Του Σπύερου Κακουριώτη.
Ένα χρόνο μετά τον άδικο θάνατο του Μένη Κουμανταρέα, τη βίαιη δολοφονία του, οι φίλοι του συνθέτουν ένα «εν θερμώ» αφιέρωμα στη μνήμη του, στο τελευταίο τεύχος της Νέας Εστίας (1867ο), που μόλις κυκλοφόρησε.
Φαίνεται ότι δεν είναι ακόμη η ώρα της ψύχραιμης αποτίμησης· αυτή έχει γίνει στο παρελθόν, και θα γίνει πιο ολοκληρωμένα στο μέλλον. Σήμερα όμως η μνήμη της απώλειας είναι ακόμη τραυματική, πονάει.
Γι’ αυτό και το αφιέρωμα που ανέλαβε να επιμεληθεί η Αντιγόνη Βλαβιανού, μολονότι οι πρώτες σκέψεις γι’ αυτό είχαν γίνει όταν ο Μένης Κουμανταρέας βρισκόταν ακόμη εν ζωή, πήρε άλλο δρόμο. Ο «καρτεσιανός σχεδιασμός» έδωσε τη θέση του στο «χέρι της καρδιάς», με το οποίο γράφτηκαν τα κείμενα του αφιερώματος, και ο φιλόλογος έδωσε τη θέση του στον φίλο, νέτα-σκέτα…
Στις σελίδες που του αφιερώνονται κυριαρχεί η μνήμη: φίλων και συναδέλφων που καταθέτουν περιστατικά από την κοινή –ή την αποκλίνουσα– πορεία τους, όπως ο Βασίλης Βασιλικός, ο Νίκος Δαββέτας, η Τζένη Μαστοράκη, με κείμενα εξ ανάγκης αποσπασματικά, στα οποία κυρίαρχη θέση κατέχουν θραύσματα συναντήσεων, συνομιλιών, φωτογραφιών και κοινής παρουσίας.
Νεότεροι συνάδελφοι και φίλοι ή συνεργάτες, οι οποίοι τον γνώρισαν από κοντά, καταθέτουν τις οφειλές τους στον πάντα μειλίχιο και προσιτό Μένη, που χωρίς να το επιδιώκει έπαιρνε τη θέση του μέντορά τους, ενθαρρύνοντας και διορθώνοντας όπου χρειαζόταν… Αυτήν την πλευρά επιλέγουν να μνημονεύσουν η Γαλάτεια Ριζιώτη, η Λητώ Πιτυρή και ο Νίκος Αδάμ Βουδούρης, ενώ σε περισσότερο προσωπικό τόνο τού απευθύνονται η Αλεξάνδρα Τράντα και ο επί χρόνια γιατρός του, που υπογράφει μόνο με τα αρχικά του (Γ.Χ.Π.)
Ανάμεσα στις αναμνήσεις μιας προσωπικής σχέσης και το παρασκήνιο της λογοτεχνικής σύνθεσης (αυτό που αποκαλείται «κουζίνα του συγγραφέα») θα κινηθεί ο επί χρόνια στενός συνεργάτης του Θωμάς Φωσκαρίνης, ενώ μικρές ερμηνευτικές δοκιμές, που δύσκολα ξεδιαλύνονται από το πρόσωπο του οποίου το έργο επιχειρούν να προσεγγίσουν, καταθέτουν οι Πέτρος Πολυμένης, Χλόη Κολλύρη και Άγης Μπράτσος.
Τέλος, η Ελιάνα Χουρμουζιάδου «διαβάζει» τη Νεανική αλληλογραφία (1954-1960) των Β. Βασιλικού και Μ. Κουμανταρέα, και η Αντιγόνη Βλαβιανού επιχειρεί μια συγκριτική προσέγγισή του με τον άλλο δολοφονημένο καλλιτέχνη, τον Πιερ Πάολο Παζολίνι.
Το αφιέρωμα της Νέας Εστίας συμπληρώνεται με την παρουσίαση της δίκης του Μένη Κουμανταρέα, το 1969, στο Εφετείο Αθηνών για το Αρμένισμα, με βάση τα δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής, από τον Φίλιππο Φιλίππου, ενώ ολοκληρώνεται με μια αδημοσίευτη συνέντευξη του συγγραφέα στον Γιάννη Αντωνόπουλο. Πρόκειται για μια συνομιλία του με τον Μένη Κουμανταρέα τον Δεκέμβριο του 2010, μέρος μόνο της οποίας είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα Δρόμος της Αριστεράς («Κάθε βιβλίο είναι αυτοβιογραφία, είτε είναι μασκαρεμένη είτε όχι»).
Απαντώντας στην ερώτηση πώς γεμίζει τις μέρες του, μετά τον θάνατο της γυναίκας του Λιλής, ο Μένης Κουμανταρέας μνημονεύει «τους πολύ καλούς φίλους που έχω εργαστεί χρόνια για να τους έχω, γιατί πρέπει να εργάζεται κανείς για να σφυρηλατεί φιλίες…» Όπως αποδεικνύεται και από τις σελίδες της Νέας Εστίας, ο κόπος του δεν ήταν μάταιος. Η αγάπη των φίλων τον ακολουθεί, ακόμη και τώρα, που δεν είναι πια εδώ…
[ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, Ευριπίδου 84, 105 53, Αθήνα, 210-32.13.030, neahestia@hestia.gr]
