26 ασκεπείς λυγμοί της Λένιας (γράφει η Βαρβάρα Ρούσσου)

0
657

                                                                Αυτός είναι ο τρόπος που ο κόσμος τελειώνει

                                                                  Όχι με ένα πάταγο αλλά με ένα λυγμό.

                                                                            Τ.Σ. Έλιοτ, «Οι Κούφιοι Άνθρωποι»

Η τρίτη συλλογή της Λένιας Ζαφειροπούλου δομείται με στοιχεία παρόντα και στα δυο προηγούμενα βιβλία της (Paternoster square 2012 και Σκληρό να σκοντάφτεις σε πέτρες 2016):

Η ορατή και υπογειωμένη διακειμενικότητα που λειτουργεί με πρόσφορο τρόπο εισάγοντας τη συνομιλία ποιημάτων της συλλογής με εκείνα ισχυρών προγόνων, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, σε κειμενικό και προσωπικό επίπεδο.

Συνδυαστικά με το προηγούμενο απαντά η αναφορά σε κομβικά πρόσωπα και έργα τέχνης. Στη στάση αυτή συντείνει βέβαια η ευρύτερη παιδεία της Ζαφειροπούλου, ιδίως η μουσική, και το μεταφραστικό της έργο. Μπορεί κανείς να διαγνώσει στο διακείμενό της τη γνώση και εμπέδωση ενός ευρέος λογοτεχνικού παρελθόντος μέσα στο οποίο και από το οποίο εκκινεί η ποίησή της, σε μια δραστική διαπλοκή ποιητικών λόγων και αναφορών.

Η ιστορικότητα των αναφορών. Η δραστικότητα του συγκειμένου (με άλλα λόγια η Ιστορία) λειτουργεί ως κίνηση ντόμινο: επιβάλλεται στα ιστορικά ποιητικά πρόσωπα (Μάντελσταμ), διεισδύει εξ ανάγκης στο λόγο τους και εξ αυτού εγγράφεται και στην ποίηση της Ζαφειροπούλου. Η Ιστορία ωστόσο δεν εκλαμβάνεται μόνο ως γεγονότα αλλά ως οποιαδήποτε συνθήκη επιβάλλεται προκαλώντας αιφνίδιες ανατροπές στις ανθρώπινες ζωές. Έτσι ο ποιητής (εδώ Μάντελσταμ) δεν είναι μόνον η διαχρονία/συγχρονία του έργου του αλλά και η φυσική οντότητα που πλήττεται. (π.χ. ποίημα 5 «Τον Μάντελσταμ τον κάρφωσαν σαν λευκό πιόνι στη σκακιέρα.»)

Με τα προηγούμενα συστατικά επιχειρείται να τονιστεί η ενότητα μιας κουλτούρας που υπερβαίνει το χωρικό/τοπικό και συνιστά το κοινό ευρωπαϊκό ( και παγκόσμιο;), μια πνευματική κοινότητα ικανή να τροφοδοτήσει σύγχρονο ποιητικό λόγο. Στην παρούσα συλλογή οι αναφορές για τη ρωσική στην προηγούμενη συλλογή η γραμμή ήταν περισσότερο ευρεία.

Ο ιδιαίτερος ποιητικός τρόπος, συναρμογή των παραπάνω συνιστωσών, συνάπτεται με την ανίχνευση και την απόπειρα προσδιορισμού του προσωπικού σε ρωγμές που δημιουργεί το προϋπάρχον ποιητικό/ καλλιτεχνικό πεδίο το οποίο ανακαλεί η Ζαφειροπούλου. Εννοώ εκείνα τα ποιήματα και τα ποιητικά ψήγματα όπου εμφανίζεται η φωνή εκφοράς ως «εγώ» και πραγματοποιείται η μετακίνηση από το τοπικό στο μη-τοπικό και από το χρονικό στο άχρονο, από το πραγματικό στο φανταστικό.  Εδώ επιχειρείται να οριστεί η σχέση (ποιητικού) εαυτού-(εξωτερικού) κόσμου. Ένα πρωτεϊκό (μοντερνιστικό στη πολλαπλότητα, τη διάσπαση και την απορηματική στάση του) αφηγηματικό εγώ μιλά και πότε παρουσιάζεται ως μυθοποιητική πρόθεση (και με τις δύο έννοιες, μυθοπλασία και μύθοι) που συναρτά τις σκόρπιες εικόνες σε ποίημα πότε ταυτίζεται με μια παρελθοντική ποιητική μορφή (Μάντελσταμ π.χ. 16 ποίημα) παράγοντας ένα τουλάχιστον διφωνικό ποίημα. Τέτοιο νομίζω το 15. Απ’ τη μια, η φωνή εκφοράς αντλεί από τη σφαίρα του ατομικού επιχειρώντας να ισορροπήσει μεταξύ ρεαλισμού και λυρισμού, να ανιχνεύσει την οντολογική της διάσταση σε έναν κόσμο που ενδέχεται και να τελειώνει (και πάντως διέπεται από σύγχυση και θλίψη, όπως υποβάλλει και ο τίτλος), όπως στο ποίημα 7 όπου κυριαρχεί μια σχεδόν προφητική χροιά ή στο καφκικό 8 ποίημα όπου μάλιστα οι αναφορές σε Καταδίκη οδηγούν απευθείας στη Δίκη.  Απώλεια, αναζήτηση επενδυμένη με την αμφισβήτηση, αστάθεια και αναζήτηση σταθερού εδάφους επισφάλεια, αίσθημα απογύμνωσης και διάλυση εκπεφρασμένη ως διασπασμένη αφηγηματικότητα και θρυμματισμένη εικονοποιία, μυθολογικές αναφορές που δημιουργούν ένα χρονικό συνεχές, ενισχύουν την αίσθηση της μοντερνιστικής συνθήκης, πολλαπλά κυρίαρχης στη συλλογή. Έτσι π.χ. λειτουργούν τα ποιήματα 19, 24, 25.

Απ’ την άλλη το εγώ γίνεται ο παρατηρητής όπως στο ποίημα 9 ή το 6 όπου η ειρωνεία αποδίδει τόσο τη (δυτική -η Δύση ως «Πρόγευμα στη χλόη») προσδοκία για την οκτωβριανή επανάσταση όσο και την εκτίμηση της αποτυχίας της. Όμοια στο ποίημα 17 που συμπυκνώνει κύρια γνωρίσματα της ποιητικής της Ζαφειροπούλου και η αφηγηματικότητά του παραπέμπει σε λόγο τραγωδίας.

Η γλώσσα της Ζαφειροπούλου αντλεί από ένα ευρύτατο φάσμα. Στους συχνά μακροσκελείς στίχους  απαντούν καθημερινές, τετριμμένες λέξεις που ανοικειώνονται από τη χρήση του επιθέτου το οποίο χωρίς φειδώ και σε πλούσιους συνδυασμούς συναντιέται στα ποιήματα. Ενίοτε η γλώσσα και οι στίχοι βέβαια φορτώνονται σε βαθμό που δημιουργούν λεκτικές δίνες, συχνά λυρικές, εκτρέποντας το ποίημα από τον κύριο στόχο του. 

Οι φόρμες που επιλέγει η Ζαφειροπούλου αν και καίριες ενίοτε αφαιρούν από την ένταση. Η σταθερή προβληματική της συλλογής παράγει ένα ευρύ πεδίο δυνατοτήτων μπορεί εντούτοις να εκτρέψει τον ποιητικό λόγο από την οξυμμένη ευθύτητα και την αφαίρεση προς την επαναληπτικότητα που μειώνει το στοχαστικό χαρακτήρα, την παραμυθητική δυνατότητα και κυρίως την κριτική δύναμη ενός έργου. Οι ποιητικοί τρόποι είναι το κρίσιμο ζήτημα. Αυτοί της Ζαφειροπούλου τους οποίους υποβάλλει σε διαρκή επεξεργασία, μας δημιουργούν την υψηλή προσδοκία για μια ακόμη πιο δυνατή ποιητική φωνή με πλούσιο και πρωτότυπο ποιητικό όραμα τροφοδοτημένο από μια γόνιμα αφομοιωμένη ευρεία παιδεία. 

 

 

ιnfo: Λένια Ζαφειροπούλου, Αίθουσα των χαμένων βημάτων. 26 ασκεπείς λυγμοί Πόλις 2019

Προηγούμενο άρθροΓράψτο όπως ο Στρατής …(Φίλοι και μαθητές θυμούνται )
Επόμενο άρθροΔιηγήματα εσωτερικής καύσης (του Σταύρου Χατζηθεοδώρου)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ