τριγύριζε από παλιά. Κάποτε μάλιστα είχα δει αποσπασματικά κι ένα γαλλικό φιλμ με παρόμοιο θέμα. Επιπλέον ζώντας τα τελευταία χρόνια στην περιοχή του κέντρου είχα έτοιμη τη σκηνογραφία του χώρου.
Έχετε γνωρίσει ανθρώπους σαν τους ήρωες σας;
Ναι, υπάρχουν αρκετοί μεταφραστές που ζουν δύσκολα, δεν τα βάζουν κάτω, προσπαθούν , ελπίζουν , δεν πληρώνονται κάποιες φορές, ζουν μια περιορισμένη ζωή αλλά παλεύουν το δημιουργικό τους έργο.
Μπορούμε να πούμε ότι οι δύσκολες καταστάσεις ευνοούν την τέχνη;
Νομίζω ότι σε δύσκολες καταστάσεις γίνονται σπουδαία έργα. Στη λογοτεχνία σήμερα υπάρχει ένα δημιουργικό κύμα νέων συγγραφέων στους οποίους η κρίση έχει περάσει και σαν σκηνικό αλλά και κάποιους νεότερους τους έχει στρέψει σε μια διερεύνηση των αιτίων της σημερινής κατάστασης. Πολλοί γεννημένοι μετά τη μεταπολίτευση ή μετά το ΄80 ψάχνουν πίσω στον εμφύλιο να βρουν τι είχε συμβεί. Η ιστορία μάς δείχνει ότι έχουμε πτωχεύσει πολλές φορές. Πιστεύω ότι η σημερινή κρίση έχει, ίσως, την πηγή της στη γέννηση του ελληνικού κράτους. Ένα κράτος που δανείζεται, δεν ξεπληρώνει τα δανεικά, διασπαθίζει το χρήμα, δεν επενδύει και υφίσταται τις συνέπειες. Η πιο πρόσφατη αφετηρία κρίσης είναι ο εμφύλιος και η δικτατορία. Και οι αντιδράσεις σε αυτά τα δύο ήταν εξίσου άκριτες και απειθάρχητες όσο και οι αιτίες που τις προκαλέσανε. Π.χ. η έλευση του ΠΑΣΟΚ που όλοι ανάμεναν ως αντίδραση στην για χρόνια παντοκρατορία της δεξιάς έγινε με άναρχο τρόπο.
Τι μπορούν να ελπίζουν για την τέχνη τους οι νεότεροι λογοτέχνες;
Το βασικό στο γράψιμο είναι η έκθεση των προβλημάτων γιατί όπως και στην ψυχανάλυση το να δεις το πρόβλημα είναι τμήμα της λύσης του. Το κακό είναι να βαδίζεις στα τυφλά και να θεωρείς ότι μας καταράστηκε ο θεός. Να δεις τι έφταιξε και τότε κάτι θα μπορείς να αλλάξεις. Από την άλλη είναι οι πολιτικοί, μια «ράτσα» ανθρώπων που και στην καλύτερη περίπτωση κοιτάζει το προσωπικό της συμφέρον. Κι όταν κάνουν το κοινωνικό καλό αυτό γίνεται όταν τυχαίνει να συμβαδίζει με το δικό τους συμφέρον. Δεν ξέρω αν μπορούν να μας σώσουν οι τεχνοκράτες αλλά και αυτοί εξαρτώνται από το κεφάλαιο και την πολιτική.
Δεν είμαστε μόνοι μας, κι άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί δεν τα καταφέρνουν…
Αν θεωρήσουμε την Ευρώπη ως ένα σύνολο με προβλήματα τότε όπως και η αρρώστια κτυπάει το πιο αδύνατο μέλος της, στην προκειμένη περίπτωση αυτή είναι η χώρα μας.
Υπάρχει κάτι που ζηλεύετε στους νεότερους, διακρίνετε κάτι που δεν έχετε εσείς οι παλιότεροι;
Φέρνουν μια τόλμη ανατροπής στην τέχνη, δοκιμάζουν δικούς τους τρόπους ρήξης, ρήξεις στην γλώσσα με υιοθέτηση μιας καθημερινής γλώσσας , έναν νατουραλισμό στην περιγραφή, απέχουν από την ποιητική γλώσσα της λογοτεχνίας χωρίς να χάνουν την ποιητική της ουσία, και δίνουν κείμενα σκληρά και δυνατά. Οι σημερινοί 30αρηδες και 40αρηδες διηγηματογράφοι είναι πολύ καλοί. Ανθεί το διήγημα γιατί είναι μια προσπάθεια να δουν πολλά πράγματα από διαφορετικές οπτικές, πολλά διαφορετικά επαγγέλματα, ανθρώπους, τάξεις. Κάθε ιστορία τους αντικαθρεφτίζει ένα ταχύ βλέμμα γύρω μας. Εκδίδονται πολλά βιβλία νέων, δεν είναι όλα καλά, αλλά είναι θετικό που βγαίνουν και δοκιμάζονται. Από εκεί θα ξεπηδήσουν οι καλύτεροι. Η κρίση έφερε ένα ξέσπασμα, την ανάγκη των ανθρώπων να γράψουν. Ο πατέρας μου ο Ασημάκης μου έλεγε ότι μέσα στην Κατοχή άνθιζαν οι παρέες και τα γράμματα σε αντίθεση με τη μιζέρια της προηγούμενης εποχής 1936-39.
Ο Αλέξης Πανσέληνος ζει με την Λουκία Δέρβη, η οποία πρόσφατα εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων «Αλλού, στο πουθενά»( Μελάνι). Πόσο επηρεάζεται ένα συγγραφικό ζευγάρι όταν ακολουθούν διαφορετικούς δημιουργικούς δρόμους;
Δεν υπάρχει επιρροή επειδή είμαστε διαφορετικής γενιάς συγγραφείς. Όταν μου το ζητήσει θα της επισημάνω κάτι σε επίπεδο επιμέλειας. Δεν επεμβαίνω στο ύφος της. Εκείνη έχει κριτικό μάτι και πολλές φορές με έχει βοηθήσει με τις παρατηρήσεις της, Εμένα μ΄ αρέσει ο τρόπος γραφής της Λουκίας και αυτηνής ο δικός μου. Ζούμε βίους παράλληλους συγγραφικούς και όταν τεμνόμαστε είναι επ΄ ωφελεία και των δύο μας.
H Λουκία Δέρβη σχολιάζει : «Η συμβίωση με τον Αλέξη μου άνοιξε πολλούς ορίζοντες. Η μουσική, ζωγραφική και λογοτεχνική του παιδεία με ωφελεί πολλαπλά και ως άνθρωπο και στη γραφή μου. Απολαμβάνω τις συζητήσεις μαζί του ακόμα και όταν έχουμε αντίθετη άποψη γιατί πάντα γίνεται μια σύνθεση ιδεών. Σε καθημερινό επίπεδο το γεγονός ότι είμαστε κι οι δυο συγγραφείς λειτουργεί ευτυχώς ευεργετικά για την τέχνη μας γιατί ο ένας ωθεί τον άλλον να γράψει. Δεν υπάρχει ανταγωνισμός. Κι εκείνος επιδιώκει την επαφή με τις νεότερες γενιές πεζογράφων τόσο μέσω εμού όσο και μέσω κοινών μας πλέον φίλων».
( H συνέντευξη συντομευμένη δημοσιεύτηκε στην εφ. Επένδυση στις 30 Ιανουαρίου 2016)
