της Όλγας Σελλά
Την περιμέναμε πολλοί, με ανυπομονησία και προσδοκίες. Είχαμε όλοι αγαπήσει πολύ τη «Σαϊγκόν» της Γαλλοβιετναμέζας Καρολίν Γκυγελά Ενγκυγέν το 2019 στο Φεστιβάλ Αθηνών, γι’ αυτό και προσμέναμε τη νέα της παράσταση, με τον τίτλο «Αδελφοσύνη, μια φανταστική ιστορία».
Βρισκόμαστε σ’ ένα χώρο όπου διάφοροι άνθρωποι κάνουν διαφορετικά πράγματα. Υπάρχουν οθόνες αρκετές στον ενιαίο χώρο και υπάρχει κι ένας κλειστός χώρος, με γυάλινους τοίχους. Είναι ένα από τα πολλά Κέντρα Φροντίδας, όπου συναντιούνται και αλληλοβοηθιούνται οι άνθρωποι, δηλαδή όσοι από τους ανθρώπους του πλανήτη απέμειναν στον πλανήτη. Γιατί κάποιοι άλλοι, αρκετοί, αμέσως μετά από μια ολική έκλειψη ηλίου, εξαφανίστηκαν. Κι από τότε οι δικοί τους που έμειναν στη Γη τους αναζητούν, τους στέλνουν μηνύματα, μέσα από εκείνον τον διάφανο κλειστό χώρο κάθε Κέντρου Φροντίδας, τα οποία μηνύματα πετάνε στα σύννεφα (στο cloud) και φτάνουν στους αποδέκτες τους.
Η σκηνική γλώσσα της Καρολίν Γκυγελά Ενγκυγέν είναι κι εδώ παρούσα: επαγγελματίες και ερασιτέχνες ηθοποιοί, διαφορετικών εθνοτήτων, μιλάνε στη γλώσσα τους και κάποιοι μεταφράζουν. Αυτή τη φορά δεν άντλησε το θέμα της –όπως στη «Σαϊγκόν»- από το παρελθόν και τη χώρα των γονιών της, που αριστοτεχνικά μετέτρεψε σε κάτι που αφορά πολλούς ανθρώπους που αφήνουν τη χώρα τους και επιδιώκουν, όχι εύκολα, να ενσωματωθούν στις νέες πατρίδες τους. Αυτή τη φορά πήγε κατ’ ευθείαν στο μέλλον, σ’ ένα μέλλον που έχει πολλή τεχνολογία και ελάχιστη συναναστροφή. Σε μια αδιανόητη στιγμή για τον πλανήτη –ο νους όλων πάει στην πρόσφατη πανδημία- σε μια στιγμή που η μοναξιά είναι από τους πιο επικίνδυνους εχθρούς, η Καρολίν Γκυγελά Ενγκυγέν θέλει οι άνθρωποι να στήνουν Κέντρα Φροντίδας και Παρηγοριάς, χώρους ανθρώπινης ζεστασιάς όπου, φυσικά, η τεχνολογία πρωταγωνιστεί, αλλά δεν κυριαρχεί. Εκεί προσπαθούν να βρουν παρηγοριά σε ό,τι τους τρομάζει και τους αγχώνει: στο άγνωστο. Ο μισός πληθυσμός του πλανήτη βρίσκεται κάπου στο σύμπαν και τα Κέντρα Φροντίδας και Παρηγοριάς έχει φωτιστεί με χρώματα του ουρανού. Και προσπαθούν, μέσω της τεχνολογίας, να νικήσουν τη φύση, την απουσία, τη μοναξιά, την οδύνη. «Γυρεύω ένα αστέρι, να κάνει την αγάπη πιο βαθιά»
Όλοι ελπίζουν ότι στην επόμενη ολική έκλειψη ηλίου, τα πράγματα θα μπουν στη θέση τους, οι αγαπημένοι τους θα επιστρέψουν. Μόνο που ο βαθύς πόνος επηρεάζει το σύμπαν, που αντιδρά και εμποδίζει την κίνηση των ουράνιων σωμάτων. Έπειτα από μια ακινησία του χρόνου για πολλά… χρόνια, οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι τα άστρα ξανακινούνται, αν ο κάθε άνθρωπος δηλώσει ότι διαγράφει τις αναμνήσεις από τους αγνοούμενους αγαπημένους του… Το κάνουν, άλλοι με χαρά και ελπίδα, άλλοι δύσπιστα, άλλοι αρνούνται, άλλοι θέλουν πολύ να ξεριζώσουν τις άσχημες αναμνήσεις από κάποιους με τους οποίους βρέθηκαν «δεμένοι» μαζί τους. Τι κρατάμε από το παρελθόν; Είναι το παρελθόν τροχοπέδη; Πάντως κάποια στιγμή τ’ αστέρια αρχίζουν να κινούνται. Όλοι ετοιμάζονται για την πολυπόθητη συνάντηση. Θα γίνει; Ή θα υπάρχει κι άλλη ανατροπή;
**********
Αυτό είναι η «Αδελφοσύνη», μια φανταστική ιστορία, πράγματι. Που έχει εντός της πολλές από τις αγωνίες και τις επιθυμίες του σύγχρονου κόσμου: την κυριαρχία της τεχνολογίας, τα τερτίπια της Φύσης που δεν μπορούμε να τα προβλέψουμε, αλλά ίσως μπορούμε να τα διορθώσουμε. Τη μοναξιά των ανθρώπων, την ανάγκη τους για επικοινωνία και συμπαράσταση. Τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες που είναι πλέον παντού. Τις διαφορετικές γλώσσες που ηχούν γύρω μας. Τις διαφορετικές προσωπικότητες.
Μια ιδέα που είχε ενδιαφέρον, που ήταν σύγχρονη, που εμπνεόταν και άγγιζε πολλά από όσα απασχολούν σήμερα τους ανθρώπους και χαρακτηρίζουν τη συμβίωσή τους. Μόνο που… Μόνο που αυτή τη φορά η Καρολίν Γγυγελά Ενγκυγέν ήταν σαν να έχασε την ίδια της την ιδέα στη διαδρομή. Ή σαν να είχε τόσα πολλά που θέλησε να βάλει μέσα στην ιστορία της, έτσι που την ξεχείλωσε, σε κάποιες στιγμές απελπιστικά. Ή σα να θυσίασε στο βωμό της ιδέας της, τη δραματουργία της παράστασης. Και είδαμε τελικά, μια ενδιαφέρουσα ιδέα, που είχε πολλή ποίηση και πολλή τρυφερότητα (το ζητούμενο) και πολλή αγωνία (το υπάρχον) να μην έχει ρυθμό (ειδικά στο δεύτερο μέρος), να έχει πολλές επαναλήψεις και κάμποσο χαμένο χρόνο.
Θα μπορούσε να είναι μια αποτυχημένη προσπάθεια μιας ταλαντούχας σκηνοθέτιδας η «Αδελφοσύνη». Έχω την εντύπωση όμως, παρακολουθώντας κάποιες από τις ξένες παραστάσεις του φετινού Φεστιβάλ, ότι, αυτό το ύφος, αυτή η σκηνική γλώσσα, αυτό το μετα-δραματουργικό ξεχείλωμα, είναι κοινός τόπος για μια γενιά σκηνοθετών σ’ όλο τον κόσμο. Η παράσταση της Εγκυγέν, για παράδειγμα, είχε, νομίζω, πολλά κοινά στοιχεία –προσέγγισης, σκηνικής διαχείρισης, υποκριτικής εκφοράς, δραματουργικού ύφους- με την παράσταση της Βραζιλιάνας Κριστιάν Ζατάι «Λυκόφως» (που είδαμε πριν λίγες μέρες στο Φεστιβάλ, μια παράσταση βασισμένη στην ταινία Dogville του Λαρς φον Τρίερ). Που η Ζατάι έφερε για τις ανάγκες της παράστασής της στη σύγχρονη Βραζιλία, αγγίζοντας στη διάρκεια της πολλά από τα σύγχρονα πολιτικά ή κοινωνικά θέματα. Ενδιαφέρουσα κι εκείνη η ιδέα, προβληματική η πραγμάτωσή της.
Είναι σα να προσπαθούν να πουν πολλά πράγματα. Σα να μην υπάρχει κεντρικός άξονας. Σαν το θέατρο να χρησιμοποιείται με έναν διαφορετικό τρόπο. Μαζί με ντοκουμέντο, με ποίηση, με πολιτική, με κινήματα. Και κυρίως, με προβληματική δραματουργία. Να είναι αυτή μια νέα φάση του θεάτρου; Να είναι μια μεταβατική περίοδός του που θα οδηγήσει κάπου αλλού; Θα το δούμε στην πορεία. Προς το παρόν βλέπουμε πολλές παραστάσεις με πολλές ομοιότητες. Κι αυτό είναι, αν μη τι άλλο, μη ελκτικό.
